आखाडा महावीरांचा... ‘दंगल’ चित्रपट गाजला. या सिनेमाची प्रेरणा असणाऱ्या पहेलवान महावीर सिंग यांची ही जीवनकहाणी. गीता आणि बबिता फोगाट यांच्या विजयाची कथा सर्वांना ठाऊक आहे. परंतु त्यांचे पिता आणि गुरू म्हणून कुस्तीचा फड गाजविणारे महावीर सिंग यांच्या अक मेहनतीची कथा आणि व्यथा जितकी मनोरंजक आहे तितकीच स्फूर्तिदायक आहे. ग्रामीण भागात जुन्या रूढी आणि परंपरांना छेद देणाऱ्या या कुस्तीबहाद्दराने मुलींना ‘सबला’ कसे केले. हेही तितकेच हृदयस्पर्शी आणि चित्तवेधक आहे. मुलींना क्रीडा क्षेत्रात कुठे वाव आहे. या प्रश्नाचे उत्तर देणारे हे पुस्तक अनेक मातापित्यांना दिलासा देणारे ठरले आहे. स्त्रियांना प्रथम दर्जाचा आदर मिळावा म्हणून या पुस्तकाने एक नवा संदेश दिला आहे. ‘आंतरराष्ट्रीय’ फोगाट कुटुंबाने ‘बलाली’ नामक गावाला जागतिक कीर्ती कशी मिळवून दिली हे वाचनीय आहे. ब्राझीलमधील ऑलिम्पिक स्पर्धेत यश मिळविण्यासाठी काय काय करावे लागले. समाज किती मागासलेला आहे. कुणी कशी मदत केली वगैरे अनेक सुखदुःखाच्या घटना वाचकांस अवाक करतात. आता २०२० मध्ये टोकियोत स्पर्धा होतील त्या स्पर्धेची तयारी त्यांनी कधीच सुरू केली आहे. वडिलांना स्वतःचे स्वप्न पूर्ण केल्याचे समाधान आहेच. त्यांच्या भविष्यकाळाला उज्ज्वल शुभेच्छा! -अरविंद दोडे ...Read more

प्रसिद्ध कुस्तीपटू महावीरसिंग फोगाट यांचं हे चरित्र. कुस्तीच्या वर्तुळात फोगाट आणि त्यांच्या चार मुलींची प्रेरणादायी कहाणी चर्चेत असली, तरी ‘दंगल’ या चित्रपटामुळं ती अगदी सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचली. बलाली या गावातल्या गीता, बबिता, विनेश आणि रितू यांी वडिलांचं स्वप्न पूर्ण केलं. त्यांच्या या सगळ्या प्रवासात अनेक अडचणी आल्या, अनेक प्रेरक प्रसंगही आले. पत्रकार सौरभ दुग्गल यांनी फोगाट कुटुंबीयांशी, त्यांच्याशी संबंधित इतरांशी प्रत्यक्ष बोलून, वेगवेगळे संदर्भ तपासून हे तपशीलवार चरित्र लिहिलं आहे. लीना सोहोनी यांनी अनुवाद केला आहे. ...Read more

नुकताच प्रदर्शित झालेल्या आमिर खान अभिनीत "दंगल" या चित्रपटातील श्री महावीर सिंह फोगाट या व्यक्तीचा जीवनावर आधारित मेहता पब्लिशिंग हाउस यानी प्रकाशित केलेले अखाड़ा हे सुंदर पुस्तक नक्की एकदा वाचा. एका धाडसी व जिद्दी बापाची कहानी.

