CHAND BAGECHA by SUNITI MANGESH DESHMUKH

आप्तस्वकियांचा अकाली मृत्यू, व्यवसायातील अपयश, अपेक्षाभंग, सेवानिवृती नंतरचे रिकामेपण आदि कारणामुळे आलेले नैराश्य या समस्येची उकल करणारे सलग सहा पुस्तक परिचय करून दिल्यानंतरही, समस्या निवरणाचा अजूनही एक पर्याय सुचवू इच्छितो तो म्हणजे, आपल्या आवडीच्य एखाद्या छंदात गुंतून राहणे. सेवानिवृती नंतर मी बागकामात गुंतवून घेतल्यामुळे, बागकाम संदर्भातीलच एखाद्या पुस्तकाचा परिचय करून देवून या अभियानातील माझ्या सहभागाची सांगता करण्याचे ठरविले. या संदर्भातील बरीच पुस्तके वाचली होती पण आजवर परिचय करून दिलेल्या पुस्तकांच्या तुलनेत ती फारसी भावली नाहीत. शेवटी आपल्या ग्रुपवरील,या क्षेत्राशी निगडीत असलेल्या बावचकर सरांशी संपर्क साधला, त्यांनी संगितलेल्या क्लू वरुन हे पुस्तक काल, कोविड बंद काळात, दस्तुतखुद्द लेखिके कडूनच मिळविले. मी कृषिपदवीधर असल्यामुळे बागकाम या क्षेत्राची थोडीफार माहिती असली तरीही, आज सौ. सुनीति देशमुख यांचे ” छंद बागेचा ” हे पुस्तक वाचल्यानंतर मात्र, मी ,आमच्याच बागेत किती चुका केल्या आहेत हे लक्षात आले. केवळ पुस्तकी ज्ञानावरच कोणत्याही क्षेत्रात लगेचच प्रावीण्य प्राप्त होत नसले तरीही, संबंधित विषयाची माहिती वाचून, त्या क्षेत्रात गोडी निर्माण झा/केली तर आपण, अगदी राष्ट्रीय स्तरापर्यन्त आपली ओळख निर्माण करू शकतो याचे उदाहरण म्हणजे या पुस्तकाच्या लेखिका. पण,“अति परिचयात अवज्ञा” असे काहीसे, लेखिके बाबत झाल्याकडून झाले. नोव्हेंबर २०१३ मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या या पुस्तकाची सुधारित तिसरी आवृति २०१८ मध्ये, मेहता पब्लिसिटी हाऊस सारख्या नामांकित प्रकाशन संस्थेने प्रकाशित करूनही, हे पुस्तक काल पर्यन्त मलाही परिचित नव्हते. कदाचित लेखिकेचे , बोनसाय(वामनवृक्ष), बोनसाय म्युरल, ट्रे लँडस्केप, रॉक प्लांटिंग, पुष्परचना,इकेबाना, जपानी बगीचा आदिच्या कार्यशाळा, व्याख्याने आणि लेख हे फक्त, आर्थिक उच्चत्तरातील लोकांसाठीच आहेत असा गैरसमज करून घेतल्यामुळे हे झाले असावे. विशेष म्हणजे लेखिकेस, आपल्या घराभोवतालची बाग तसेच वर नमूद केलेल्या सर्व नावीन्यपूर्ण प्रयोगासाठी, कैकवेळा मिळालेल्या पारितोषक वितरण समारंभात, विविध संस्थांनी दिलेल्या सन्मानपत्र सोहळ्यात प्रत्यक्ष हजर राहूनही माझ्या कडून हे घडले आहे. असो. चार विभागात विभागलेल्या या पुस्तकाच्या पहिल्या विभागात, बागेचा इतिहासात, ज्यात बुद्ध, महावीर, रामायण,महाभारत काळातील पुष्पवाटिका, पासून शालीमार, मुगल गार्डन,ते अद्ययावत बागांची माहिती, बागेची आखणी (ले आऊट) कशी असावी, लॉन, गच्चीवरील