* Front & back cover images are for illustration purposes only and the price of book is sold separately.
  • Original Book Title: KANCHANGANGA
  • Availability : Available
  • ISBN : 9788177661330
  • Edition : 2
  • Publishing Year : JANUARY 2001
  • Weight : 0.00 gms
  • Pages : 224
  • Language : MARATHI
  • Category : FICTION
  • Available in Combos :MADHAVI DESAI COMBO 11 BOOKS
Quantity
Buying Options:
  • Ebooks:
  • Print Books:
FOR LAST SEVEN DECADES, THE SOUL RESIDED IN THIS PARTICULAR BODY WHICH WAS NOW EXTREMELY TIRED. HOW LONG IT COULD BE USED SUCH? HOW LONG CAN ONE STAY IN PARENTAL HOUSE? THIS BODY WAS BESTOWED WITH THE PRIME FUNCTION OF RELEASING THE SOUL. THERE WAS NO LUST TOWARDS THE BODY, RATHER A FEELING OF TOTAL RETIREMENT COMBINED WITH EAGERNESS TO GET DISSOLVED WITH ‘THE ULTIMATE’. THE MELODIOUS TANPURA WAS ACCOMPANYING BEGUM. SHE WAS SINGING: ‘NAIHAR CHHUTO JAI’… AS I LEAVE MY PARENTAL HOME. APART FROM THE BRIGHT WHITE LIGHT THE EYES COULD NOT SENSE ANYTHING ELSE. OH, THERE IS A BLUE LAKE AS WELL. AND WHAT IS IT AT ITS FAR END? A SNOW-COVERED MOUNTAIN PEAK. THE VERY TALL PEAK…KANCHANGANGA. FOR THE FIRST TIME IN HER LIFE, MAI COULD SEE VALUKESHWAR DEEP IN MEDITATION. OH, SO THIS DISPASSION HAD A MEANING AFTER ALL? IT ENABLED HER TO VIEW HIM THUS. ANJANI’S LIFE REACHED THE FLOW OF THE GANGA. HER PATH WAS LINED WITH KACHNAR FLOWERS. ANJANI HAD BECOME AS HOLY AS THE GANGA NOW. NOW THERE WAS NOTHING BUT ‘NADBRAHMA’ THE SOUND OF GOD…
गेली सात तपं...हा आत्मा या शरीरात वस्ती करुन होता. हे शरीर...आता थकलं होतं. ते किती वर्षं वापरायचं? नैहर झालं, म्हणून काय झालं?ज्या आत्म्याच्या उध्दारासाठी म्हणून हे शरीर लाभलं होतं, त्या शरीराची आता आसक्ती नव्हती, तर निवृत्ती होती. त्या भव्य सुरात आपला सूर मिळवण्याची आतुरता! तंबोरा झंकारत होता. बेगमचा आवाज कानांवर पडत होता. नैहर छुटो जाय... आता...मिटलेल्या डोळ्यांसमोर फक्त पांढराशुभ्र प्रकाश दिसत होता. एक निळं सरोवर...आणि त्या पलीकडलं हिमालयाचं बर्फाच्छादित शिखरही... एक उत्तुंग शिखर...कांचनगंगा! त्या शिखरावर ध्यानस्थ झालेला वालुकेश्वर माईला आज प्रथमच स्पष्ट दिसला. तो नजरेसा दिसावा, म्हणूनच तर होतं हे वैराग्य! कांचनाच्या पायघड्यांवरुन चालणारं, अंजनीचं जीवन पार गंगेच्या प्रवाहापाशी पोचलं होतं. गंगेइकंच् पवित्र, विशाल. अंजनी स्वतच बनली होती कांचनगंगा! जिथं..फक्त. नादब्रम्ह झंकारत होतं!
Video not available
No Records Found
No Records Found
Keywords
#MADHAVIDESAI #NIYATI #HAEVALELYAVATA #MANJIRI #KANCHANGANGA #PRARTHANA #DHUMARE #SAGAR #SHUKRACHANDANI #ASA MHANUNAKOS #KATHASAVALICHI #
Customer Reviews
  • Rating StarSmita Kawale

    Interesting read!

