* Front & back cover images are for illustration purposes only and the price of book is sold separately.
  • Original Book Title: THE RAINMAKER
  • Availability : Available
  • Translators : ANIL KALE
  • ISBN : 9788177664352
  • Edition : 2
  • Publishing Year : MARCH 2004
  • Weight : 0.00 gms
  • Pages : 536
  • Language : Translated From ENGLISH to MARATHI
  • Category : FICTION
  • Available in Combos :JOHN GRISHAM COMBO SET - 15 BOOKS
Quantity
Buying Options:
  • Print Books:
IT’S SUMMER IN MEMPHIS. THE SWEAT IS STICKING TO RUDY BAYLOR’S SHIRT AND CREDITORS ARE NIPPING AT HIS HEELS. ONCE HE HAD ASPIRATIONS OF BREEZING THROUGH LAW SCHOOL AND PUNCHING HIS TICKET TO THE GOOD LIFE. NOW HE DOESN’T HAVE A JOB OR A PRAYER—EXCEPT FOR ONE: AN INSURANCE DISPUTE THAT LEAVES A FAMILY DEVASTATED AND OPENS THE DOOR FOR A LAWSUIT, IF RUDY CAN FIND A WAY TO FILE IT. BY THE TIME RUDY GETS TO COURT, A HEAVYWEIGHT CORPORATE DEFENSE TEAM IS THERE TO MEET HIM. AND SUDDENLY HE’S IN OVER HIS HEAD, PLUNGED INTO A NIGHTMARE OF LIES AND LEGAL MANEUVERINGS. A CASE THAT STARTED SMALL IS EXPLODING INTO A THUNDEROUS MILLION-DOLLAR WAR OF NERVES, SKILL, AND OUTRIGHT VIOLENCE—A FIGHT THAT COULD COST ONE YOUNG LAWYER HIS LIFE, OR TURN HIM INTO THE BIGGEST RAINMAKER IN THE LAND.
कायद्याची पदवी नुकतीच मिळवलेला, पोरसवदा रुडी बेलर. अत्यंत हलाखीची परिस्थिती, वाढती देणी. बिचा-याच्या हातात फक्त एक आणि एकच केस आहे... अर्थात, त्यातूनही फारशा कमाईची आशा नाहीच म्हणा, कारण त्याची क्लायंट तरी कुठे फार श्रीमंत आहे? डॉट ब्लॅकनं – रुडी बेलरच्या क्लायंटनं – एका प्रचंड मोठ्या इन्शुअरन्स कंपनीवर नुकसान भरपाईचा दावा दाखल केलाय. तिच्या मुलाचा ‘मेडिकल इन्शुअरन्स क्लेम’ मान्य करून ही कंपनी, तिच्या मुलाचे प्राण वाचवू शकली असती. पण तो क्लेम कंपनीनं नाकारला आणि तिचा मुलगा मृत्युमुखी पडला. या केसमधून तिला कंपनीकडून लक्षावधी डॉलर मिळू शकतील – पर्यायानं रुडी बेलरलाही. पण एक प्रॉब्लेम आहे – रुडी बेलरनं अजूनपर्यंत कोर्टात केसच लढवलेली नाही, आणि तो मेंफिस शहरातल्या सगळ्यात महागड्या आणि प्रथितयश वकिलासमोर उभा आहे. काय होणार या ‘लीगल बॅटल’चं? रुडी बेलर चमत्कार करून ‘इन्स्टंट रेनमेकर’ होणार का?
Video not available
No Records Found
No Records Found
Keywords
#MEHTAPUBLISHINGHOUSE #MARATHIBOOKS #TRANSLATEDBOOKS #ONLINEBOOKS #THE RAINMAKER #THE STREET LAWYER # THE PARTNER #THE CHAMBER #BIOGRAPHYA&TRUESTORIES #THE FIRM #THE ASSOCIATE #THE LAST JUROR #JOHNGRISHAM #RAVINDRAGURJAR #THECLIENT #THE TESTAMENT #THEPELICANBRIEF #MADHAVKARVE #
Customer Reviews
  • Rating StarSandeep Bade

    द रेनमेकर By ---जॉन ग्रिशम मेहता पब्लिशिंग हाऊस अनुवादक --अनिल काळे जॉन ग्रिशम यांच्या कादंबऱ्यांच वैशिष्ट्य म्हणजे.. कथानायक एक वकील...जो न्याय व्यवस्थेला जिवंत ठेवण्याच काम करतो...कधी मोठमोठ्या कंपन्यापासून, उद्योगलॉबीपासून, राजकारणी,माफियापासून तर कधी यांच्याशी हातमिळवणी करून सामान्य जनतेला न्यायापासून दूर ठेवणाऱ्या वकीलफ़र्म पासून... यामध्ये.. हालाखीच्या परिस्थितीतुन.. नुकताच वकील झालेला, परंतु कोणत्याच वकीलफ़र्म मध्ये नोकरी न मिळालेला रुडी बेलर.. त्याच्या हातामध्ये फक्त एकच केस... एक बलाढ्य इन्शुरन्स कंपनी.. जी आपल्या विमाधारक डॉट ब्लॅक या महिलेच्या आजारी मुलाचा `मेडिकल इन्शुरन्स क्लेम ` नाकारते... परिणामी त्या मुलाचा मृत्यू होतो... डॉट ब्लॅक.. रुडी बेलर मार्फत... त्या कंपनीवर नुकसान भरपाईचा दावा करते... यामध्ये... बलाढ्य इन्शुरन्स कंपन्या कशा नियमबाह्यपणे विमाधारकांचे क्लेम नाकारून गडगंज नफा कमावतात, कदाचित कुणी कोर्टात गेल्यास त्याचबरोबर सेटलमेन्ट करतात, यातूनही कोर्टात केस उभी राहिल्यास...विम्यापेक्षा जास्त पैसा मोठमोठ्या वकील खर्च करतात परंतु क्लेम द्यायाच टाळतात... याच वास्तववादी चित्रण लेखक डोळ्यासमोर उभ करतो... सर्व सत्य परिस्थिती माहित असूनही मोठमोठ्या वकीलफ़र्म पैशासाठी, कायद्याच्या नावाखाली, कशी नैतिकता गुंडाळून ठेवतात...हेही लेखक कसलाही आडपडदा न ठेवता स्वछपणे मांडतो.. त्याच बरोबर रुडी बेलरच समांतर आयुष्य, त्यातील चढउतार, स्वतःच्या इच्छा आकांशा याही गोष्टी छानपणे मांडल्या आहेत... तसंच यातील प्रत्येक व्यक्तीरेखेला योग्य न्याय दिल्याने त्याही मनात घर करून बसतात.. मग तो त्याचा मित्र बेकर, कोर्टकेस मध्ये जीव तोडून मदत करणारा डेक, न्यायाधिश हार्वे हेल, किल्पर असोत कि विरोधी वकील ड्रमंड असो... कि प्रेयसी केली रिकर.... खरंतर, इन्शुरन्स, कायदे, कोर्ट केसेस म्हणजे अगदी रटाळवाने विषय... परंतु जॉन ग्रिशम इतक्या रोमांचक पद्धतीने मांडतात की पुस्तक हातातून अर्धवट बाजूला ठेवणं जीवावर येत... इतक हे उत्कंठावर्धक आहे.. तर तर... रुडी बेलर चमत्कार करून, `इन्स्टंट रेनमेकर ` म्हणजे तो ही केस जिंकणार का आणि कशी? त्यासाठी तुम्हाला हे पुस्तकं वाचावं लागणार... --#संदीपबडे#-- ...Read more