बाग, वॉटर फॉल, रोपवाटिका,अभिवृद्धी- कलम करून नवी रोपे बनविण्याची कला, वॉटर गार्डन, किचन गार्डन, रॉक गार्डन, बागेत वापरायच्या हत्यारांचा परिचय (हा परिचय हत्यारे खरेदी करण्यापूर्वीच होणे आवश्यक आहे), हंगामी फुलझाडे, ऑकिड, नेचे, इनडोअर प्लांट (सावलीतील बाग) शिंकाळी (हँगिंग्ज) तयार करणे, निवडुंग, शुष्क काष्ट (ड्रिफ्ट वूड) तबक बाग (डिश गार्डन),बॉटल गार्डन आदि थोड्याफार ओळखीच्या किंवा अजिबात माहित नसलेल्या विषयांची खूप सोप्या भाषेत माहिती सांगितली दिली आहे. माझ्या मते हे पुस्तक इतक्याच माहितीसह, याच किमतीत, जरी मिळाले, तरीही ,पैसे वसूल झाले असे म्हणता आले असते. दुसर्या विभागात लेखिकेच्या आवडत्या-बोनसाय,बोनसाय म्युरल, ट्रे लँडस्केप, रॉक प्लांटिंग, ट्रे वॉटर गार्डन या विषयाची सविस्तर माहिती आहे. लक्षपूर्वक आणि चिकाटीने करायचे हे काम एकदा जमले की तुम्ही या क्षेत्रातील “मास्टर” झालात असे समजायला हरकत नाही. तिसर्या विभागात- पुष्प रचना,इकेबाणा, पाश्चिमात्य/भितीवरील/पाण्यावरील पुष्प रचना, काळजीपूर्वक समजावून घेवून करू लागलात की हाच छंद व्यवसाय म्हणूनही जमून जाईल/गरजूना सुचवू शकाल. आजकाल शहरी भागात या व्यवसायास मागणी असून, मागणी करणारा वर्ग सधन असल्या मुळे फीच्या रूपाने अर्थार्जन ही होईल. चौथ्या विभागात- पर्यावरणाचे र्हासपर्व,औषधी वनस्पती,रासायनिक खते आणि किटक नाशकांचे दुष्यपरिणाम ,गांडूळ खत निर्मिती,घरा जवळ लावायचे वृक्ष,रोपवाटिका,बागेतील अवजारे आणि काही उपयुक्त माहिती तक्ते दिले आहेत. या पैकी रोप वाटिका या व्यवसायास खूप स्कोप असुन,जवळ जवळ सर्व भारतात,विशेषत: दक्षिण व पुर्व भारतात,लागणार्या रोपा पैकी बहूतेक रोपे ही बेंगलोर परिसर आणि द.गोदावरी जिल्ह्यात तयार होतात. थोडक्यात सांगायचे तर सार्वजनिक, व्यवसायभिमुख आणि घरगुती अशा बागेच्या तीन प्रकारा पैकी घरगुती बागेचे , फ्लॅट धारकांसाठी कुंडीतील,हँगिंग आणि गॅलरीतील बागकाम. रो हाऊस,छोटीघरे असणार्याना, फ्लॅट धारकांचे सर्व प्रकार शिवाय टेरेस गार्डन. आणि घराभोवती जागा असणार्यांसाठी वरील दोन्ही प्रकारा शिवाय परसबाग,कुंपन,मोठे वृक्ष लागवड आदीचा समावेश. असे तीन प्रकार पाडता येतील.या तिन्हीही प्रकारच्या घरात राहणार्याना हे पुस्तक उपयुक्त ठरणार आहे. मी वाचलेल्या अशा आशयाच्या पुस्तकांत हे सर्वाधिक माहितीपूर्ण पुस्तक आहे. ”कोल्हापूर बोनसाय क्लब” च्या अध्यक्षा असलेल्या सौ.देशमुख यांच्या बागकामा संदर्भातील प्रत्यक्ष आणि ऑन लाइन कार्यशाळाही सतत सुरू असतात. पुस्तकातील माहितीच्या आधारे प्रत्यक्ष कामकाजास सुरुवात करून, आपल्या अनुभवातूनच पूर्णत्वाकडे जाण्यासाठी, ,याहून उत्तम हंगाम/वेळ असणार नाही . तसेच या निमीत्त कोरोंना काळातील बंदीवासही सत्कारणी लागेल . ...Read more

CHAUGHIJANI by LOUISA ALCOTT

चौघीजणी ! मेग, ज्यो, बेथ आणि अॅमी या चौघी बहिनी त्यांची कुटूंबवत्सल आई मिसेस मार्च आणि वडिल मिस्टर मार्च ! शेजारी वृद्ध मिस्टर लाॅरेन्स आणि त्यांचा नातु लाॅरी . ही ह्या पुस्तकामधिल महत्वाची पाञ . लेखिका शांता ज. शेळके यांनी अतिशय सुंद अनुवाद करून मराठी वाचकांसाठी एक अत्यंत सहज , सुंदर पुस्तक मिळवुन दिलं आहे. पुस्तक वाचतांना मनाची इतकी उत्कंठता वाढत जाते की आपणास पुस्तक सोडवत नाही. विचारांची दिशा सहजपणे चांगल्या ,सत्य गोष्टी अंगिकारण्याकडे नेण्याचे सामर्थ्य या पुस्तकातील प्रत्येक व्यक्तिमत्वामध्ये आहे. भाषाशैली सहज , सुंदर असते पण भाषेतुन ओघवता परिचय करवुन मनुष्यस्वभाव आणि घडणारी परिवर्तने आपणास इथे पाहवयास मिळतात. वेगवगेवळ्या स्वभावाच्या, व्यक्तिमत्वाच्या , वयाच्या चार मुलींना योग्य- अयोग्याची नुसती जाण च नव्हे तर स्वतःतील वाईटवृत्तीला दुर करून चांगली वृत्ती अंगिकरण्याचे वळण एक आई च कशी सहजपणे त्यांना लावते, हे वाचतांना पदोपदी प्रत्येक आईने हे पुस्तक वाचलेच पाहिजे असे मनात सतत येऊन गेले. मुळ लेखिका लुइसा मे अल्काॅट ह्या वयाच्या छप्पन्नाव्या वर्षी अठराशे अठ्याऐंशी साली निधन पावल्या. ` लिटेल वुइमेन ` हे पुस्तक तिचे खरे वाड्ंमयीन स्मारक होय. गेली शंभर वर्षे देशोदेशीच्या तरूण मुला मुलींना आपल्या मुग्ध शैशवाचे रमणिय चिञ या सुंदर पुस्तकात सतत पाहावयास मिळाले आहे आणि एका निर्मळ पण उदास आनंदाचा त्यांना त्यातून प्रत्यय आला आहे....शांता शेळके. एकमेकींच्या स्वभावाच्या एकदम वेगळ्या मार्च बहिनी वाचतांना आपण सहजपणे त्या कुटूंबात दाखल होतोत. वय जसे जसे वाढते तस तसे आपण मुलांना हव्या त्या सवलती देतो, त्यांना सर्व सुखसोयी देऊन नकळत कुठेतरी काही गोष्टी चुकत जातो. बारा वर्षाच्या अॅमी पासुन सोळा वर्षाच्या मेग पर्यंत ...आई ही वयाने वाढणार्‍या लेकींना वयासोबत गुणांनी वाढवत आणि दोषांना कमी करत जे संस्कार देते..नतमस्तक त्या मिसेस मार्च च्या विचारसरणीला आणि आईत्वाला ..! सण आला की आपण खरेदी करतो मुलांसाठी..पण हा विचार येतो का ?... की ह्या सणाला मुलांना त्यांचे स्वभाव दोष स्वतःच कमी करण्यास शिकवुन दुसर्‍यासाठी त्याग करण्यास शिकवावे? सुंदर केस कापुन ज्यो वडिलांसीठी पंचवीस डाॅलर पाठवते..तेंव्हा ती म्हणते की पैस्यासोबत मी हा पण विचार केला की मला माझ्या केसांचा खुप गर्व होता...त्यांना कापुन मी जे वडिलांसाठी केले त्याने माझे गर्वाहरण मीच स्वतः केले! अॅमी छोटी पोर..