  • Rating StarDAINIK TARUN BHARAT 20-05

    एक वाचनीय चरित्रात्मक कादंबरी... माधवी देसाई यांची ‘कांचनगंगा’ ही चरित्रात्मक कादंबरी! गोमंतकन्या अंजनीबाई मालपेकर, हिरबाई पेडणेकर आणि सुरंगा मुळगावकर अशा तीन तेजस्वी स्त्रियांच्या जीवनावर आधारित ही कादंबरी जितकी मनोरंजक तितकीच माहितीपूर्णही आहे. यातीन तेजस्विनींचे अप्रकाशित जीवन या कादंबरीने प्रकाशात आणले, हा या कादंबरीचा उल्लेखनीय विशेष! मराठी नाट्यवाङ्मयात स्त्री नाटककरांची आजही वानवाच आहे. अशा क्षेत्रात हिराबाई पेडणेकर या ‘महाराष्ट्रातील पहिली नाटक लेखिका’ म्हणून ओळखल्या जाणे अपूर्वाईचे आहे. त्यांच्या घरी होणाऱ्या साहित्यचर्चा, मोठमोठे नाटककार, लेखक यांचे येणे-जाणे याबद्दल अंजनीबाई आणि सुरंगा या आपल्या मैत्रिणीजवळ हिराबाई बोलत असतानाच, त्यामागे असलेली पुरुषीदृष्टी हिराबार्इंना अस्वस्थ करून सोडणारी आहे. ते आपल्या घरी कशासाठी येतात हे हिराबार्इंना चांगलं ठावूक असतं. या संबंधी त्या आपल्या मैत्रिणींजवळ म्हणतात- ‘त्या सर्वांना हवा असतो माझा सहवास. त्यांना माझ्या सौंदर्याचं वेड आहे म्हणून माझ्या घरी नट येतात, लेखक येतात. त्यांच्या पदांना मी चाली लावते. पण ते खरं नाही. मला त्यांचे हेतू समजतात.’ (पाठ नं. १२१) हिराबाई पेडणेकरांच्या या उद्गारातून तत्कालीन विदुषीकडे पुरुष कोणत्या दृष्टीने बघत यावर विदारक प्रकाश पडतो. कलावंत स्त्रीकडे येणार पुरुष केवळ कलेच्या वेडानं येतात असं नाही. त्यांनी केलेली स्तुती, त्यांचं गोड वागणं हे बरेचदा खोटं खोटं असतं. हिराबार्इंसारख्या विदुषीला हे खोटेपण कळत नाही असं नाही. तरीही आपल्याला हे सारं आवडतं कारण याचीही एक नशा असते. ‘कुणा एकावर आपण मनापासून प्रेम करावं, त्यानं आपल्याला फसवावं अशावेळी आधार देण्यासाठी तिसराच कुणी यावा, आपल्या भावूक अवस्थेचा त्यानंही फायदा घ्यावा आणि मग त्याचीच नशा चढत जाते...’ हे यावर हिराबार्इंचं उत्तर. स्त्रीचं चारित्र्य हे काचेच्या भांड्यासारखं. त्याला तडा जाता कामा नये. हिराबार्इंच्या दोन्ही मैत्रिणी फार समंजस. त्या हिराबार्इंना समजवतात. आपलं चारित्र्य जपायला सांगतात. ‘हिरा, बाईचं खरं सौंदर्य कशात असेल तर ते तिच्या चारित्र्यात. ते चारित्र्य भंगलं की सारं संपलं. आपण कलावंत घरच्या मुली! आपण वयात येण्यापूर्वीच साऱ्याचं लक्ष आपल्यावर असतं.’ हिराबार्इंची मैत्रीण अंजनी मालपेकर हिच्या या उद्गारातून साऱ्या स्त्रीजातीच्या वाट्याला आलेल्या भागावर किती विदारक प्रकाश पडला आहे. अंजनीबाई मालपेकर ही एक श्रेष्ठ गायिका! भेंडीबाजार घराण्याचे अतिथी नजीरखां यांची अंजनी ही पट्टशिष्या. अंजनी अठरा वर्षांची असतानाच गाण्याची बैठक करू लागली होती. लावणी ठुमरी, गझल, दादारा हे सारं तयारीनं गाणारी अंजनी शास्त्रीय संगीतातही तरबेज होती. शास्त्रीय संगीताचा दळदार आवाज तिने तयार केला होता. उर्दू, हिंदी, संस्कृत, गुजराती, मराठी साऱ्या भाषा ती शिकली होती. मिशनरी शाळेत तिने शिक्षण घेतलं होतं. गोहरजान, चुन्ना, वैष्णवसंप्रदाय या सर्वांच्या गायकीचा तिने अभ्यास केलाय. उच्चार, भाव, शब्दफेक, ताल, लय यात ती तरबेज आहे. कलावंताला आसनाचा मान असायला हवा हा तिचा हट्ट! आजवर कुण्याही स्त्री कलावंतानं हा हट्ट केला नाही. रात्रभर अदा करून, उभ्याने ठुमरी, दादरा कव्वाली पेश करणाऱ्या कलावंत स्त्रियांच्या बैठकी अन् लोडाला टेकून त्यांना वाहवा देणारे श्रीमंत श्रोते या परंपरेविरुद्ध आवाज उठवणारी अंजनी ही पहिली कलावंत! अन् राष्ट्रपतींच्या हातून पहिली नाट्य आणि संगीताची फेलोशिप प्रदापन केली गेली, अशी श्रेष्ठ गायिका! ‘बॉम्बे म्युझिकल सोसायटी’ या एका नव्या संस्थेचा मुंबईत शुभारंभ करणारी अशी श्रेष्ठ गायिका आणि सरतेशेवटी अगदी तृप्त मनाने तिने घेतलेला गानसंन्यास! अंजनी मालपेकरांची या कादंबरीतली व्यक्तिरेखा अशी चारित्र्यसंपन्न आणि बुद्धिमान साकारली आहे. या कादंबरीतील तिसरी तेजस्विनी आहे सुरंगा मुळगावकर. राजा रविवर्मा या महान भारतीय चित्रकाराची प्ररेणा! हिरा, सुरंगा अन् अंजनी या तिघींमध्ये सर्वांत सुंदर होती सुरंगा! राजा, रविवर्मा या महान भारतीय चित्रकाराची प्रेरणा! हिर, सुरंगा अन् अंजनी या तिघींमध्ये सर्वांत सुंदर होती सुरंगा! राजा, रविवर्माच्या चित्रामधील सीता, शकुंतला, उर्वशी, दमयंती, पार्वती या सर्वामध्ये हुबेहूब उतरली ती सुरंगाच! राजाजींची पत्नी माहेरी राहते. कारण त्यांच्या प्रदेशात लग्न झालं की पुरुषानं पत्नीच्या घरी राहायला जायचं ही पद्धत. पण राजाजींना ती मान्य नाही. ते आपल्याच घरी राहतात. चित्रकलेच्या निमित्तानं अनेक स्त्रियांशी त्यांचा संबंध आलेला. त्यातही राजा रविवर्मा अन् सुरंगा यांच्यातले संबंध म्हणजे रेशीमबंधच! सुरंगामुळे राजाजींच्या कुंचल्यात एक वेगळीच जादू आलेली. अन् राजाजींच्या प्रेमानं सुरंगाचं झालेलं कृतकृत्य जीवन. सुरंगा राजाजींच्या प्रेमाबद्दल म्हणते, ‘त्यांनी मला कोणतीही जहागिरी दिलेली नाही. पण माझं प्रेम अजरामर केलं. या सुरंगाला त्यांनी केव्हढ्या उंचीवर नेऊन ठेवलं? यापेक्षा आणखीन काही सुंदर असेल?’ सुरंगाच्या या उद्गारात राजाजींच्या प्रेमाबद्दल किती कृतज्ञता भरून राहिली आहे. हिराबाई पेडणेकर, अंजनीबाई मालपेकर आणि सुरंगा मुळगावकर या तीन बाल मैत्रिणींच्या जीवनावरची ही कादंबरी! नवीवाडीमधील गोयंकारांचं जीवन, त्यांचे जगण्याचे संकेत या तीन मैत्रिणींचा असीम त्याग, त्यांचा संघर्ष या साऱ्यांचं मनोहारी चित्रण या कादंबरीतून आले आहे. या तिघींनाही एकमेकींच्या कर्तृत्वाबद्दल अभिमान आहे. हिरा पेडणेकर अंजनीच्या गाण्याबद्दल म्हणते, ‘आज तू मोठी गायिका म्हणून नावलौकिक मिळवलास.’ सुरंगाबद्दल म्हणते, ‘आमचं’ हे नाजूक सुरंगीचं फूल राजाजींसारख्या कलावंताच्या हाती सुखरूप आहे. अंजनी हिराबद्दल म्हणते, ‘आपणा तिघीत खरी विदुषी तूच आहेस. आजवर कुणी बाईमाणसानं नाटक लिहिलंय्?’ कविता केल्या आहेत तुझ्यासारख्या? की गाण्याला चाली दिल्या आहेत?’ या तिघीही अशा एकमेकींच्या सुखदु:खात समरस झाल्या आहेत. ह्या कादंबरीचे कथाबीज लेखिकेच्या मनात कसे पडले? लेखिकेला या तिघींच्या जीवनावर कादंबरी का लिहावीशी वाटली? तर रणजित देसाई यांची ‘राजा रविवर्मा’ ही कादंबरी लेखिकेच्या वाचनात आल्यावर या कादंबरीची नायिका सुरंगा हिने लेखिकेच्या मनात घर केले. पुढे केव्हा तरी म्हापसा गोवा इथे अंजनीबाई मालपेकर संगीत सम्मेलन आविष्कार या संस्थेतर्फे अंजनीबार्इंवर बोलण्याचं निमंत्रण माधवी देसार्इंना आलेले. त्या निमित्ताने अंजनी मालपेकरांच्या जीवनाचा त्यांनी घेतलेला शोध. अन् मग अंजनी, हिरा आणि सुरंगा या तिघीही बालमैत्रिणी असल्याचा लेखिकेला लागलेला शोध. नवीवाडी, गिरगाव इथं वाढलेल्या, गोमंतकात जन्मलेल्या या तीन बालमैत्रिणी, त्यांचं मूकजीवन शब्दबद्ध करून वाचकांसमोर ठेवण्याची लेखिकेच्या मनात निर्माण झालेली आकांक्षा अन् या आकांक्षेतून मूर्त रूपात साकारलेली ‘कांचनगंगा’ ही माधवी देसार्इंची कादंबरी! सुरंगाचं विषप्राशन, हिराबार्इंचा विजनवास आणि अंजनीचा गानसंन्यास या तीन घटनांची साखळी म्हणजे कांचनगंगा! या तीन बालमैत्रिणींच्या जीवनकहाणीत लेखिकेने काल्पनिकतेचे रंग भरताना अलंकारिक भाषेचा केलेला वापर, बरेच ठिकाणी पाल्हाळीकपणे केलेली वर्णनं यामुळे ही कादंबरी काहीशी पसरट आणि कृत्रिम व्याज झालेली असली तरी या तीन विदुषींचे अपरिचित जीवन या कादंबरीने वाचकांसमोर आणले हे विशेष! -डॉ. सुनंदा देशपांडे ...Read more