  • Rating Starविनोद भालेराव

    वकीली व्यवसायाच्या पार्श्वभूमीवरील आणि इन्शुरन्स कंपन्यांच्या अंतर्गत घडामोडीवरील ही कादंबरी अतिशय आवडली. खटल्याच्या वेळचे प्रसंग, दोन्ही बाजूचे वकील, न्यायमूर्ती, ज्यूरी, कोर्ट हॉल इ. सर्व स्पष्टपणे डोळ्यांसमोर उभे राहतात.

  • Rating StarDAINIK LOKMAT 09-05-2004

    अमेरिकन वास्तवाचा अनुभव… इंग्रजी साहित्य वाचणाऱ्यांच्या यादीत जॉन ग्रिशम हे नाव लोकप्रिय आहे. साधी, सरळ, सोपी भाषा, विषयाची अचूक जाण आणि नेमकेपणा, यामुळे जॉन ग्रिशम यांची टेस्टामेंट, पेलिकन ब्रीफ, चेंबर यासारखी पुस्तके वाचताना वाचक नक्कीच त्यात रंगू जातो. ‘द रनमेकर’ हे पुस्तकही याच मालिकेतले आहे. या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद अनिल काळे यांनी केला आहे. मूळ इंग्रजी कादंबरीतील सर्व बारकावे, व्यक्तीचित्रणे त्यांनी अतिशय अचूक शब्दांत शब्दबद्ध केलेली आहेत. ‘द रेनमेकर’चा कथानायक रुडी बेलर हा एक नुकतीच कायद्याची पदवी प्राप्त केलेला तरुण आहे. हातात पदवीचं भेंडोळं आणि मनात काहीतरी वेगळं करून दाखविण्याची, न्याय्य हक्कासाठी लढण्याची महत्त्वाकांक्षा घेऊन रूडी बाहेरच्या जगात प्रवेश करतो तेव्हा त्याला माणसांचे विविध नमुने अनुभवायला मिळतात. त्यांची पहिली क्लाएंट असते डॉट ब्लॅक. तिला एका मोठ्या इन्शुरन्स कंपनीविरुद्ध नुकसानभरपाईचा दावा दाखल करायचा असतो. डॉटच्या मुलाचा वैद्यकीय विम्याचा दावा कंपनी मान्य करीत नाही. अपुऱ्या पैशांअभावी मुलावर उपचार होत नाहीत आणि डॉटचा तरुण मुलगा मृत्युमुखी पडतो. डॉटला विमा कंपनीला धडा शिकवायचा असतो. तिला नुकसानभरपाईदाखल मिळणाऱ्या पैशांमध्ये जराही रस नसतो. रुढी बेलर हा तरुण वकील कथानायक या कामी सर्व मदत करण्याचे मान्य करतो. या पहिल्याच केसमध्ये त्याच्या विरुद्ध पक्षाकडे असते कसलेल्या, निष्णात वकिलांची फौज! रुडीचा साथीदार ढेक हा कायद्याची बार परीक्षा उत्तीर्ण न होऊ शकलेला, पण कायद्याच्या सर्व खाचाखोचा माहीत असलेला माणूस असतो. तो स्वत:ला ‘पॅरालॉयर’ म्हणवून घेत असतो! रुडी आणि डेक मिळून अतिशय शास्त्रशुद्ध पद्धतीने ग्रेट बेनिफीट इन्शुरन्स कंपनी, त्यांच्यासाठी काम करणारी वकील मंडळी या सर्वांचाच अभ्यास करतात. त्यांची बलस्थाने, मर्मस्थाने शोधून काढताता आणि डॉटला नुकसानभरपाईची घसघशीत रक्कम कोर्टाकडून मंजूर करून घेतात. अर्थात, ही रक्कम प्रत्यक्ष हातात पडेपर्यंत दावे-प्रतिदावे चालूच राहणार आणि वर्षानुवर्षे केस कोर्टात राहणार हे अपरिहार्य. पण पहिलीवहिली केस रुडी जिंकतो. याच वळणावर येऊन कादंबरी संपते. या मूळ कथेला उपकथानकही आहेत. पेर्इंग गेस्ट म्हणून रुडी जिच्याकडे राहत असतो ती म्हातारी वृद्ध स्त्री मिस बडी आणि तिचे कुटुंबीय, रूडीला अचानकपणे भेटलेली आणि नंतर त्यांची जीवनसाथी बनलेली केली आणि तिच्या व्यक्तिगत आयुष्यातील सुखदु:ख या सर्व कथानकांनी मिळून कादंबरी अतिशय रोमांचकारी झालेली आहे. जागतिकीकरणाच्या प्रक्रियेमध्ये अनेक बहुराष्ट्रीय कंपन्यांनी आपल्या देशातही ठाण मांडलेले आहे. उत्पादनांची विक्री आणि ग्राहक याच दोन गोष्टींनी महत्त्व देणाऱ्या या कंपन्या त्या-त्या देशातील संस्कृती, विचारमूल्य यांचाही कसा बळी घेतात, याचे परिणाम युवापिढीवर कसे होतात हे सर्व आपणही आता अनुभवायला लागलो आहोत. पण या कादंबरीचे कथानक जिथे घडते त्या अमेरिकेतही हीच स्थिती आहे. गरिबांना वाली नाही आणि श्रीमंतांच्या हातात सर्व प्रकारची सत्ता हा भेदभाव तिथेही आहे. लोकशाही मूल्यांची जपणूक करणाऱ्या देशांमधून आता अशा वृत्तींविरुद्ध आवाज उठायला लागला आहे हे कादंबरी वाचताना पदोपदी जाणवते. रूडी बेलर केस जिंकण्याचा ध्यास घेऊन सतत पाठपुरावा करीत केसच्या गाभ्यापर्यंत जातो, केस जिंकतो आणि मनाशी ठरवितो की, ‘कायदा या विषयाशी संबंधित अशी कुठलीही गोष्ट मी पुन्हा कधी करणार नाही. मतदार म्हणून माझी नोंद करणार नाही. या सर्व प्रवासात वाचक त्याच्याबरोबरच असतो. मूळ इंग्रजी कादंबरी वाचताना जसा परिणाम आपल्यावर होतो, अंतर्मुखता येते तसाच अनुभव मराठी अनुवाद वाचताना मिळतो हेच या पुस्तकाचे यश आहे. अर्थातच याचे श्रेय अनुवादकाला आहे. उत्तम कथानक, ओघवती भाषा असलेल्या या अनुवादाचा प्रत्येक वाचनप्रेमीने जरूर आनंद घ्यावा. -माधुरी नवरे ...Read more

