लॉकडाउन च्या पार्श्वभूमीवर पुण्यावरून गावाकडे निघत असताना माहीत होतं की हा मोठ्ठा टप्पा, त्यात घरातून काम (वर्क फ्रॉम होम) त्यात आमच्या सिटीबँकेच्या च्या रामनवमी, पाडवा, महावीरजयंती या आणि अश्या बऱ्याच सणांच्या सुट्ट्यामुळे महिनाभरात जवळपास फक् 10-12 दिवस ऑफिस. घराबाहेर कोरोना. त्यात वडील मोबाईल मध्ये जास्त डोकं घालू देत नाहीत. ☺️ तर घरात हा इतका वेळ घालवायचा तर पुस्तकच पाहिजे, तेही तितक्याच तोलामोलाचं. खिळवून ठेवणारं. मागे जवळपास सहा महिन्यांपूर्वी अविनाश धर्माधिकारी सरांनी "शांताराम" च्या अपर्णा वेलणकर यांनी केलेल्या मराठी अनुवादाचा उल्लेख केला होता. सरांनी सांगितलं म्हणून मागवलं पुस्तक. पुस्तक 1400 पानांचं, म्हणून वाचायची ताकत झाली नाही कधी.फक्त घरातल्या बुक शेल्फ ची शोभा वाढवत होतं. पण या अश्या मोकळ्या आणि निवांत वेळेसाठी पुस्तक कोणतं घ्यायचं, लागलीच "शांताराम" डोक्यात आलं,म्हणून गावाकडे निघताना उचललं आणि टाकलं गाडीत. तर "शांताराम" लिहिलंय ग्रेगरी डेव्हिड रोबर्ट्स यांनी. हो लेखक विदेशी आहे, ऑस्ट्रेलिया चा. मागे पाचएक वर्षाखाली शांताराम ची मूळ इंग्रजी आवृत्ती वाचलीय. त्यावेळेस उद्देश होता इंग्रजी वाचुन इंग्रजी सुधारण्याचा. खरंच फरक पडला. एकाच पुस्तकात थरार आहे, रोमान्स आहे, साहस- ऍडव्हेंचर तर आहेच सोबत आहे तत्वज्ञान तेही तुम्हा आम्हाला रुचेल आवडेल पटेल अश्या भाषेत. त्यामुळे पुस्तकाचा जॉनर- शैली सांगणं अवघड. असो, "डेव्हिड" कथेचा नायक, स्वतः लेखक - जेमतेम विशीतला. सशस्त्र दरोड्याचा गंभीर आरोपाखाली वीस वर्षाच्या तुरुंगवासाची शिक्षा झालेला, ऑस्ट्रेलियातील तुरुंग फोडून पळाला, ऑस्ट्रेलिया चा "मोस्ट वॉन्टेड मॅन" ज्याचं नाव इंटरपोल च्या यादीतही आहे. न्युजिलँड मार्गे लिंडसे नावाने बनवलेल्या बनावट कागदपत्राद्वारे सत्तरीच्या च्या दशकात मुंबईत येतो. आणि पुस्तकाच्या पहिल्या पानापासून थरारक कहाणी सुरू होते. "लिंडसे" मुंबईत पाऊल टाकतो आणि या शहराच्या प्रेमात पडतो. मुंबईत आल्या आल्या गाईड म्हणून प्रभाकर उर्फ प्रभू त्याला भेटतो, नंतर तो त्याचा एकदम जवळचा मित्रही होतो. प्रभाकर लिंडसे ला "लिन" असं नाव देतो. कार्ला सारखी मैत्रीण भेटते सोबत डीडीयर, उल्ला, मोदेना या पत्रांभोवती कथा फिरत राहते. कार्ला च्या एकतर्फी प्रेमात पडतो. गाईड प्रभूचं काम असतं मुंबई ची ओळख करून देणं, इथली चाल चलन शिकवणं. प्रभुही एकदम हाडाचा गाईड, तो शहरातल्या वैध अवैध गोष्टी कश्या चालतात याची एका पाठोपाठ रोज एका ठिकाणी घेऊन जाऊन