  • Rating StarDAINIK SAMANA 03-06-2001

    गानतपस्विनीच्या जीवनावरील लोभस कादंबरी... माधवी देसाई यांचं ‘कांचनगंगा’ हे तेरावं पुस्तक आहे. अंजनीबाई मालपेकर या सुप्रसिद्ध गायिकेच्या जीवनावर ही कादंबरी आधारलेली आहे. महाराष्ट्रातील पहिली नाट्यलेखिका हिराबाई पेडणेकर आणि ‘राजा रविवर्मा’ या महान अशाहिंदुस्थानी चित्रकाराची प्रेरणा असलेल्या सुरंगा मुळगावकर या अंजनीबार्इंच्या मैत्रिणींची आयुष्यंही लेखिकेने जोडून घेतली आहेत. अंजनीबाईसारख्या गोमंतक कन्येविषयी, तिच्या गानतपस्येविषयी, आणि तत्कालीन समाजाविषयी, परंपरेविरुद्ध केलेल्या संघर्षाविषयी आणि जपलेल्या मूल्यांविषयी लेखिकेने मोठ्या आस्थेनं लिहिलं आहे असं लक्षात येतं. गोमंतकात जन्म घेतलेल्या, छत्तीस वर्षे संगीत साधना केलेल्या आणि थोर गायक-कलावंत असलेल्या अशा अंजनीबाईच्या लावण्याविषयी कादंबरीत अनेकदा उल्लेख आलेले आहेत. “मोत्यासारखे स्वच्छ सूर, त्या सुरांना असणारी एक मुलायम किनार, प्रत्येक शब्दाचा स्पष्ट उच्चार, अर्थाप्रमाणे चेहऱ्यावर उमटणारे भाव, अत्यंत शालीन वर्तन आणि डाळिंबी रंगाच्या इंदोरी साडीमधून उठून दिसणारं त्या गायिकेचं लावण्य पाहून सारेजण भारावून गेले होते.” असे लेखिका सहज लिहून जाते. अशा स्वर्गीय सौंदर्याची धनीण असलेल्या अंजनीबार्इंनी आपल्या गुरू नाजिरखाँकडे जाहीर बैठकीपूर्वी एक अट स्पष्टपणे घातली होती : “मी उभं राहून गाणार नाही. कलावंत एक स्त्री म्हणून तिनं उभ्यानं गायचं ही कुठली परंपरा? मला हा फरक मान्य नाही.” आश्चर्य म्हणजे, त्रिभुवन शेटजींकडे होणाऱ्या पाहिल्या बैठकीच्या कार्यक्रमाच्या वेळी चिंतामण शास्त्रींनीसुद्धा स्पष्टपणे सांगितले, “मित्रहो, या आसनावर आजची गायिका बसणार आहे. हा मान आपण सर्वजण तिला देणार आहो. आजवर आपण हे कधी केलं नाही. आपण टेकून बसत होता आणि कलावती स्त्री रात्रभर उभी राहून गाताना ऐकत होता. हा एक फार मोठा उपमर्द आपल्या हातून होत होता. कलाकार कलेचा उपासक असतो. त्याने खडतर तपश्चर्या केलेली असते. सभागृहात येणाऱ्या अतिथी कलाकाराला आपण प्रथम आसन देणं उचित नव्हे का?” खाँ साहेब, पं. भातखंडे, त्रिभुवनशेठ आनंदले व अंजनीबार्इंना आसनाचा मान लाभला. परंपरेविरुद्ध बंड केल्याचा हा परिणाम होता. अंजनीबार्इंना धनाढ्य माणसांकडून, राजेरजवाड्यांकडून आमंत्रणे येऊ लागली तेव्हा आईनं जबाबदारीची जाणीव देऊन म्हटलं होतं, “बाय, आजवर तू या घरात सुखरूप होतीस. पिलाला पंख फुटले की, ते आभाळात प्रथम झेप घेतं, तो एकच क्षण काळजीचा असतो. नंतर मात्र त्याला आपोआपच समजायला लागतं की, आभाळाभर भरारी मारूनही घरट्यांत सुखरूप कसं परतावं आणि त्याच्या पंखांत आपोआपच उडण्याची शक्तीही येते.” अंजनीबार्इंच्या दोन्ही मैत्रिणी तेवढ्या कणखर निघाल्या नाहीत. हिरा पेडणेकरच्या कविता कुठे कुठे छापून येत होत्या. तिच्या सौंदर्यानं लोभावून नट, लेखक, नाटककार येत पण त्यांच्या मनातले हेतू स्वच्छ नव्हते हे तिला उशिरा कळले. एका विद्ध हरिणीसारखी ती जगली. दुसरी मैत्रीण सुरंगा रविवर्म्याच्या चित्रांतून साकारली गेली तरी लोकांच्या टीकेला ती बळी पडली. विष प्राशन करून तिनं पुढं मृत्यूलाच कवटाळलं. हे दोन्ही प्रसंग आणि त्यातून कलावंत मनाची होणारी तगमग लेखिकेनं यथार्थपणे मांडली आहे. अंजनीबाईला वसनजी वेद या धनिकाचा आश्रय लाभतो. त्याच्याशी विवाह होऊन ती एका मुलाची आई बनते आणि गाण्याच्या बैठकीतून तिला अमाप असं यश पदरी पडते. तरीही प्रापंचिक आसक्तीतून ती विरक्त होत जाते. तिच्यावर केडगावच्या नारायण महाराजांच्या विचारांचा पगडा बसू लागतो. काही काळ ती नवऱ्यापासूनही दुरावते. नवरा कर्जबाजारी झाल्यावर त्याला धंद्यात उभं करण्यासाठी भांडवल गोळा करते, परंतु काही दिवसांतच नवऱ्याच्या मृत्यूनं ती पार कोसळते. उरलंसुरलं अवसानही गळून पडतं. हे कथानक अतिशय ओघवत्या शैलीतून मांडण्यात आलं आहे. अंजनीबार्इंचं व्यक्तिमत्त्व केवळ गायिका म्हणूनच नव्हे तर वाचनानं, अनुभवानं, चिंतनानं परिपक्व झालेलं असं दर्शविलं आहे. नेपाळ ते कन्याकुमारीपर्यंतचा सारा भारत त्यांनी आपल्या स्वर्गीय गायकीनं जिंकला. चारित्र्यसंपन्न आणि बुद्धिमान अशा गोमंतक कन्येच्या रूपात माधवी देसाई यांनी अंजनीबार्इंचं कादंबरीतून रेखाटलेलं चित्र मोठं विलोभनीय झालं आहे. एका गान-तपिस्विनीवर लिहिलेली ही कादंबरी मोठी वाचनीय आणि लोभस झाली आहे. ...Read more