  • Rating StarNEWSPAPER REVIEW

    याआधीही या सदरातून काही भाषांतरकारांचा दृष्टिकोन जाणून घेतला आहे. भाषांतरकाराचादेखील भाषांतरमागचा विचार असतो, त्याचीदेखील एक शैली असते. कदाचित एकच पुस्तक दोन भाषांतरकार वेगवेगळ्या पद्धतीने करतील! पण या वेगळेपणादेखील एक समानता असतेच. हा वेगळेपणा भाषाशली मधला असू शकतो तर समानता असते ती विचार मांडण्यातील. `वारसा नॉस्ट्राडेमसचा`, `दुसरा बर्म्युडा ट्रँगल`, `द लास्ट डॉन` यांसारख्या पुस्तकांचे भाषांतर करणारे अनिल काळे भाषांतरमागच्या त्यांच्या विचाराबद्दल बोलताना सांगतात. `भाषांतरापेक्षा रुपांतर` म्हणणं अधिक संयुक्तिक ठरेल. एका भाषेतील साहित्य दुसऱ्या भाषेत पोहचवताना ते नेहमी त्या भाषेत केलं गेलेलं रुपांतर असतं. मी भाषांतराचीदेखील काम करतो ती कशा स्वरुपाची असतात ते पुढे ओघात येईलच. मी जेव्हा पुस्तकाचं रुपांतर करतो तेव्हा मूळ लेखकाच्या भाषेचा लहेजा कायम ठेवण्याचा माझा प्रयत्न असतो. जॉन ग्रिशॅमचं `द रेनमेकर` हे वेगळ्या भाषाशैलीतलं, काहीसं वेगळ्या धाटणीचं पुस्तक आहे. इंग्रजीत ही भाषाशैली अभावानेच वाचायला मिळते. त्या भाषेचं वैशिष्ट्य जपत अनिल काळे यांनी खूप रंजक शैलीत हे रुपांतर केलं आहे. या कथेचा नायक आहे, नुकताच कायद्याची पदवी घेऊन बाहेर पडलेला रुडी बेलररी. अत्यंत हालाखीच्या परिस्थितीला तोंड देत तो शिक्षण पूर्ण करतो. आज शिक्षण पूर्ण झालं की उद्या आपल्याला छोटी-मोठी का होईना नोकरी मिळून आपली परिस्थिती पालटेल याची स्वप्न बघत असतो. त्याच्याकडे एकुलती एक केस असते ती मेडिकल इन्शुअरन्स कंपनीच्या विरुद्ध. रुडी अननुभवी, कुठल्याही मोठ्या फर्मचा आधार नसणारा वकील, तर त्याच्याविरुद्ध असणारी पार्टी एक स्थापित श्रीमंत कंपनी. जी शहरातल्या सर्वोतम लॉ फर्मला आपली केस सोपवते. त्या फर्मच्या वकिलांचा ताफाच्या ताफा केससाठी कोर्टात उभा असतो, ज्यांच्याविरुद्ध एकटा रुडी जास्तच दीनवाणा दिसतो. रुडीकडे असतो तो प्रांजळपणा आणि आपल्या अशिलावर झालेल्या अन्यायाचं निराकारण करण्याची प्रखर इच्छा. फक्त या इच्छाशक्तीच्या जोरावर रुडी नावाजलेल्या मोठ्या कंपनीविरुद्धची केस, ती ही एक नावाजलेल्या वकिलांनी लढलेली केस जिंकेल? या प्रश्नाचं उत्तर हवं असेल तर `द रेनमेकरच` वाचायला हवं. मूळ इंग्रजीतलं पुस्तक जर वाचायला मिळालं वा मिळवून वाचण्याची इच्छा असेल तर फारच उत्तम. नाहीतर अनिल काळे यांचे अनुवादित पुस्तक आहेच. काहीसं कंटाळवाणंही वाटू शकतं. इंग्रजी पुस्तकात जशी पानंच्या पान भरुन वर्णनं असतात तशीच इथेही आहेत. ही वर्णनं वाचण्याचा कंटाळा येणाऱ्यांना पुस्तक कितीतरी पुढे गेलं तरी काही घडतच नाहीये असंही वाटेल, पण खरं तर या पुस्तकाच्या प्रत्येक पानावर काही तरी घडत असतं. त्यातून आपल्याच रुडीचं आयुष्य. त्याच्या भोवतालची परिस्थिती समजते. कोर्टात घडणारं नाट्य तर फारच छान रंगवलं आहे. `मी नॉस्ट्राडॅमसवरचं फिक्शन पुस्तक वाचत होतो. साधारण १९८३ चा काळ असेल. त्यावेळी कॉम्प्युटर हा प्रकार आपल्याकडे अगदी हाताच्या बोटावर मोजता येईल इतक्याच लोकांपर्यंत पोहोचलेला होता. या पुस्तकात कॉम्प्युटर महत्त्वाची भूमिका बजावतो.` या पुस्तकाची ते थोडक्यात ओळख करुन देतात. `या नॉस्ट्राडॅमसच्या हाती एक पुस्तक लागतं. ज्यात अमुक एका दिवशी सगळ्या जगाचा संहार होऊन फक्त २०० लोक उरतील असं लिहिलेलं असतं. ते २०० लोक कोण असतील हे कळण्यासाठी तो संपूर्ण जगातल्या कुंडल्या कॉम्प्युटरवर मांडून त्यातून ते २०० लोक शोधून काढतो आणि त्यांना एका बेटावर आणून ठेवतो वगैरे... हा विषय अतिशय इंटरेस्टिंग होता आणि तो मराठीत यावा असं मला वाटलं म्हणून अनुवादाचा प्रसत्न करुन बघितला.` काही काव्याचं इंग्रजीत रुपांतर करण्याचा प्रयत्न केला आहे. कुसुमाग्रजांच्या पाचोळा आणि पृथ्वीचं प्रेमगीत या कवितांवर काम करतोय. अजून हे प्रायोगिक स्वरुपातच आहे. कविता त्या प्रतिमांसह दुसऱ्या भाषेत आणणं खूप कठीण असतं! याशिवाय जॉनी ग्रिशमचीच `फर्म` आणि सिडने शेल्डनची `आर यू अफ्रेड ऑफ डार्क` या दोन कादंबऱ्याच्या अनुवादाचेही काम ते करीत आहेत. ...Read more