माहिती देतो. त्याला मराठी शिकवतो हिंदी सुद्धा. प्रभू लिन ला मुंबई सोडून खरा भारत कसा आहे हे दाखवायला त्याच्या जळगाव जिल्ह्यातल्या त्याच्या गावी घेऊन जातो. लिन च्या नजरेतून गावाची संस्कृती वाचायला मजा येते. लिन साठी भारतीय पद्धतीने तांब्याने बकेटातील पाणी खांद्यावर घेऊन अंघोळ करायचा अनुभव सुद्धा एकदम नवीन असतो. पिके चित्रपटातील परग्रहावरून आलेल्या पिकेप्रमाणे लिनबाबा ची अवस्था असते. परत मुंबई. परत कार्ला, उल्ला, डीडीयर,मोदेना आणि अशी इतर पात्र येत राहतात, आणि पुढे अंडरवर्ल्ड चा थरार, वेश्याव्यवसाय, ड्रग्स हे सर्व चालू असतंच पण मुळात शांताराम मध्ये आहे प्रेम. प्रेम- दोन मित्रातलं, प्रेम- इथल्या लोकांवरचं, प्रेम-मुंबई शहरावरचं, भारतीय संस्कृती वरचं. इथल्या भाषेवरचं. मग त्याला इतकं सगळं इथलं आवडलंय तर लिन परत ऑस्ट्रेलिया जातो का? तो इतक्या मोठ्या बेस्ट सेलर पुस्तकाचा लेखक झाल्यावर त्याला त्याचा देश स्वीकारतो का? की राहतो इथेच आपल्या देशात. यांची उत्कंठा शेवट पर्यंत असतेच पण त्यासोबत आणखीन एक प्रश्न पूर्ण पुस्तक वाचत असताना सतत आपल्या डोक्यात असतो, पुस्तकाचं नाव "शांताराम" कशामुळे? कारण एकही पात्र नाहीये ज्याचं नाव शांताराम आहे. त्याचं उत्तर मिळतं पुस्तकाच्या मध्यात. मराठी अनुवाद माझाही अजून पूर्ण वाचून झाला नाहीये. पण इतकं मात्र नक्की. "शांताराम" हातात घेतला की खाली ठेववत नाही. खिळवून ठवतो. वाचनीय आणि संग्रहनिय असं पुस्तक. ...Read more

ग्रेगरी राॅबर्ट ची "शांताराम" उत्कृष्ट आहे....

आपल्या ग्रंथांचा मी एक वाचक आहे. सर्वसामान्यपणे वाचक हे लेखकांना पत्र लिहून ग्रंथाबद्दलच्या प्रतिक्रिया कळवतात. मी सुद्धा काही लेखकांना आवर्जून पत्रे लिहिली आहेत. मात्र आपणासारख्या प्रथितयश प्रकाशकाला पत्र लिहिण्याची ही माझी पहिलीच वेळ. त्याला कारणीभत ठरली ती आपण प्रकाशित केलेली `शांताराम` ही आत्मचरित्रात्मक कादंबरी. `शांताराम` मी विकत घेतलं त्यावेळी माझ्या मनात धाकधूक होतीच. ते चाळलं त्यावेळी भाषांतर उत्कृष्ट आहे हे जाणवलं होतं, तरीही संपूर्ण ग्रंथ कसा असेल याचं दडपण मनावर होतंच. प्रत्यक्षात शांताराम वाचत गेलो तेव्हा आश्चर्याने थक्क झालो. संपूर्ण ग्रंथ वाचून झाला तेव्हा मराठी साहित्यातलं हे सर्वोत्कृष्ट भाषांतर आहे याबद्दल माझी खात्री पटली. ग्रंथाची निर्मितीमूल्ये उत्कृष्ट आहेत. सवलतीची किंमत सुद्धा अवाजवी नाही. ग्रंथ सर्वांगसुंदर आहे. त्याचा विषय अस्वस्थ करून टाकणारा आहे. त्यातले कित्येक प्रसंग आतड्यांना