  • Rating StarDAINIK PUDHARI 03-06-2001

    श्रेष्ठ कलावतीची हृदयस्पर्शी जीवनगाथा-कांचनगंगा… कांचनगंगा ही माधवी देसाईची कादंबरी भेंडीबाझार घराण्याचे गायक नजिरखाँ यांची परमशिष्या गोमंतक कन्या अंजनीबाई मालपेकर यांच्या जीवनावर आधारित आहे. अंजनीबाईनी आपल्या स्वर्गीय गायकीने सारा भारत जिंकला. त्याच्या जाण्यामुळे कला आणि सांस्कृतिक प्रांगणात फार मोठी पोकळी निर्माण झाली. अंजनीबाईच्या दोन मैत्रीणी - हिराबाई पेडणेकर महाराष्ट्रातील पहिली नाट्यलेखिका आणि संगीततज्ज्ञ कवयित्री आणि दुसरी सुरंगा मूळगावकर ही राजा रविवर्मा या श्रेष्ठ चित्रकाराची प्रेरणाशक्ती या तिघी गायन, लेखन, चित्र या कलाक्षेत्रात नावलौकिक मिळविलेल्या स्त्रिया. त्यांच्या जीवनप्रवासाची आणि व्यक्तिमत्त्वाची ओळख करून देण्यासाठीच लेखिकेने हे शब्दशिल्प निर्माण केले आहे. अंजनीला सौंदर्य आणि मधुर आवाज या दैवी देणग्या लाभल्या होत्या. तसेच तिचे नशीबही बलवत्तर होते. म्हणूनच नजिरखॉसारख्या संगीत शिक्षक मिळाला. त्याने बिदागीची अपेक्षा न ठेवता आपल्या संगीतज्ञानाचे पूर्ण भांडार या शिष्येच्या स्वाधीन केले. शिष्येने निष्ठेने ज्ञान आत्मसात केले. कमीत कमी स्वरात जास्तीत जास्त आशयपूर्ण फुलोरा असणारे स्वरशिल्प निर्माण करण्यात आपले कसब दाखवले. वाचनाची आवड असलेली आणि गाण्याचे वेड असलेली अंजनी, वसनजी या देखण्या, दिलदार, संगीत रसिकाची पत्नी झाली. वसनजी गिरण्यांचा मालक, उत्तम व्यापारी आणि शेअर दलाला होता. आर्थिक सुबत्ता असूनही त्याने अंजनीला गाण्याच्या बैठका घेण्यास अनुमती दिली. कारण गाणे हा तिचा श्वास आहे हे जो जाणून होता. त्याचे अंजनी आणि तिचे गाणे या दोन्हीवर अकृत्रिम प्रेम होते. अंजनी स्वतंत्र बंगलीत छानदार मोठ्या प्रशस्त जागेत आई-आजीसह राहूल लागली. श्रेष्ठ गायिकेचे मानमरातब तिला मिळत गेले. कीर्ती वाढली. प्रतिष्ठ उंचावली तरीही ती आपल्या जुन्या मैत्रिणींना आणि गुरूंना मुळीच विसरली नाही. त्यांच्या सुख-दु:खात सहभागी होत राहिली. अनुभवातून अधिक परिपक्व होत गेली. तिची वर्गमैत्रिण सुधा जातीने ब्राह्मण केवळ आठव्या वर्षी विधवा झाली. त्यावेळी शाळेच्या फादरने आणि सेवाभावी शिक्षिका मेरीने दु:ख व्यक्त करताना जे विचार मांडले ते अंजनीच्या काळजात घर करून राहिले. तेव्हाच परंपरा हा शब्द असा काही तिच्या हृदयात रुतला की भावी आयुष्यात परंपरा तोडण्यात ती सतत पुढाकार घेत गेली. परंपरेच्या संदर्भात स्वतंत्रपणे विचार करून कृती करू लागली. मैत्रिणींनादेखील तिने घातक परंपरा न मानण्याचा सल्ला दिला. त्यासाठी त्यांना भावनिक आधार दिला. तिघींनी व्यक्तिगत जीवनात परिस्थितीचे चटके सोसले. कलेची पूजा करताना परंपरा मोडण्याचे धाडस केले. त्यामुळे समाजाकडून विरोधाचे घाव बसले. ह्या सोसले, चारित्र्य आणि निष्ठा ही जीवनाची मूल्य बघून कलेच्या क्षेत्रात उंच भरारी घेतली. अशी ही तीन तेजस्वीनींच्या जीवनावरची सुंदर कादंबरी आहे. कादंबरीचे निवेदन ओघवत्या शैलीतील भावपूर्ण आहे. अंजनीची आजी कुटुंबियांची गोमंतकीय बोली तर नजिरेखा इ. ची उर्दू मुस्लीम मिश्रीत मराठी यांचा मार्मिक वापर लेखिकेने केला आहे. शास्त्रीय गायकीतले बारकावे, संदर्भ परिश्रमपूर्वक मिळवून योग्य प्रकारे वापरल्याचे जाणवते. वाचकाचे शीर्षकाला संगीताचे ज्ञान नक्कीच वाढते. मुखपृष्ठ विषयाला व शीर्षकाला साजेलसे आहे. -डॉ. विभा शहा ...Read more