Write Your Own Review
  • Default typing language is Marathi. To type in English press Ctrl+G key combination
Submit Review
PLEASE SEND YOUR AUDIO REVIEW ON editorial@mehtapublishinghouse.com

Related Books

People Who Bought This Item Also Bought

Latest Reviews

BHARTIYA GANIKA
BHARTIYA GANIKA by DR.S.R. DESHPANDE Rating Star
डॉ. शुचिता नांदापूरकर-फडके

मंडळी, कालच्या ऱ्हासचक्रानंतर मी विचार करत होते की आज काय? पुस्तकं तर काही वाचून ठेवली होती (म्हणजे वाचली आणि ठेवून दिली बाजूला... अक्षरशः). आत्ताची समोर आहेत ती. कदाचित त्यातलं एखादं उद्या घेईन. मध्ये अचानक या पुस्तकाची जाहिरात वाचली, अगदी गेल्या ठवड्यातली गोष्ट. उत्सुकता चाळवली. समूहात काहीतरी आगळं वेगळं पुस्तक घ्यावं हा विचार सतत मनात असतोच. तसं पुस्तक घरी येताच (जय amazon) चाळायला म्हणून बसले, आणि काय सांगू, हातात मार्कर कधी आलं, मी खुणा कधी केल्या, पुस्तक कधी संपलं... कळलंच नाही. एक गोष्ट प्रामाणिकपणे सांगते... प्रेयर पुस्तकाला तुम्ही जो भरघोस प्रतिसाद दिलात, अनेकांनी ते विकत घेण्याचा विचार केला तेव्हाच सांगायचं होतं, पण राहिलं. ओळख करून दिलेलं पुस्तक पूर्णपणे वाचनीय असतं असं नाही. त्याचा बरचसं भाग बोजड असतो. पण ते नाही का, डेटिंगच्या काळात मुलगा मुलगी स्वतःमधलं केवळ उत्तम ते दाखवतात, तसं मला प्रेयर बद्दल वाटलं. आय मीन प्रेयर पुस्तकाबद्दल वाटलं आणि गणिका या पुस्तकाबद्दल मला नेमकं तेच वाटत आहे. ========== ‘भारतीय कामशिल्प’ या पुस्तकाचं लेखन करत असताना प्राचीन भारताच्या समाजजीवनाची माहिती देणारे अनेक संदर्भग्रंथ वाचण्यात येऊन लेखकांची उत्सुकता चाळवली गेली आणि जेव्हा या विषयावर मराठीत एकही परिपूर्ण संदर्भग्रंथ नाही हे लक्षात आलं, तेव्हा त्यांनी स्वतःच या पुस्तकाचं लेखन मनावर घेतलं. केवळ सनसनाटी विषय सवंगपणे हाताळला आहे असं कुठेही वाटत नाही. अतिशय अभ्यासपूर्वक लेखन आहे. सोबत जोडलेली संदर्भग्रंथांची यादी (एकूण संख्या ६४) पुरेशी आहे. गणिका आणि उर्वरित श्रेणी या शरीरविक्रय करतात, हा वैश्विक व्यवसाय आहे. कैक काळापासून या व्यवसायाला मान्यता मिळाली आहे आणि त्याची आवश्यकता वाटली आहे. प्राचीन काळात भारतीय गणिका यांना एक संस्कृती आणि दर्जा होता. नीतीनियम होते, ते पाळावे लागत होते. पुस्तकाची प्रकरणं – प्रास्ताविक, विदेशी गणिका, भारतीय साहित्यातील गणिका, गणिकेची प्रशिक्षण व वर्णन, गानिकांची वेशभूषा, सौंदर्यप्रसाधने, विट, गणिकामाता, प्रियकराचा राग-रंग, कथांविषयी थोडेसे आणि कथा (या शेवटच्या प्रकरणात एकूण १३ कथा आहेत – अगदी सुरस आणि चमत्कारिक वाटाव्यात अशा, त्यांचा परिचय मी देणार....... नाही.) प्रास्ताविक – (नऊ पानांचं प्रकरण) कुटुंब किंवा विवाहसंस्था कधी आकाराला आले हे नक्की सांगता येत नसलं तरी स्त्री-पुरुष शरीरसंबंध हे आदिम असून ते पशु – पक्ष्यांप्रमाणेच जनन हेतुस्तव नैसर्गिक होते आणि राहतील. फलन हे स्त्रीदेहामध्ये होतं या जाणीवेतून तिला आदरस्थान प्राप्त झालं. सर्जनाची गूढ शक्ती धारण करणारी ती आदिमाया/माता/ अद्याशक्ती होय. जवळपास प्रत्येक धर्मात प्रजा, पशु आणि धान्य समृद्धीसाठी सुफलता विधी आहेत. भारतीय हिंदू धर्म शास्त्रीय ग्रंथांतून स्त्री पवित्र्याच्या कथा वाचायला मिळतात. पतीला परमेश्वर मानलं जाई. त्याही काळात गणिका हा व्यवसाय होता आणि त्याकडे सहिष्णू वृत्तीने पाहिलं जाई.