जीचे सर्वजण लाड पुरवत आणि जेंव्हा ती आंट कडे राहण्यास जाते तेंव्हा आंटच्या कुञ्याचे केस साफ करणे, पोपटाचा पिंजरा साफ करणे, आंटला पुस्तक वाचुन दाखवणे, दोन तास अभ्यास करणे,छोटी- छोटी कामे करणे ह्यात अगदी ञासुन जाते आणि विचार करते आपली कोणास कदर नाही. माञ नंतर कुठलीच अभिलाषा न करता सर्व गोष्टी मनापासुन करते तेंव्हा लक्षात येते की प्रत्येकजण वेगळा असतो फक्त तो स्विकारला की आयुष्य सोप्पे जाते. मिसेस मार्चला भय असते की श्रीमंत कुटुंबात गेल्यास मेगला श्रींमंतीच, पार्ट्यांच आकर्षण वाटुन स्वतःच्या गरिब घराबद्दल वाईट वाटेल का? परंतु मेगचं त्यांच्यात राहुन येऊन आपल्या उबदार प्रेमळ छञछायेला नावाजलेल पाहुन आपली पोर मोठी झाली हा साक्षात्कार होऊन समाधान वाटते. मुलीला प्रेम कस असावे, मैञी कशी असावी, होणारा जोडीदार कसा निवडावा..आकर्षण आणि प्रेम ह्या मधिल नाजुक संबंध कसा हाताळावा याच इतक सुंदर सहज वर्णन या पुस्तकात आहे की प्रत्येक मुलीच्या आईने या पुस्तकास आवर्जुन वाचाव. मुलींना स्वयंपाक का यावा याच सहज सोप्प उत्तर मिसेस मार्च नी या पुस्तकात सांगितलय. आपल्या मुला मुली मधिल कलागुणांना कसा वाव मिळावा? त्यांची अंगभुत कौशल्य बाहेर पडावीत, त्यांच्या वेगवेगळ्या स्वभावांना एकञ आणुन एकजुटी निर्माण करत कौटुंबिक ऐक्य कस टिकवाव हे खुप छान मिसेस मार्चला वाचतांना कळत . वृध्द लाॅरेन्स आणि त्यांचा प्रेमळ नातु ...वाचतांना कित्येकवेळेस मन भरून येत. जाॅन, मेग यांचा संसार वाचतांना छोट्याश्या भांडणास मिटवणारी ही पती पत्नी आपल्यातीलच वाटतात..आणि स्वभावतत्व आणि संस्काराची सांगड कळते ! भरपुर प्रेम, आदर, दयाळु वृत्ती, प्रामाणिकपणा, सद् सदविवेकबुद्धी, त्याग आणि सत्य ...ह्या सर्व गोष्टींचे संस्कार आपल्या मुलांना आपणच देऊ शकतो दुसरे कोणीच नाही..हे मला प्रकर्षाने हे पुस्तक वाचतांना वाटले. मोठेपणाच्या खोट्या गोष्टी, लालच, कठोरता, द्वेष ,घमेंड ही सर्व दुर्गुण आपणच मुलांपासुन दुर ठेऊ शकतो! पौंगडअवस्था ते तारूण्य हा काळ आईचा परिक्षेचा काळ नव्हे तर खुप सार्‍या प्रेमाचा अतिउच्च काळ असे मला वाटुन राहिले..पदोपदी माझी आई आणि मी आणि भाऊ, माझी मुले आणि मी, पति , असे नजरेसमोर राहत होते. खुप शिकवुन गेल्या ह्या चारचौघी मला !!!!!Specially..ज्यो.. माझ्या अंतकरणाचा ठाव घेतला या व्यक्तिरेखेने !!!! आवर्जुन वाचाव..` चारचौघी` लेखिका आणि अनुवादिका दोघी पण आज या जगात नाहित ...नमन त्या दोघींना एका आईचे !! धन्यवाद माझ्या बालमैञिन डाॅ. शितल काळेचे जीने एवढे अप्रतिम पुस्तक मला दिले ! सौ. अर्चना सिध्देश्वर पैके. दि. 17/जुन/2021 ...Read more