  • Read more reviews
Write Your Own Review
  • Default typing language is Marathi. To type in English press Ctrl+G key combination
Submit Review
PLEASE SEND YOUR AUDIO REVIEW ON editorial@mehtapublishinghouse.com

Related Books

People Who Bought This Item Also Bought

Latest Reviews

ANUWADATUN ANUSARJANAKADE
ANUWADATUN ANUSARJANAKADE by LEENA SOHONI Rating Star
कौशिक लेले

पुस्तक – अनुवादातून अनुसर्जनाकडे (Anuwadatun Anusarjanakade) लेखिका – लीना सोहोनी (Leena Sohoni) भाषा – मराठी पाने – २३९ प्रकाशन – मेहता पब्लिशिंग हाऊस. फेब २०२४ छापील किंमत – रु. ३७०/- ISBN – 9789357205337 ह्या परिचयाची माझी वेबसाईट लिंक htps://learnmarathiwithkaushik.com/courses/anuwadatun-anusarjanakade/ मराठी पुस्तकांमध्ये सध्या इतर भाषांतून अनुवादित झालेली पुस्तके सुद्धा मोठ्या संख्येने दिसतात. एखादा सरस अनुवाद वाचताना आपल्या डोक्यात सुद्धा आपल्या आवडीच्या परभाषेतल्या पुस्तकांची यादी तयार होते. ही पुस्तकं सुद्धा मराठीत आली तर काय मजा येईल असं वाटतं. भाषा हा ज्यांचा जिव्हाळ्याचा विषय आहे त्यांची इच्छा एक पुढचं पाऊल टाकेल. आपणही स्वतः असा अनुवाद केला तर ? आपल्यालाही दोन्ही भाषा चांगल्या येत आहेत मग अनुवाद का करू नये ? हे पिल्लू डोक्यात शिरेलच. असा अनुवाद करायचा स्वतः काही प्रयत्न केला की लक्षात येईल की हे किती किचकट काम आहे. चांगला अनुवाद करायचा असेल तर सराव लागेल. अभ्यास लागेल. त्याची काही तंत्र मंत्र शिकून घ्यावी लागतील. एखाद्या चांगल्या जाणकार व्यक्तीचं, अनुभवी व्यक्तीचं मार्गदर्शनही मिळायला हवं. जर तुमच्याही मनात अशा भावना आल्या असतील तर लीना सोहोनी यांचं “अनुवादाकडून अनुसर्जनाकडे” हे पुस्तक तुम्हाला नक्की आवडेल. लीना सोहोनी हे नाव मराठीत अनुवादिका म्हणून प्रसिद्ध आहे. आत्तापर्यंत त्यांनी अनुवाद केलेली पन्नासच्यावर पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. त्यांचा अनुभव व अधिकार वेगळा सांगायला नको. त्यांचे हे पुस्तक "अनुवादातून अनुसर्जनाकडे" पुस्तकाचा पहिला भागात लीना सोनी यांनी आपल्या अनुवादाच्या प्रवासाचं सिंहावलोकन केलं आहे. त्यांनी अनुवादाची सुरुवात कशी केली, त्यात प्रगती कशी झाली हे लिहिलं आहे. अनुवादामुळे प्रसिद्ध लेखक जेफ्री आर्चर, सुधा मूर्ती, किरण बेदी यांच्याशी जुळलेले संबंध आणि त्यांच्या भेटीची वर्णनं आहेत. ह्या प्रवासात “मेहता पब्लिशिंग हाऊस” या प्रकाशन संस्थेचा भरभक्कम पाठिंबा त्यांना मिळाला. सुनील मेहता आणि अनिल मेहता यांच्याबरोबरच्या आठवणी सुद्धा पुस्तकात आहेत. पुढच्या भागात अनुवाद या विषयाची एखाद्या शास्त्रीय शोधनिबंधाप्रमाणे माहिती दिलेली आहे. यात अनुवाद प्रक्रियेकडे अतिशय बारकाईने बघितलं आहे. ढोबळमानाने बघितलं तर, अनुवाद म्हणजे तर एका भाषेतल्या शब्दांच्या ऐवजी दुसऱ्या भाषेतले शब्द वापरणे. पण प्रत्येक वेळी एका शब्दाच्या बदल्यात दुसरा भाषेतला एक शब्द असं होतंच असं नाही. त्यामुळे काही वेळा शब्दाची फोड करून दाखवावी लागते. तर काही वेळा मूळ मोठं वाक्य लहान होऊ शकतं. कदाचित तिथे पूर्णपणे वेगळीच शब्दयोजना वाक्यरचना होऊ शकते. या प्रत्येक प्रकाराला एक विशिष्ट शास्त्रीय नाव (पारिभाषिक संज्ञा) आहे हे आपल्याला पुस्तक वाचून कळतं. जे शब्दांच्या बाबतीत तेच वाक्यांच्या बाबतीत. मूळ भाषेतल्या शब्दांसाठी नवीन शब्द वापरून वाक्य तयार झालं तरी ते वाचकाला सहज वाटलं पाहिजे. नाहीतर आपण लगेच म्हणू, “अनुवाद खूप बोजड झाला आहे; ठोकळेबाज झाला आहे”. हे टाळायचं तर वाक्यरचना सुद्धा सुधारायला पाहिजे. याची उदाहरणे पुस्तकात दिली आहेत आणि त्या अनुषंगाने पारिभाषिक संज्ञा (terminology) काय आहे हे मराठी आणि इंग्रजी दोन्हीत दिलं आहे. शब्द, वाक्य ह्यांना लावलेल्या कसोटीचा विस्तार करून ती कसोटी “संकल्पनां”ना लावायला पाहिजे. एखाद्या भाषेत, एखाद्या समाजात असणाऱ्या संकल्पना, प्रथा-परंपरा मराठी भाषेत नसतील तर अनुवाद करताना ते जसंच्या तसं ठेवायचं का तिथे काही वेगळी संकल्पना वापरायची ? का तळ टीप देऊन स्पष्टीकरण द्यायचं? असे एकाच गोष्टीकडे बघण्याचे वेगवेगळे पर्याय उपलब्ध आहेत. हा मुद्दा आपण सोदाहरण स्पष्ट केला आहे. हा ऊहापोह वाचल्यासार अनुवादासाठी दोन्ही भाषांवर आपली किती चांगली पकड पाहिजे हे वाचकाच्या लक्षात येईल. त्याचबरोबर जे पुस्तक आपण वाचतोय त्याची पार्श्वभूमी, त्यातल्या प्रसंगाची सामाजिक पार्श्वभूमी, आणि लेखकाला काय ध्वनीत करायचे आहे हे सगळं समजणं सुद्धा किती महत्त्वाचं हे लक्षात येईल. म्हणजे अनुवाद प्रक्रिया दिसताना शब्दांची दिसली तरी “शब्दांच्या पलीकडले” अनुवादकाला पकडता आले तरच मूळ कृतीला न्याय मिळेल. हे या