राजे महाराजे त्यांचे पोशिंदे असतं. शरीरविक्रय करणाऱ्या स्त्रिया तिरस्काराला पात्र असत, पण गणिका नाही. त्यांना नगर भूषण, नगर अलंकार, नाग्त रत्न मानलं जाई. प्रसंगी, राजे त्यांचा सल्ला घेत. त्या बहुश्रुत असतं चौसष्ट कलांत पारंगत असतं. संभाषणचतुर, हुशार, समंजस, उदार, योग्य आदर राखणाऱ्या, विनयशील आणि अनुपम सौंदर्यवती असत. एखाद्या गणिकेमुळे त्या राज्याची कीर्ती वाढत असे. धार्मिक समारंभ, सामाजिक कार्यक्रम (विविध झुंजी, शर्यती), करमणुकीचे कार्यक्रम (जलक्रीडा, वनविहार), रंगमंचावर अभिनय, अशा नानाविध ठिकाणी त्यांची ठळक उपस्थिती असे. रथारूढ अथवा सिंहासनाधिष्ठ राजाला वारा घालणे, चवरी ढाळणे, छत्र धरणे अशी कामं त्या करत. त्यांच्याशी संबंध ठेवणं समाजमान्य होतं. प्रतिष्ठितांचा त्यांच्याकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन व्यापक, अगत्यशील आणि स्नेहिल होता. मात्र, त्यांना कडक आणि कठोर नियम पालन करावे लागे.विजयनगर साम्राज्याच्या अस्तानंतर ते पेशवाई संपेपर्यंतच्या काळात, मोगल राजवट येऊन गेली, ब्रिटीश वसवतवादाचा प्रसार सुरू झाला, समाज व्यवस्था बदलली, गणिका संस्कृतीला ओहोटी लागली. ब्रिटीशांचा अंमल सुरू झाल्यावर गणिका संस्था नष्ट होऊन वेश्या व्यवसाय वाढीला लागला. यामागे औद्योगिक क्रांती हे एक कारण आहे. वेश्यागमन निंद्य कृत्य मानलं जाऊ लागलं. तरुण अधिकाधिक सुशिक्षित होऊ लागला तसा शरीरसंबंधांपायी स्वास्थ्य गमवावं लागलं तर काय, हा विचार थोडाफार मूळ धरू लागला. आणि या शौकाची आसक्ती कमी झाली. चरितार्थाकरता पैसे मिळवण्यासाठी वेश्याव्यवसाय हादेखील विश्वसनीय आर्थिक व्यवसाय मानण्यात यावा असा निकाल १९११मध्ये युरोपियन न्यायालयाने दिला. विदेशी गणिका – (२७) बहुतेक सर्व प्राचीन संस्कृतीत गणिकांचे पुरावे मिळतात. इजिप्त, बबिलोन, सिरीया, फिनिशिया, ही काही उदाहरणं. ग्रीस, इटली, भारत इथे त्यांना विशिष्ट दर्जा प्राप्त झाला. त्यांचेही प्रकार होते, सामान्य वेश्या अलेत्रय्डी, आणि सर्वोच्च म्हणजे हेटीअरा (या शब्दाचा अर्थ सोबती). काही हेटीअरा वादविवादपटू होत्या. क्लेप्सीड्रा हिच्या वक्तशीरपणामुळे तिला ते नाव मिळालं होतं त्याचा अर्थ जलघटिकापात्र असा होतो. थीओफ्रत्स याने इ.पू. ३७२ – २८७ या काळात ‘ऑन मरेज’ हा ग्रंथ लिहिला, याचा सविस्तर अभ्यास करून लिओंटीयम या हेटीअराने त्यावर प्रगल्भ टीका लिहिली. रोमन समाजात कोर्टीझन अस्तित्वात होत्या. पॉम्पेई इथे व्हिकोली बाल्कोन पन्सिली नावाच्या इमारतीत शेकडो रमणी वास करत. या संदर्भातली रतिक्रिडेची मूळ चित्रं पॉम्पेईन wall paintings म्हणून प्रसिद्ध असून ती इटलीच्या वस्तुसंग्रहालयात सुरक्षित आहेत. रोमन साम्राज्यात हेटीअरा ऐवजी कोर्टीझन शब्द रूढ झाला. युरोपात पंधरा-अठरा शतकांत कोर्टीझन आणि कलावंतीण यांना समाजात विशिष्ट स्थान आणि आदर मिळत होता. फ्रान्समध्ये सतराव्या शतकात रमणींची सत्कारगृहं (सलो) प्रसिद्ध होती. जपानमध्ये गै (कलात्मक क्षमता) आणि शा (व्यक्ती) यावरून गैशा ही संज्ञा रूढ झाली. त्यांच्यात अलंकारिक सुरावट, सौजन्य, निष्कपट, सुसंस्कृतपण असे. बाराव्या शतकापासून कार्यरत असलेली ही प्रथा इडो काळात (इ.स.१६००-१८६८) अधिक वाढीला लागली. ओकिया ही त्यांची निवासस्थानं होत. विसाव्या शतकात त्यांचं वर्चस्व राजकीय क्षेत्रात वाढीला लागलं. १९२०-३० मध्ये त्यांची संख्या साधारण ८० हजार होती, ती १९७०-८० दम्यान १७ हजार इतकीच उरली आहे. चीनमध्ये पूर्वी पीकिंग (बीजिंग) इथे सिंगसॉंग हाउस हा भाग राखीव होता. शांघाय इथे अत्यंत विलासी वारांगना गृहं आहेत. सिंगापूरमध्येगिटार गर्ल्स (पीपाचाई) या नावाने त्या ओळखल्या जातात. पाकिस्तानात त्या तवायफ, कान्जारी आणि गश्ती नावाने ओळखल्या जातात. आज मात्र सर्वत्र आमुलाग्र बदल झाला आहे. भारतीय साहित्यातील गणिका – (३२) संस्कृत, प्राकृत, पाळी भाषांत, हिंदू, बौद्ध, जैन वान्ग्मयात, त्यांचा उल्लेख आढळतो. त्या वैदिक काळात भारतात होत्या हे काही ऋचांवरून समजतं. (ऋचा १.