पीळ पाडणारे आहेत. त्याचं भाषांतर अत्यंत प्रवाही व रसरशीत आहे. चौदाशे पानांचं हे भाषांतर वाचून मला भाषांतरकार अपर्णा वेलणकर यांचा हेवा वाटला. इतक्या प्रदीर्घ भाषांतरात अपर्णातार्इंनी आपली लेखणी सतत प्रवाही ठेवून ग्रंथाची वाचनीयता कुठेही कमी होऊ दिलेली नाही. कुठलेही पान उघडून पाहिलं तरी त्याची वाचनीयता तत्क्षणी जाणवतेच. ...Read more

शांतारामचे शांत वादळ… शांताराम नावाचं एक भलं मोठं पुस्तक हाती लागलं. या पुस्तकाला हातात उचलता येत नाही. शांताराम हे पुस्तक भौतिकदृष्ट्या सुध्दा जड वजनाचे आहे आणि निर्धार-अर्थाने वैचारिक परिपक्वतेनेही चांगलच जड आहे. ते एक व्यक्ती चित्रण तर आहेचपरंतु त्याबरोबरचं मुंबईच्या झोपडी जगाचे सर्वांग सुंदर चित्रण आहे. झोपडीचे कसले आलेय वर्णन? झोपडपट्टीच्या विश्वात राहणारी माणसं त्यांचे व्यवसाय, त्यांची माणुसकी, त्यांची कार्यपध्दती त्यांचे रांगडेपण सगळं एका विदेशी व्यक्तीच्या अनुभवातून समोर आले आहे. ग्रेगरी डेव्हिड रॉबर्टस् या ऑस्ट्रेलियातून तुरुंग फोडून आलेल्या एका परदेशी माणसाचे मुंबईतल्या वास्तवाचे हे अनोखे लेखाचित्र आहे. एक परदेशी कैदी मुंबईला येतो काय इथलाच एक होऊन रहातो काय सगळीच विलक्षण कहाणी! या ग्रेगरीला एक मराठमोळी प्रौढा शांताराम हे अनुरुप नाव बहाल करते. प्रभाकर, कादरभाई, रुख्माबाई अबुल्ला, खलिद अन्सारी सगळे आपल्याबरोबर तंतोतंत उभे राहतात. कॉर्ला, लिसा या परदेशी मुलींचे अनुभव, त्यांचे भरकटणे, ग्रेगच्या मदतीने पुन्हा उभे राहणे सगळचं चित्तथरारक आहे. ग्रेगने झोपडपट्टीत चालवलेला दवाखाना वाचतांना या कथेला माणुसकीचा श्वास असल्याचा साक्षात्कार वाचकाला येईल. परिस्थिती म्हणून जरी ग्रेगने दवाखाना चालवायचा ठरवलं तरी त्यात त्याने झोकून दिलेलं सर्वस्व वाचतांना प्रत्येक जण विचार करेल हे खरे! मारिझुओच्या प्रेताची कशी विल्हेवाट लावली याचं वर्णन सुन्न करणार आहे. तर कुत्र्यांबरोबरची जीवघेणी लढाई तुमचा श्वास रोखून धरते. ज्या मुंबईबद्दल आपण फक्त सिनेमा - कादंबऱ्यातून ऐकलं पाहिलं आहे ती मुंबई हा माणून वास्तवतेच्या भूमिकेतून जगला त्यालाही मुंबई आवडली. आज इतक्या वर्षानंतर ग्रेग कबूल करतो की घर म्हटल की त्याला मुंबईचं आठवते. भारतातल्या लोकांच्या प्रेमाने आपुलकीने तो माणसात आला. अशी कबुली सुध्दा ग्रेग देतो. विशेष म्हणजे अपर्णा वेलणकरांनी अत्यंत रसाळ-सोप्या परंतु ताकदवान लेखन कौशल्याने या पुस्तकाचा असा अनुवाद केलाय की कथा एखाद्या चलत् चित्रपटाचा कॅनव्हास चित्रीत करते. ...Read more