रोखठोक वैचारिक मंथन… डॉ. किरण बेदी! काही आठवले का? हो त्याच त्या भारतीय पोलीस सेवेतील सर्वोच्च पदावर पोहोचलेल्या पहिल्या स्त्री-अधिकारी. रॅमन मॅगसेसेसह अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित. विविध समाजोपयोगी कामांतून महत्त्वाचा सहभाग. वेळात वेळ काढून स्तंभलेखन या आधी काही पुस्तकांचे प्रकाशन. इ. इ. हा बायोडेटा’ सर्वांना माहीत असेलच. तो पुनहा आठवण्याचे कारण त्यांचे ‘अ‍ॅज आय सी...’ हे नवीन पुस्तक होय. ‘द ट्रिब्यून’ आणि ‘पंजाब केसरी’मध्ये सातत्याने आलेल्या शंभर लेखांचे संकलन या पुस्तकात करण्यात आले आहे. समाज आणि त्यात घडणाऱ्या असंख्य लहान-मोठ्या घडामोडींवर बेदींचे बारीक लक्ष दिसते. किंबहुंना तो त्यांच्या चिंतनाचा विषय आहे. भारतीय पोलीस सेवेदरम्यान आलेले अनुभव या लेखांतून आधिक्याने जाणवतात. पोलीस, प्रशिक्षण केंद्र, पोलिसांची जीवनशैली, त्यांच्याविषयी वाटणाऱ्या आत्मीयतेसोबतच सेवाकार्याचा वारसा चालावा, सांगण्याची धडपड या लेखांतून दिसते. ‘स्त्री’ हा किरण बेदीचा दुसरा जिव्हाळ्याचा विषय मानता येईल. स्त्री शिक्षण, सबलीकरण, अनिष्ट प्रथावृत्तींच्या विरोधात ठामपणे उभे राहणे, स्त्री-शक्तीची जाणीव करून देणे असे कार्य या लेखाद्वारे होताना दिसते. देशाचे भावी नागरिक कसे हवेत, त्यांचे शिक्षण, त्यांच्यावर होणारे संस्कार, त्यांचा सर्वांगीण विकास यादृष्टीने मुलांच्या भवितव्याचा विचार बेदी या लेखात करताना दिसतात. सैनिकांचे बलिदान, देशाभिमान, आपल्या उपयुक्त आर्दर्श ठरणाऱ्या परंपरा त्या वाचकांपुढे ठेवतात. तशाच समाजात चालणारे गैरव्यवहार, साध्या साध्या वाटणाऱ्या प्रश्नांनी घेतलेले भयनाक स्वरूप आणि या साऱ्यांतूनही आशेचा किरण दिसू शकतो, ही भावना यातून व्यक्त होते. परदेशातील कायदा-सुव्यवस्था, ‘इथे-तिथे’ मधला जाणवणारा फरक, तिथल्या चांगल्या-वाईट, आदर्श गोष्टी, दाखले किरण बेदी देतात. स्वत: उत्तम खेळाडू असल्याने खेळ-आरोग्याची महती त्या गातात. काही निवडक लोकांची पत्रे दाखवत त्यावर भाष्य करतात. कधी एखाद्या ठिकाणी आपण केलेले भाषणच ओघवते लिहून जातात. या साऱ्यांतून त्यांचे चतुरस्त्र व्यक्तिमत्व जाणवून जाते. ‘‘मी जे पाहते, ऐकते, वाचते, बारकाईने निरखते त्याचे काय करावे असा प्रश्न मला पडतो. मी ते सर्व विसरून जाऊ शकते, दुर्लक्षू शकते. त्याबद्दल तक्रारी करू शकते वा पुढे बघू म्हणून हात झटकू शकते. पण तसे न करता त्यावर लिहून शब्दांतून माझी अस्वस्थता प्रकट करणे ही मला माझी एक गरज वाटते. म्हणून मी लिहिते आणि लिहित राहीन.’’ या किरण बेदींच्या उद्गारातून त्यांची भूमिका सहज स्पष्ट होऊ शकते. यथार्थ शीर्षके आणि रोखठोक कथन असलेले हे अनुभव बेदींची चीड, प्रेरणा, चित्तवेधक गोष्टी, वैचारिकता असे कंगोरे दाखवतात. समाज वास्तवाच्या असंख्या छटा रंगवून त्यांचे दर्शन वाचकांना घडवायचा त्यांचा मानस आहे. ओघवती भाषा, सुबोध आणि नेमका आशय थोडक्या शब्दांत पोचवणारी शैली बेदींनी आत्मसात केलेली दिसते. वाचकांशी संवाद साधत, सजग करत, त्यांना ‘माणूस’ बनवण्याचे बेदींचे प्रयत्न प्रामाणिक वाटतात. समाज सर्वार्थाने सुंदर व्हावा, असे किरण बेदींना वाटते. त्यासाठी अर्थातच प्रत्येकाने झटायला हवे. म्हणूनच ‘अ‍ॅज आय सी...’ असे म्हणताना तुम्हीही पाहा, असे मन:पूर्वक त्या वाचकांना सांगतात. -राधिका कुंटे ...Read more

‘अ‍ॅज आय सी’ (स्त्रियांचे सक्षमीकरण) यात अनुक्रमणिकेवर नुसती दृष्टी फिरवली तरी केवढा मोठा आवाका त्यांनी लेखनातून वाचकांसमोर मांडलाय याची कल्पना येते. त्यांच्या मते स्त्री असणे ही एक मूल्यवान गोष्ट अन् जबाबदारी आहे. स्त्री स्वयंनिर्भर, स्वावलंबी असते ेव्हा ती साक्षात दुर्गालक्ष्मीचे स्वरूप असते. अन् स्त्री जेव्हा शिकलेली नसते, आर्थिकदृष्ट्या दुसऱ्यावर अवलंबून असते, त्यातून मानसिकदृष्ट्याही ती दुस-यावर अवलंबून असते तेव्हा तर तिचे जगणे पुरातन काळातल्या गुलामासारखे असते. किरण बेदींनी आजूबाजूच्या निरीक्षणातून अनुभवातून स्त्रियांचे अनेक प्रश्न यानिमित्ताने उजेडात आणले आहेत. स्त्री शिक्षण, हुंडा, स्त्री भ्रूणहत्या, घरगुती हिंसाचार, स्त्रियांची मानसिकता अशा विषयांवर परखड विचार मांडले आहेत. कृपया वाचू नका, बोला, तुमच्या सर्व शक्तिनिशी, विकासदृष्टीला प्रणाम, कुणीतरी कुठेतरी, इथे अजिबात सहनशीलता दाखवू नका, या प्रश्नांना उत्तरे हवी आहेत, जन्मापासून बंदिवासात, इच्छा आहेत तिथे मार्ग आहे, उत्कृष्ट आणि निकृष्ट आपणच आपल्याला मदत करूया, जबाबदार पालकत्त्व चौफेर व्यक्तिमत्त्व, दुहेरी मूल्यमापन, नव्या पिढीची पहाट अशा अनेक विषयांचे विस्ताराने विवेचन केले असून प्रत्येक स्त्रीच्या मनातल्या भावना, विचार मांडले आहेत. प्रत्येकाने अगदी स्त्री-पुरुष सगळ्यांनी वाचावं असं पुस्तक आहे. ‘अ‍ॅज आय सी’ चे हे तीन भाग वाचून, त्यातून ज्ञान माहिती तर मिळतेच, परंतु प्राप्त परिस्थितीचेही भान येते. ...Read more