१६७.४ – अनेक पुरुषांशी सांग करणारी ती साधारणी). पंचचुडा अप्सरेपासून त्यांची उत्पत्ती झाली असं मानतात. महाभारत काळात त्यांना प्रतिष्ठा प्राप्त झाली. (राज, नागरी, गुप्त, देव आणि ब्रह्म असे पाच प्रकार होते). रामायणात फार स्थान नव्हतं. अमरकोश, महाभाष्य, वार्त्तिके, दशरूपक, कौटिलीय अर्थशास्त्र जातक कथा, पंचतंत्र, वेताळकथा, शुकबहात्तरी, गाथासप्तशती, अशा विविध ग्रंथांत त्यांचा उल्लेख आहे. कामसूत्र या ग्रंथात वात्सायनाने ‘वैशिक’ या प्रकरणात त्यांची माहिती दिली आहे. कथासरीत्सागर, राजतरंगिणी, शृंगारतिलक, सरस्वतीकंठभरणा, कलाविलास, मेघदूत, मृच्छकटिक, रत्नावली, नागानंदा, अशा नाटकांतून त्यांचा उल्लेख येतो. भारतात इ.पू. पहिल्या सहस्रकात ती प्रथा अस्तित्वात येऊन ब्रिटीशांच्या आगमनानंतर एकोणिसाव्या शतकात लोप पावली असावी असं समजलं जातं. गणिकेची प्रशिक्षण व वर्णन – (१६) गणिकेला बालपण जवळपास नव्हतच. वयाच्या सहा-सात वर्षापासून तिला घडवायला सुरुवात होत असे. त्यांच्या प्रशिक्षणात आचार, विचार, शिष्टाचार, विविध कला, खेळ, भाषा, वर्तन, सौंदर्यवर्धन, गायन, वादन, नृत्य, अलंकरण, शरीर सौष्ठव, बुद्धिवर्धन अशा प्रत्येक अंगाचा व्यापक विचार होता. काही हस्तकला शिकाव्या लागत. पाककला, सुगंधी द्रव्य निर्मिती, कामशास्त्र, प्रणायाराधन, हिकाव्म लागे. स्वसंरक्षण शिकावं लागे. गणिकांची वेशभूषा, सौंदर्यप्रसाधने – (५) आधीच्या प्रशिक्षणात हाही एक महत्त्वाचा भाग होता. विट – (७) हा शब्द मी पहिल्यांदाच ऐकला. त्याचा इथे दिलेला अर्थ – शृंगाररस नायकानुचराप्रमाणे संपत्तीचा भोग न घेणारा किंवा जो आपल्या पैशाचा वापर कधी करत नाही, असं नाटकातलं लबाड, धूर्त पात्र. गणिका संस्थेत त्याच्या जोडीने वयस्य, अनुचर, धूर्त आणि डिंडिक ही पुरुष पात्र वावरतात. प्रतिवेशिनी ही गणिकेची शेजारीण. ती विश्वासातली. ती गणिकेसाठी विट आणि प्रियकर यांच्याशी संवाद साधते. गणिकामाता – (७) हे पात्र फार महत्त्वाच. तिला संरक्षित स्त्री, कुट्टनी किंवा कुट्टीनी म्हटलं जाई. तिचं काम शिस्त राखणे, थोडक्यात रेक्टर. कामकुजानांना आळा घालणं, गणिकांना खऱ्या प्रेमापासून वंचित ठेवणं. कामुकांचं मानसशास्त्र तिला मुखोद्गत. पुरुषांच्या गुणदोषाच्या’ आधारे अचूक आडाखे बांधत ती गणिकेला सल्ला देता. तिचा दबदबा असतो. ते नसती तर गणिका ही संस्था कधीच नामशेष झाली असती. कारण स्त्रिया या स्त्रिया असल्याने स्त्रीसुलभ भावनेनुसार गणिकागिरीत न रमता त्या केव्हाच संसाराला लागल्या असत्या. प्रियकराचा राग-रंग – (९) रग हे बारा छटांमधली काम आसक्ती असं म्हणता येईल. पुरुषाची मनोवृत्ती, प्रवृत्ती, स्वभाव, गुणविशेष आणि खास करून राग-लोभ जाणून घेत गणिकेला त्याच्याशी वर्तन करावे लागते. कथांविषयी थोडेसे आणि कथा (४८) – ‘शृंगारमंजरीकथा’ हा राजा भोज रचित संस्कृत ग्रंथ असून त्यात स्त्री-पुरुष मनोवृत्ती दर्शन घडवणाऱ्या तेरा कथा आहेत. त्यापैकी काही जीर्ण, काही अपूर्ण आहेत. पैकी एक कथा वाचून दाखवते. संदर्भग्रंथ (४) सोबत फोटो दिले आहेत त्या पानांचे. या पुस्तकात आढळलेले सुंदर शब्द – गरती, लीलासहचारी, पृथुल (अर्थ कळला नाही अजून), रूपाजीवा, सूरसुंदरी परिचय फार लांबला. या विषयावरच्या इतक्या अभ्यासानंतर एखादा पेपर सहज देता येईल. परत अभिमानाने म्हणता येईल, ‘मा, मै फर्स्ट क्लास फर्स्ट आया!’ मनापासून धन्यवाद. माझी परिचय पाळी नसती तर मी हे पुस्तक वाचलंच नसतं. मजा आली मला वाचताना. तशी तुम्हालाही आली असेल अशी खात्री आहे. थांबते. ...Read more

