चार बॉण्डपटांचे दर्शन... इयान फ्लेमिंग या इंग्लिश लेखकाने रहस्यमय, साहसी व उत्कंठावर्धक कादंबऱ्यांमध्ये अजरामर केलेल्या ‘००७ जेम्स बाँड’ या महानायकाने वाचनप्रेमी जगाला जणू वेड लावेल. १९५२मध्ये इयानने ‘कॅसिनो रोयॉल’ ही रहस्यमय कादंबरी लिहिली अन् बघताबघता तिच्या हजारो प्रती खपल्या. त्यातला देखणा साहसवीर म्हणजे ‘जेम्स बॉण्ड!’ तो सत्यसृष्टीतला खराखुरा नायक असल्याप्रमाणे लोक त्याच्या प्रेमात पडले. विशेषत: तरुणी! त्यानंतर त्याच्या कादंबरीवर आधारित ‘डॉ. नो’ हा चित्रपट प्रदर्शित झाला अन् त्यात बॉण्डची भूमिका साकारणारा ‘सीन कॉनरी’ हा नट एकदम प्रकाशझोतात आला. त्यानंतर आलेल्या सर्वच बॉण्डपटाने जगातील चित्रपटप्रेमी लोकांवर मोहिनी घातली. ती भूमिका साकारणाऱ्या सीन कॉनरी, रॉजर मूर व अलीकडील पिअर्स ब्रॉसनन या नटांना अमाप लोकप्रियता लाभली. हा लेखकाच्या लेखणीचा व प्रतिभेचा चमत्कार मानायला पाहिजे. पाश्चात्त्य लेखकांनीसुद्धा ‘अभिजात रहस्यकथा साहित्य’ म्हणून इयानला खूप उच्च स्थान दिले. मूळ लेखक स्वत: नाविक दलाच्या गुप्तचर खात्याच्या संचालकाचा खासगी सचिव म्हणून काम करता करता कमांडरपदापर्यंत पोहोचल्याने गुप्तहेर खाते व गुप्तहेर यांच्या कामाविषयी त्यांना सखोल व सूक्ष्म ज्ञान मिळाले. त्यामुळेच सर्व ब्रॉण्डपट आकर्षक व उत्कंठावर्धक झाले. साऱ्या जगात त्यांचा प्रेक्षकवर्ग फार मोठा आहे. या पुस्तकात एकूण चार बॉण्डपटाच्या कथा आहेत. ऑक्टोपसी, पुनर्जन्माची पहाट, संपत्ती एका कुलीन स्त्रीची व ००७ न्यूयॉर्कमध्ये, असे हे चार चित्रपट ‘ऑक्टोपसी’ ही कथा मेजर डेक्स्टर स्मिथ याची आहे. तरुणपणी तो ओ.बी.ई. रॉयल मरीन्समधील धाडसी, उमदा, रुबाबदार असा अधिकारी होता. युद्धानंतर जर्मनीतल्या म्यूनिकच्या ‘मिसलेनिअस ऑबजेक्टिव्ह ब्युरो’ वर ब्रिटिश प्रतिनिधी म्हणून सहा महिने नोकरी करून सैन्यदलातून तो मुक्त झाला. मुक्ततेपूर्वी त्याने गुप्त बातमी काढून जर्मन रईस बँकेतील कोट्यवधी रुपयांची संपतती, सोन्याच्या लगडी हडप करून केनसिंग्टन येथील मावशीच्या घरच्या तळघरात लपून ठेवली होती. हे अत्यंत जीवघेणे, जोखमीचे व धोकादायक काम त्याने ओबरहाजर या गिर्यारोहकाच्या साहाय्याने पार पाडले होते. पण काम संपल्यावर त्याला गोळ्या घालून हिमनदीच्या मोठ्या भेगेत ढकलून दिले होते. अनेक वर्षांनी सापडलेल्या त्याच्याच प्रेतावरून बाँडने जमेका येथे अज्ञानात पण अत्यंत ऐषोआरामी जीवन जगत असलेल्या मेजर स्मिथचा माग काढला होता. मेजरने स्वत: पाळलेल्या ‘ऑक्टोपसी’ या जलचराप्राण्याकडून स्वत:चा अंत करून घेतला. या चित्रपटाचा काही भाग जयपूरमध्ये चित्रित झाला होता व त्यातला बाँड होता रॉजर मूर. दुसरी कथा आहे, ‘पुनर्जन्माची पहाट’ युद्धानंतर भूमिगत झालेल्या नं. २७१ या सैनिकाची. तो आता अ‍ॅटोमिक व रॉकेटस् माल घेऊन बाहेर येण्याचा प्रयत्न करीत होता. म्हणून त्याला ब्रिटिश हेरखात्याची मदत हवी होती. अर्थातच हेरखात्याने ही कामगिरी बॉण्डवर सोपविली होती. केजीबीच्या प्राणघातक हल्ल्यातून स्वत:ला वाचविण्याची विनंती त्या सैनिकाने सांकेतिक भाषेत ब्रिटिश हेरखात्यास कळविले होते. केजीबी व पूर्व जर्मनीचे सुरक्षा सैन्यही त्या भूमिगत सैनिकाच्या मागावर होते. येत्या तीन दिवसात सायंकाळी सहा ते सातच्या दरम्यान कोणत्याही क्षणी तो पूर्व