समाज परिवर्तनाची संघर्षपूर्ण व प्रेरणादायी कहाणी!... आपल्या देशात महिला सक्षमीकरणाची प्रक्रिया गेली दीड-दोन शतके अव्याहतपणे चालू आहे. मात्र ही लढाई अजून अपूर्ण आहे. तरीही महिलांनी एव्हरेस्ट सर केले, अंतराळात झेप घेतली व अनेक क्षेत्रे, शिखरे पादाक्रात केली. क्रीडाक्षेत्रात बॉक्सिंग, ज्युदो आणि तायक्वांदोसारख्या द्वंद्वांत्मक खेळांमध्येही त्यांनी आपली क्षमता सिद्ध केली. मात्र कुस्तीच्या क्षेत्रात येण्यास त्यांना मज्जाव होता. याला प्रथम विरोध केला मास्टर चंदगीराम या आशिया खेळातील सुवर्णपदक विजेत्या मल्लाने आणि कुस्तीगुरूने. हरियाणासारख्या जाटबहुल आणि खाप पंचायतीच्या बडग्याखाली दबलेल्या आणि त्यामुळे मागास असलेल्या प्रदेशात मुलींना आखाड्यात उतरविण्याचा गुन्हा मग चंदगीराम यांनी केला. मुली, सोनिका आणि दीपिका कालीरामन या दोघींनी देशाचे प्रतिनिधित्व केले. २००६ साली दोहा कतार आशियाई खेळांमध्ये सोनिका ही पहिली भारतीय आंतरराष्ट्रीय महिला कुस्तीपटू ठरली. गेल्या वर्षी साक्षी मलिकने चक्क ऑलिम्पिकमधील कांस्यपदक मिळवत इतिहास घडवला. या इतिहासाची पहिली पाने लिहिणाऱ्या चंदगीराम यांचे अपूर्ण कार्य मग हाती घेतले महावीर सिंग फोगाट या त्यांच्या शिष्याने! ऑलिम्पिक सुवर्णपदक हे आपले लक्ष्य निर्धारिक करत त्यांनी आपल्या आणि भावाच्या मुलींना या क्षेत्रात आणले. आपली पत्नी दया कौरच्या मदतीने तेथील प्रतिगामी, पुरुषवर्चस्व असणाऱ्या समाजाच्या प्रचंड विरोधाचा मुकाबला या अवलियाने मोठ्या हिमतीने केला. या कुस्तीवेड्या, शिस्तप्रिय गुरूने एक प्रकारे समाज परिवर्तनाची ज्योतच जणू पेटवली. त्यांच्याच जीवन कहाणीवर आधारित आमीर खानची प्रमुख भूमिका असलेला ‘दंगल’ चित्रपट लोकांनी चक्क डोक्यावर घेतला. मात्र दोन-अडीच तासांमध्ये केवळ या प्रेरणादायी कहाणीची काही ओझरती क्षणचित्रेच काय ती लोकांना पाहता आली. त्याच्यापलीकडे काय? कहाणी अधिक रोचक आहे. ती जाणून घेण्याचे कुतूहल इंग्रतीतील मूळ अर्थात असणार यात शंकाच नाही. ती संधी महावीर सिंग यांचे ‘आखाडा’ हे अधिकृत जीवनचरित्र मराठीमध्ये अनुवादित झाल्याने उपलब्ध होते आहे. महाराष्ट्रासारख्या पुरोगामी राज्यांमध्ये कुस्ती चांगलीच लोकप्रिय आहे. त्यातच रेश्मा माने या कन्येने राष्ट्रकुल अजिंक्यपद मिळविल्याने हे लोण आता मराठी मुलूखातही पसरणार आहे. तेव्हा ‘आखाडा’ हे पुस्तक क्रीडाप्रेमींसाठी आणि क्रीडापटूंच्या पालकांसाठी अतिशय उपयुक्त ठरावे. क्रीडाक्षेत्रामध्ये यशस्वी होण्यासाठी कराव्या लागणाऱ्या खडतर मेहनतीचे चित्र यातून पाहावयास मिळते. ‘‘घुंघट की आनबान, म्हारे प्रदेशकी पहचान’’ असा नारा देणाऱ्या हरियाणात महावीर सिंगना कोणत्या अग्निदिव्यातून जावे लागले हे या प्रेरणादायी कहाणीच्या माध्यमातून अवश्य वाचावे. -रणजीत दळवी ...Read more