RESHIMREGHA
RESHIMREGHA by SHANTA J SHELAKE Rating Star
मीना कश्यप शाह

शांता शेळके या कवयित्री म्हणून आपल्या सर्वांच्या माहितीच्या आहेतच. गीतकार म्हणूनही त्यांचे मोठे नाव झाले. रेशीमरेघा हे त्यांनी रचलेल्या गीतांचे पुस्तक. मुख्यतः त्यांनी चित्रपट आणि नाटक यासाठी गीते लिहिली आहेत. प्रस्तावनेत शांताबाई म्हणतात, गीते लििणे त्यांना अतिशय आकर्षक वाटत गेले आणि म्हणून केवळ चित्रपट आणि नाटकांसाठीच नाही, तर स्वानंदासाठीही, त्या गीतं लिहित राहिल्या. चालीवर गीते लिहिणे त्यांना आव्हानात्मक वाटायचे, बंधनकारक नाही. पुढे बंगाली, गुजराती अशा काही गीतांच्या चाली आवडल्या, तर त्या, त्या चालींवरही छंद म्हणून गीते लिहू लागल्या. त्यांच्या गीतांमध्ये लावण्या, गवळणी, नृत्यगीते आणि युगुलगीते (त्यांनी द्वंद्वगीते हा शब्द वापरला आहे, जो मला आवडत नाही) जास्त आहेत. ह्या पुस्तकात त्यांचे संकलन आढळून येतं. पुस्तकातील काही गीतांपेक्षा मला त्यांची प्रस्तावनाच जास्त आवडली. आपल्या गीतांबद्दल त्यांनी हळुवार होत लिहिलं आहे. प्रत्येक गाणं ध्वनिमुद्रीत होतानाचे क्षण त्यांना आठवतात. आणि ही गीतं प्रसिद्ध होण्यासाठी संगीतकार, गायक यांचा हातभार नक्कीच आहे याची त्या आठवण काढतात. गीतांचा अर्थ रसिकांपर्यंत पूर्णपणे पोहोचवण्यासाठी गायक-गायिकांचा खूपच मोठा वाटा आहे, त्यांच्याबद्दल त्या अपार कृतज्ञता व्यक्त करतात. हे पुस्तक त्यांनी लावणेसम्राज्ञी यमुनाबाईंना अर्पित केलेले आहे. त्यान्नी लिहिलेल्या "रेशमाच्या रेघांनी" या सर्वात जास्त प्रसिद्ध पावलेल्या लावणीच्या नावावर ह्या पुस्तकाचे नाव आधारित आहे. अनेक प्रसिद्ध गाणी या गीत संग्रहात आढळतात. रेशमाच्या रेघांनी, काय बाई सांगू, मनाच्या धुंदीत लहरीत, हे श्यामसुंदर, राजसा, शालू हिरवा पाच नि मरवा, चाल तुरू तुरू, मनाच्या धुंदीत लहरीत येना आणि अशी अनेक. शांताबाईंचं काव्य सामर्थ्य ह्या लावण्या/गीतांमध्ये देखील दिसून येतं... कळ्या आजच्या, शिळ्या उद्याला, ओठांशी न्याल का, आल्यावर जवळ मला घ्याल का.... अशी अनेक उदाहरणं! पुस्तकातील बहुतेक गाणी ही लावण्यांच्या स्वरूपातली आहेत. त्यामुळे त्याच त्याच भावना सारख्या सारख्या आढळून येतात. बोलावणे किंवा नको जाऊ म्हणणे, भेटी (गिफ्ट्स) घेणे, वाट पाहणे, विरह, सौंदर्याचे वर्णन, शृंगाराचे वर्णन, म्हणजे तुम्हाला काय मिळू शकेल याची कल्पना गीतातून देणे (उदा. कंबरपट्टा रेखून दावी, देहाचा आकार!!) अशा प्रकारचे विषय पुन्हा पुन्हा येत राहतात, पण (शांताबाई बीइंग शांताबाई) कुठेच तोचतोचपणा कंटाळवाणा होत नाही (वाचकाने जरा रोमँटिकपणा दाखवून वाचली ही गीतं तर फारच बहार!) शांताबाई नथ फारच आवडते असं दिसतं... नथ सर्जाची नाकी घालता हसेल डावा गाल किंवा सलगी करते नथ ओठांशी, तो तुमचा अधिकार अशा प्रकारे ती खुलून देखील दिसते ह्या गीतांमधे!! अनेकविध लावण्या आहेत ह्या पुस्तकात. पाडव्याची, रंगपंचमीची, श्रावणाची, अशा विविध दिवसांच्या लावण्या तर हिरव्या रंगाची लावणी देखील आहे. पाडव्याची लावणी म्हणजे पाडव्याला शालू मागते आहे, कारण ती रात्री एकांतात उभारणार आहे. 