पुस्तकाच्या वाचनातून अधोरेखित होतं. पुस्तकाचा प्रकारानुसार अनुवादकासमोर असणारी आव्हाने सुद्धा बदलतात. कथा-कादंबरीचा अनुवाद वेगळा तर कवितेचा अनुवाद वेगळा. कारण कवितेमध्ये भावभावनांना महत्त्व आहे तितकेच महत्त्व शब्द, लय, शब्दचमत्कृती यांनाही आहे. म्हणूनच तर ते पद्य आहे गद्य नाही. लीनाजींनी ह्याचाही परामर्श घेतला आहे. नाटकाचा अनुवाद करताना येणारी आव्हाने अजून वेगळी. परिणामकारक संवाद, नेपथ्य, पात्रांची देहबोली, त्याचा प्रेक्षकांवर होणारा परिणाम या सगळ्याचा विचार करून अनुवाद करावा लागतो. म्हणूनच, अनुवाद म्हणजे प्रत्येक वेळी “शंभर टक्के पुस्तक जसेच्या तसे” असं नसतं. तर काही वेळा ते रूपांतर ठरतं. काही वेळा तो स्वैर अनुवाद ठरतो. तर काही वेळा मूळ कलाकृतीवर आधारित नवीन कलाकृती ठरते. हे सुद्धा कितीतरी उदाहरणे देऊन स्पष्ट केले आहे. हे सगळे मुद्दे एकमेकांशी निगडित आहेत त्यामुळे पुस्तकात बऱ्याच वेळा मुद्द्यांची पुनरावृत्ती झाली आहे असं मला वाटलं. ती पुनरुक्ती टाळून कदाचित थोडी पानं कमी करता आली असती. पण मुद्दा वाचकाच्या मनावर ठसावा, कुठलंही विशिष्ट प्रकरण वाचायला घेतले तरी ते त्या मुद्द्यापुरतं पूर्ण असावं हा त्यामागचा हेतू असेल. पुस्तकात पुढे अनुवादकांना नोकरी, व्यवसायाच्या काय संधी आहेत; कुठल्या संस्था याबद्दलचं शिक्षण देतात; कुठले कोर्सेस उपलब्ध आहेत याबद्दलचा तपशील आहे. अनुवाद करायला सुरुवात करायची असेल तर मजकूरनिवड, प्रकाशकांशी संपर्क, परवानगी ह्याचे मार्गदर्शन आहे. त्यांनतर शाळेत आपण जे प्राथमिक व्याकरण शिकतो; म्हणजे कर्ता, कर्म, क्रियापद, ॲक्टिव-पॅसिव्ह व्हॉइस, वेगवेगळे काळ इत्यादींच्या व्याख्या देऊन सगळ्याची उजळणी केली आहे. ज्याला अनुवाद क्षेत्रात उतरायचे आहे त्याला व्याकरणाचा अजून बराच अभ्यास करावा लागणारच आहे. आणि पुस्तकाचा उद्देश व्याकरण शिकवणं नाही तर अनुवादकासाठी व्याकरण अत्यावश्यक आहे हे ठसवणं आहे. त्यामुळे व्याकरणाचा भाग पुस्तकात नसता तरी चालला असता असं मला वाटलं. पुस्तकातील काही पाने वर दिलेल्या लिंकवर शेअर केली आहेत. म्हणजे तुम्हाला पुस्तकाची, लेखनशैलीची अजून चांगली कल्पना येईल. त्यात पुढील मुद्द्यांबद्दलची पाने आहेत १) अनुवादिका म्हणून येणारे कटुगोड अनुभव. २) प्रसिद्ध लेखक जेफ्री आर्चर ह्यांच्या पुस्तकांचा मराठी अनुवाद लीनाजींनी केला आहे. त्यातून जेफ्री आर्चर ह्यांच्याशी भेटीगाठी झाल्या त्यातला एक प्रसंग. ३) अनुवादाचे वर्गीकरण/प्रकार सांगणाऱ्या प्रकरणातली दोन पाने. अनुवाद प्रक्रियेची किती बारकाईने तांत्रिक चिकित्सा केली आहे हे लक्षात येईल. ४) नाटकाचा अनुवाद करताना येणारी आव्हाने ह्याबद्दलच्या प्रकरणातली दोन पाने. लीना सोहोनींचे आत्मकथन असणारा पुस्तकाचा पहिला भाग सर्व वाचकांना वाचायला आवडेलच. पुस्तकाचा दुसरा भाग तांत्रिक आहे. तो सर्वसामान्य वाचकाला वाचायला आवडेलच असं नाही. पण तो वाचल्यावर अनुवादक म्हणून काम करताना किती कटकटी असतात, काय व्यवधानं सांभाळावी लागतात हे वाचकाच्या लक्षात येईल. त्यातून अनुवादकांकडे व त्यांच्या कामाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन अजून कौतुकाचा आणि कृतज्ञतेचा होईल हे निश्चित. ज्यांना अनुवाद करायचा आहे, या क्षेत्रात शिरायचं आहे किंवा तशी उमेदवारी सुरू झाली आहे त्यांना हा भाग मार्गदर्शक ठरेल. जाण वाढवेल हे नक्की. त्यामुळे या पुस्तकाच्या वाचनातून अनुवादाचा किडा काही वाचकांच्या डोक्यात गेला आणि त्यातून नवे अनुवादक मराठीत निर्माण झाले तर ते सोन्याहून पिवळे ! मराठीत कथा,कादंबऱ्या, चरित्र, सामाजिक विषयांची चर्चा ह्या पद्धतीचे लेखन भरपूर होत असतं. पण ह्या पुस्तकाप्रमाणे शास्त्रीय/तांत्रिक चिकित्सा करणारी, गंभीरपणे शिकवणारी पुस्तकं कमी दिसतात. ती प्रकाशित झाली तरी ती क्रमिक पाठ्यपुस्तक किंवा “अभ्यासाचे पुस्तक” या प्रकारात ढकलली जातात आणि दुर्लक्षित होतात. पण या पुस्तकाच्या लेखिका आणि प्रकाशक यांनी हे पुस्तक मुख्यधारेतल्या पुस्तकाप्रमाणे सादर केलं आहे. त्यातून हे पुस्तक जास्त वाचलं जाईल; जास्त लोकांना विचार प्रवृत्त करेल असं मला वाटतं. अशा प्रकारची पुस्तकं मराठीत प्रकाशित होणे हे मराठी भाषेला ज्ञानभाषा करण्यासाठी मोठे योगदान आहे. त्याबद्दल प्रकाशक आणि लेखिका दोघांचेही एक मराठी भाषा प्रेमी म्हणून मी मनापासून आभार मानतो. —————————— मी दिलेली पुस्तक श्रेणी —————————— अनुवाद करणारे असाल किंवा करायची इच्छा असेल तर आवा ( आवर्जून वाचा ) इतरांनी जवा ( जमल्यास वाचा ) ——————————— आवा ( आवर्जून वाचा ) जवा ( जमल्यास वाचा ) वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक ) नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक ) ...Read more

