माणसांतल्या ‘फिनिक्स’चा शोध... जगताना आपल्या आजूबाजूला वावरणाऱ्या स्फूर्तिदायी माणसांच्या कथा चिकन सूप फॉर द सोल – टफ टाइम्स, टफ पीपल या पुस्तकातून आपल्या भेटीला येतात. ‘जगण्याची ऊर्मी देणाऱ्या सकारात्मक कथां’चे संपादन, संकलन जॅक कॅनफिल्ड, मार्क व्िक्टर हॅन्सन आणि अमी न्यूमार्क यांनी केले आहे. मूळ इंग्रजी भाषेतल्या या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद श्यामला पेंडसे यांनी अत्यंत खुमासदार शैलीत केला आहे. ‘जीवन अत्यंत साधं असतं, परंतु आपणच त्याला क्लिष्ट बनवतो’ या ज्येष्ठ, प्रसिद्ध तत्त्ववेत्ता कन्फ्युशिअसच्या वाक्याने पुस्तकाच्या पहिल्या भागाची सुरुवात होते. आयुष्यात कितीही अडचणी आल्या तरीही त्या हसतमुखाने स्वीकारून, त्यातून मार्ग काढून आपलं आयुष्य नेमक्या कशा प्रकारे जगायचं, हे आपणच ठरवायचं, हे या पुस्तकातलं समग्र तत्त्वच या एका वाक्यात सामावलेलं आहे. पूर्वी अत्यंत सधन आणि सुरळीत आयुष्य जगणाऱ्या कुटुंबावर अचानक आर्थिक संकट ओढवतं. चार मुलांचा संसार निभावून नेणारं हे जोडपं या आर्थिक संकटामुळे खचून न जाता त्याही परिस्थितीत एक कुटुंब म्हणून जगण्यातला निखळ आनंद घेत राहतं. मिशेल रॉकर यांच्या ‘चिंताच नाही’ या कथेतलं जोडपं म्हणतं की, पगारापोटी मिळालेल्या एका धनादेशापासून दुसऱ्या धनादेशापर्यंतच्या काळात आम्ही फक्त ‘जगत’ होतो. ओढवलेल्या परिस्थितीतही असं हसत जगणं महत्त्वाचं असतं आणि कुटुंब म्हणून मुलांनाही हा सकारात्मक, आशादायी दृष्टिकोन देणं पालक म्हणून किती गरजेचं असतं, अडचणीच्या वेळी कुटुंब हीच आपल्या आनंदाची ताकद कशी ठरते, हे या कथेतून कळतं. लेखिका म्हणते की, दिवसाच्या अखेरीला मुलांना कळेल की, कुणीतरी आपल्यावर खूप प्रेम करत आहे आणि त्यासाठी ‘पैसा’ लागत नाही. ‘कठीण काळातले चांगले दिवस’ या जोहाना स्टेन यांच्या काव्यरूपी कथेचेही हेच सार आहे. ‘जगातील उत्तम पेय म्हणजे पाणी, यावर आमचं नाही दुमत... आम्ही ते ऑन द रॉक्स घेतो आणि स्वत:चीच पाठ थोपटतो’ या दोनच ओळीतून साध्या साध्या गोष्टीतला आनंद मोठा करून कसं हसता येतं, हे लेखिकेने खूपच मार्मिकपणे सांगितलं आहे. शारीरिक आजारांनी, त्यातून येणाऱ्या नैराश्याने माणसं खचतात. पण जॅनेट एच. टेलर यांच्या ‘केसाला मिळणारं अवास्तव महत्त्व’ या कथेतल्या मायलेकी मात्र कर्करोगासारख्या आजारालाही आपल्या सुंदर हास्याने हरवतात. विदारक दु:खातही असा आनंद शोधणारी माणसं आपल्यासोबतच आजूबाजूच्या वातावरणातही आनंद