🙂 "मी सुंदर आहे तर आता मी काय करू?" अशी तक्रारही दिसून येते. "माझ्या नखऱ्याच्या शंभर तऱ्हा" सांगणारीला स्वतःच्या सौंदर्याची पुरेपूर जाणीव आहे आणि त्यापेक्षाही, फक्त शारीरिक सौंदर्यावर विसंबून न राहता, त्याबरोबर तोरा दाखवत भुरळ पाडणे ह्यात ती माहीर आहे. पण त्याचबरोबर ती धोक्याची सूचना पण देते आहे... घटकाभर संग बसून घालवा वेळ, जमल्यास मनांचा जमून येईल मेळ, नाहीतर यायचा अंगाशी हा खेळ, पाय टाकण्याआधी इथे, विचार पुरता करा, माझ्या नखऱ्याच्या शंभर तऱ्हा!! एका लावणीत एका पुरुषाने फसवलंय अशा स्त्रीचे रूप आहे. जत्रेत एक जण भेटला आणि त्याने आपल्याशी फ्लर्ट केलं, जत्रा उलगडल्यावर दुसऱ्या दिवशी मात्र तो डोळ्याला डोळा भिडवत नाही, तोंड चुकवून पुढे जातो, ह्याची तक्रार ह्या लावणीत येते. किती विविधता! अशा लावणी कलाकाराच्या आयुष्याचं विदारक दृश्य देखील शांताबाईंनी दाखवले आहे. तिथे येणारा आज एक, तर उद्या दुसराही असू शकेल किंवा तिथे असणारी आज एक, तर उद्या दुसरीही असू शकेल. हे सांगून त्या म्हणतात... प्रीतीचे नीतीचे व्यर्थ सांगणे, भुकेल्या देहाचे सारे मागणे, जन्माच्या नात्याचे फुका बहाणे, कुणाला सतत इथे राहणे? इथल्या महाली घडीची वस्ती, सुखाचे हिंदोळे आभाळी चढती, घडीत वरती घडीत खालती ऐन विशीतल्या स्त्रीचं सौंदर्याचं अत्युत्तम वर्णन एका गीतात केलं आहे. अनेक गीतांमध्ये पुरुषांनी स्त्रीच्या देहाचे आणि मनाचे केलेले वर्णन दिसून येते. त्यातही नुसता देहच नाही तर स्त्रीचा तोरा (attitude) देखील पुरुषाला कशी भुरळ पाडतो हे दिसतच. "ही चाल तुरुतुरु" आपल्या सगळ्यांच्या आवडीचे आणि माहितीचे आहे. असंच "मनाच्या धुंदीत लहरीत ये ना" हे देखील. गीतांमध्ये श्रावण, पाऊस, विरह, वाट बघणे हे सर्व हमखास येतं. एक गीत आहे "लहरी सजण कुणी दावा" - मीना खडीकर यांचे संगीत, उषा मंगेशकर यांचा आवाज. हे गीत मला ना वाचायला आवडलं ना ऐकायला आवडलं 🫣 श्रीकृष्ण राधेच्या कथा तर आपण गवळणींमधे अनेक वेळा ऐकल्या आहेत. कृष्णाची धून ऐकल्यानंतर अगदी काहीही न सुचता तशीच्या तशी निघालेली राधा! त्यातही तिच्या शृंगारचं वर्णन येतंच. सजण्याची आवड असलेल्या स्त्रीचे वर्णन अतिशय खुबीने शांताबाईंनी केले आहे. मला स्वतःला नटण्या मुरडण्याची अतिशय हौस असल्यामुळे हे सगळं वर्णन वाचून, "हे पुस्तक आपण आधी का नाही वाचलं" याचं दुःख मात्र झालं. ही उदाहरणं बघा ना... माथ्यावर मोतियाची जाळी, भांगेत मोती सर, चंद्रकोर भाळी, कानात झुमके, केसांमध्ये वेल, नाकात नथ, नथित हिरे, बिल्वदळे, वज्रटिक, `बोलताना पाठीवर जिचे रेशमाचे गोंडे खालीवर होतील अशी` पाच पदरी मोहन माळ!! दंडात वाकी रुताव्या, शिंदेशाही तोडे असावेत आणि पायी सांध्यात सोनसळी, गळ्यात तन्मणी, कमरेला कंबरपट्टा, पायी पैंजण.... "शालू हिरवा, पाच नि मरवा, वेणी तीपेडी घाला" हे गीत तर फारच प्रसिद्ध झाले. शृंगार आणि सौंदर्य यांचे वर्णन या सगळ्या गीतांमध्ये अगदी खुलून आलेलं आहे. आणि प्रेम! त्याविषयी किती लिहावं आणि कशाप्रकारे लिहावं असा मोठाच प्रश्न पडला आहे. तरीही एका स्त्रीच्या मनाने वाचलेल्या ह्या चार ओळी लिहीतेच... काय वाजले प्रिय ते पाऊल, तो तर वारा तिची न चाहूल, भास हो फसवा वरचेवरी, शोधितो राधेला श्रीहरी!! ...Read more