OMKARACHI REKH JANA
OMKARACHI REKH JANA by MANJUSHRI GOKHALE Rating Star
सौ. जस्मिन जोगळेकर

आमच्या पुस्तकप्रेमी समुहावरचा एकही दिवसाचा खंड न पडता सलग 1730 वा पुस्तक परिचय पुस्तक प्रेमी समूह,पुस्तक परिचय अभियान: एकही दिवस खंड पडू न देता पुस्तकांचा परिचय हे पुस्तकप्रेमी समूहाचे यश ! पुस्तक सत्र:- ३ सप्ताह क्रमांक:- २४८ पुस्तक क्रमांक: १७३० दिनांक: १०/०३/२०२५ पुस्तकाचे नांव:- ओंकाराची रेख जना लेखक:- मंजुश्री गोखले पहिली आवृत्ती: फेब्रुवारी २०१२ पृष्ठ संख्या : ३०८ मूल्य: रु. ३२० प्रकाशन: मेहता पब्लिशिंग हाऊस परिचयकर्ती: सौ. जस्मिन जोगळेकर एखाद्या गोष्टीसाठी वेळ यावी लागते म्हणतात, तसं काहीसं झालं माझं. खरंतर पुस्तक वाचनाच्या बाबतीत असं व्हायला नको होतं पण झालं. `हे खूप सुंदर पुस्तक आहे, तुम्ही वाचाच` म्हणून एक पुस्तक आमच्या हाती आलं. अर्थात ज्यांनी सांगितलं त्यांनी त्यांच्या संग्रहातलं पुस्तक दिलं होतं. तसं बरेच दिवस होतं आमच्याकडे. नवऱ्याने वाचून खूपच सुंदर आहे, वाच नक्की सांगितलं देखील मला. पण पुस्तक परत द्यायची वेळ आली तरी वाचलं गेलं नाही. तरी ते नाव डोक्यात फिट बसलं होतं. अखेर एक दिवस ते एकच पुस्तक नव्हे तर त्याच लेखिकेची चार पुस्तकं विकतच घेऊन आले आणि मग ती वेळ आली…. त्या पुस्तकाच्या, पुस्तकातील भाषेच्या आणि त्या लेखिकेच्या प्रेमात पडण्याची. पुस्तक होतं…मंजुश्री गोखले यांनी संत जनाबाईंवर लिहिलेलं `ओंकाराची रेख जना`. `विठू माझा लेकुरवाळा`, `धरिला पंढरीचा चोर` अशा अभंग रचनेतून जनाबाई आपल्या ओळखीच्या आहेत. किंवा विठूराया त्यांना हर कामात मदत करत असतो वगैरे माहीत आहे. पण त्यांचं संपूर्ण चरित्र सगळ्यांना माहीत असेलच असं नाही. ते माहीत करून देण्याचं सुरेख काम या कादंबरीने केलं आहे. जनाबाईंच्या जन्मापूर्वीची आणि नंतरचीही त्यांच्या कुटुंबाची परिस्थिती, छोट्या जनाला मागे ठेऊन दुखण्याने तिला सोडून गेलेली तिची आई, त्यानंतरची बिकट वेळ याचं वर्णन वाचताना डोळ्यातलं पाणी थांबत नाही. पुढेही काही प्रसंग असे आहेत…भागाबाईचं वागणं असेल किंवा सुळावर चढवायचा प्रसंग असेल… डोळ्यात पाणी येतच राहतं. पण एवढं होऊनही त्यांची पंढरीरायावरची भक्ती मात्र गाढ होती. जनाईसुध्दा त्याला पाहायला आतुर होती. सोसले चटके l पोटी नाही घास l विठ्ठलाची आस l जनाईला ll भेटीसाठी त्याच्या l गोळा तनमन l धाडे आवतान l विठूराया ll अखेर विठुरायाकडून आमंत्रण आल्यावर बापलेक पंढरीची वाट चालू लागतात. काळया देवाला पाहायला आसुसलेली जना आणि लेकीला कायमचं परक्या घरी सोडून यायचं या विचाराने जडावलेला दमा… नशिबाची रेख l भिवरेच्या काठी l विठूराया ओढी l जनाईची ll दोघांचा प्रवास विठ्ठलाच्या विश्वासावर सुरू होतो. पुढं जनाईला दामाशेटींच्या घरी सोडून देणं, त्या घराने जनाला आपलंच म्हणणं, नामदेवांसोबत तिचं मोठं होणं अशा कितीतरी प्रसंगांनी सुखावून जायला होतं. तेव्हाची सामाजिक परिस्थिती, जनाचं अतिशूद्र असणं आणि त्यातून स्त्री असणं…त्यासाठी तिला झेलावे लागणारे त्रास, संत म्हणून मोठेपण मिळाल्यावरही त्यांच्यावर आलेला चोरीचा आळ… त्रास होतो वाचताना. जनाची आणि विठ्ठलाची पहिली भेट आणि तिथून त्यांच्यात दृढ होत जाणारे नाते…वाचताना शहारून जायला होतं. जना ते संत जनाबाई हा प्रवास, त्यात जनाबाईंनी रचलेले अभंग, ज्ञानदेवादि भावंडांचा सहवास आणि मुख्य म्हणजे नामदेव आणि जनाबाई यांचे नाते… गुरू शिष्य ऐसी l जोडी कौतुकाची l जनी नामयाची l संतांमधे ll याबद्दल पुस्तकात आलेले उल्लेख मन लावून वाचण्यासारखे आहेत. विठ्ठलाच्या चरणी झालेला जनाबाईंच्या जीवनाचा शेवट म्हणजे तर 🙏 वृंदा कोमेजली l स्तब्ध वारा पाणी l ओघळले मणी l मंजिऱ्यांचे ll थरारली वीट l कंप राऊळाला l श्वास ओलावला l क्षणभर ll आज नाही घाई l विठोबाला काही l जनाईच येई l चरणाशी ll शांता शेळके यांनी अनुवाद केलेलं `चौघीजणी` जसं मनात कायमचं घर करुन बसलं आहे, त्या जोडीला आता `ओंकाराची रेख जना` हे ही अत्यंत आवडीचं झालं आहे. यापूर्वी संत साहित्य किंवा संतांवर लिहिलेलं साहित्य फारसं वाचलं नव्हतं. लताजी किंवा भीमसेनजींमुळे घराघरात पोहोचलेले अभंग तेवढे माहीत होते. त्यामुळं जनाबाईंवर लिहिलेल्या या पुस्तकाबाबत उत्सुकता होतीच. पहिल्या प्रकरणाच्या अगदी पहिल्या ओळीपासून या पुस्तकाशी जी बांधली गेले ते शेवटपर्यंत. पुस्तकातील सगळं वर्णन अगदी बारीक सारीक तपशील देऊन पुढं जात राहतं आणि त्यात आपल्याला गुंतवून ठेवतं. सुरुवातीची काही प्रकरणं तर डोळ्यात अश्रुंच्या धारा घेऊन, पुसट अक्षरं समोर ठेऊन वाचावी लागतात. प्रसंग सगळे l तपशिलासवे l डोळ्यात आसवे l वाचुनिया ll भाषा ही साजिरी l सत्य हेच वाटे l प्रसंग तो घडे l आसपास ll एकूणच पुस्तकातलं वर्णन इतकं जिवंत आहे की सगळे प्रसंग आपल्या आसपास घडताहेत असंच वाटत राहतं कायम. दमा - कुरुंडचं दुर्दैवी आयुष्य, पोटी मूल नसल्याचं त्यांचं दुःख, विठ्ठलाला त्यासाठी साकडं घालण्यासाठी त्यांनी केलेला पंढरपूरचा प्रवास असो किंवा जनाबाईंच्या खोलीत येऊन विठ्ठलाने त्यांच्याशी मारलेल्या गप्पा, त्यांना कामात केलेली मदत…. सगळे अगदी सगळे प्रसंग आपणच जगतोय असं वाटावेत इतके मनाला भिडून जातात. काही ठिकाणं तर अशी… `अरे विठ्ठला, गडबडीत भलतंच काय उचलतोस. तुझा रत्नहार आणि शेला तर घेऊन जा`...असं आपणच विठ्ठलाला हाक मारून सांगावं असं वाटायला लागतं वाचताना. भाषा, वर्णनशैली फार साजिरी आहे. पुस्तकातला `साजिरी` हा शब्द एकदम आवडून गेलाय. एखादा चेहरा पाहिल्यावर कसं आपल्याला कळून जातं ना की, ही व्यक्ती मायाळू आहे किंवा तुसडी आहे वगैरे…तसं पुस्तकाच्या सुरुवातीलाच यातल्या भाषेबद्दल आपुलकी, प्रेम वाटायला लागतं. भाषा साधी पण सुंदर, शब्दांचा वापर असा की यापेक्षा वेगळा शब्द इथं शोभला नसता असं वाटायला लागेल असा. अनवाणी पायाला चटके बसावेत इतकं हवामान अजून बदललं नव्हतं…यासाठी `अजून मातीने माया सोडली नव्हती`... किती सुरेख वाक्य आहे ना! अशी कितीतरी वाक्य आपल्याला त्यांच्या प्रेमात पाडायला लावणारी यात सापडतील. एकूणच सांगायचं झालं तर पुस्तक अप्रतिम आणि सगळ्यांनी आवर्जून वाचावं असंच आहे. एकाच लेखकाची पुस्तकं सलग एका मागोमाग एक अशी माझ्याकडून वाचली जात नाहीत. पण आता खुणावतंय ते… `जोहार मायबाप जोहार`. ...Read more