जर्मनीतून पश्चिम जर्मनीत पलायन करणार होता. कोणत्याही क्षणी तो केजीबीच्या निष्णात ट्रिगरकडून मारला जाणार होता. त्याचा बळी जाण्यापूर्वीच त्या ट्रिगरचा बळी घेण्याची कामगिरी बॉण्डवर सोपविली होती अन् त्यासाठी बॉण्डजवळ फक्त तीन सेकंदांचा अवधी होता. तिसऱ्या दिवशी भयनाट्य घडले. बॉण्डने कामगिरी फत्ते केली. त्याच्या साथीदाराने बॉण्डला आश्चर्याने विचारले, ‘ट्रिगरला ठार मारण्याऐवजी त्याचा पाय फक्त तू जेरबंद केलास, असे का?’ स्थिर नजरेने त्याच्याकडे पाहत बॉण्ड म्हणाला, ‘कारण तो ट्रिगर म्हणजे एक स्त्री होती.’ आश्चर्याचा दुसरा धक्का पचवीत साथीदार म्हणाला, ‘...पण याचा परिणाम?’ बॉण्ड म्हणतो, ‘ओ ओ खात्यातून मला काढण्यात येईल इतकेस!’ असा हा अत्यंत चतुर, हुशार, उमदा व कर्तवय बजावीत असतानाही काही नीतीनियम पाळणारा जेम्स बॉण्ड! रसिकांचा अत्यंत लाडका नायक! त्या शार्पशूटला म्हणजे ट्रिगरला बॉण्डमुळे पुनर्जन्म मिळाला म्हणून चित्रपटाचे नाव ‘पुनर्जन्माची पहाट’. तिसरी कथा आहे ती एका अतिशय मौल्यवान अशा पाचूच्या गोलाची. फॅबर्जे या कंपनीच्या कारागिरीचा तो अत्यंत अप्रतिम असा नमुना होता. ते मौल्यवान पार्सन पॅरिसहून आले मारिया फुडेन्स्टिनच्या नावाने. ती त्या पाचूच्या गोळ्याची एकमेव वारस होती. त्याचा लिलाव लावून ती रक्कम मारियाला देण्याचे केजीबीने ठरविले होते. कारण मारिया ही त्याच्यासाठी जांभळ्या सांकेतिक लिपीचे पर्पल सायफर काम करत होती. या लिलावात अधिकाधिक बोली लावून त्या गोळ्याचा मालक बनलेल्या व्यक्तीचा शोध घेण्याची कामगिरी बॉण्डवर हेरखात्याने सोपविली होती. लिलाव उघडपणे न होता सांकेतिक मार्गाने होणार असल्यामुळे हजारो लोकांतून त्या व्यक्तीचा शोध घेणे ही फार कठीण कामगिरी होती; पण बॉण्डला ‘अशक्य’ हा शब्द माहीत नसल्याने यातही तो यशस्वी होतो चौथ्या कथेत काही दम नाही. संपूर्ण कथा केवळ पाचसहा पानांत उरकली आहे. न्यूयॉर्कमध्ये राहणाऱ्या युनायटेड नेशन्स संबंधित केजीबीच्या रशियन गुप्तहेराबरोबर काम करणाऱ्या एका युवतीला एक निरोप देणे एवढेच बॉण्डला करायचे होते, त्यासाठी स्थळ, वेळ व दिवस ‘एम’ने ठरविलेले असते. संपूर्ण कथेत बॉण्डचे न्यूयॉर्कमधील श्रीमंती थाटाचे जीवन, त्याची आलिशान कार, त्याची खरेदी व त्याचे स्वत:शी असंबद्ध बडबडणे याचेच वर्णन आहे. कथेतील शेवटचे वाक्य ‘त्या इंग्लिश मुलीच्या रडारड व आत्महत्येच्या धमकीमुळे ही भेट बेचव झाली आणि ही न्यूयॉर्कचीच चूक होती. सेंट्रल पार्क झूमध्ये सरपटणाऱ्या प्राण्यांचे घरच नाही! या त्रुटीला सर्व श्रेय देणे शक्यच नाही’ या कथेच्या या शेवटच्या वाक्यातून ज्याने त्याने अर्थ काढायचा. पुस्तकाने शीर्षक पाहून ते वाचण्याची उत्सुकता वाचकांच्या मनात निर्माण होते; पण असंबद्ध भाषारचना व शब्दरचना, संदर्भहीन तुटकतुटक वाक्ये, सलग ओघवत्या भाषेचा अभाव, अनाकलनीय वाक्यरचना यामुळे वाचनातील रंगतच निघून जाते. शब्दश: भाषांतर केल्याचा हा परिणाम असावा. स्वैर अनुवाद हा भाषांतरित भाषेला न्याय देतो; पण काहीच माहिती नसण्यापेक्षा चार चित्रपटाचे थोडेफार कथानक या पुस्तकामुळे माहीत होते, हेही नसे थोडके! सर्वांत शेवटी मराठीत भाषांतर केलेल्या इंग्रजीमल्या कादंबऱ्यांची यादी दिलेली आहे. पुस्तकाचे मुखपृष्ठ मनोवेधक आहे. -डॉ. चंद्रकांत चव्हाण ...Read more