पसरवत असतात, आजारपण किंवा अन्य कोणतेही संकट त्यांच्या धैर्याला हरवू शकत नाही. ‘जिथे सारं संपतं, तिथेच तर सुरुवात होते’ या खिस्तीन एबरहार्ड यांच्या कथेचे शीर्षकच खूप समर्पक आहे. कथेच्या सुरुवातीलाच रॉबर्ट फ्रॉस्ट यांच्या दोन ओळी आहेत. ‘आयुष्यात मी जे काही शिकलो, ते दोन शब्दांत मी सांगेन – पुढे चला’. कितीही आणि कोणत्याही अडचणी आल्या, तर आयुष्य प्रवाही ठेवणं आपल्या हाती असतं आणि त्यासाठी लागतो फक्त सकारात्मक, आशादायी दुष्टिकोन, हेच यातून समजतं. या पुस्तकाची खासियत अशी आहे, की प्रत्येक कथेच्या सुरुवातीला काही तत्त्ववेत्त्यांच्या किंवा प्रसिद्ध व्यक्तीच्या उक्ती देण्यात आल्या आहेत. ही सगळीच वाक्ये त्या-त्या कथेचे किंवा एकूणच पुस्तकाच्या विषयाचं सार सांगतात. मनाला सगळ्यात जास्त भिडणारं आणि या कथासंग्रहाचा कोळ पुरून आलेलं वाक्य म्हणजे, ‘एका स्मितहास्यासाठी.’ या कथेच्या सुरुवातीलाच अर्ल नायटिंगेल म्हणतात, ‘आपण परिस्थितीला शरण जाऊ शकतो किंवा तिच्यावर स्वार होऊन स्वत:ला घडवू शकतो.’ या वाक्यातला उत्तरार्ध अधिक महत्त्वाचा आणि सकारात्मक आहे. अर्धांगवायूसारखा आजार झाल्यानंतर मूळात दिसायला सुंदर असलेली मुलगी प्रथम खचते, पण नंतर तिच्या आजारासकट असलेलं तिचं अंतरिक सौंदर्य तिला जाणवतं आणि आपल्या ‘चेहऱ्याची हसरी बाजू’ तिला अधिक महत्त्वाची वाटू लागते. संकटाच्या वेळी हा सकारात्मक दृष्टिकोनच माणसाला जिवंत राहण्याची प्रेरणा देत असतो हे, ही नायिका दाखवून देते. अपयशामुळे मनात दाटलेली भीती, त्यातून येणारं नैराश्य माणसाला खंगवून टाकतं. पण जी माणसं त्याच भीतीवर मात करून तिचा शस्त्र म्हणून वापर करतात, ती आयुष्यात यशस्वी होतात. राखेतून जन्म घेणाऱ्या फिनिक्स पक्ष्यासारखी ही माणसं नकारात्मकतेच्या गर्तेतून बाहेर पडून मोठे पंख पसरतात आणि उंच आकाशात भरारी घेतात. ‘चिकन सूप फॉर द सोल - टफ टाइम्स, टफ पीपल’ या पुस्तकातल्या ‘थोडीशी अडचण’, ‘आपत्काल, संधी आणि बदल’, ‘हास्य, प्रार्थना आणि सगळ्याच उमलणाऱ्या गोटी’, ‘खाली पडल्यानंतर’ यांसारख्या सगळ्याच कथांमधून ही कणखर, आयुष्याला एक आव्हान समजून पेलणारी आणि स्वत:बरोबरच आसपासच्या परिसर आणि माणसांनाही सोबत घेऊन पुढे चालत राहणारी माणसं आपल्याला भेटतात. सगळ्याच कथांशी आपण स्वत:ला जोडून घेऊ शकतो, असं हे पुस्तक वाचकांना वाचक म्हणून जाणवतं.. हीच या कथांची, त्यांच्या आशयाची, अभिव्यक्तीची आणि अनुवादाची ताकद म्हणावी लागेल. –चारुता बापट ...Read more