महायुद्धाच्या अशाही आठवणी... होलोकास्ट अर्थात ज्यूंचा नरसंहार, दुसऱ्या महायुद्धातील एक काळा इतिहास. हिटलरच्या सत्तापिपासू वृत्तीतून जन्माला आलेला हा प्रकार इतका भयंकर होता की, नाझी फौजांनी जिंकलेल्या प्रत्येक प्रदेशातील जनता भयभीत होत असे. १९३९ सालीझेकोस्लोव्हाकियावर जर्मन फौजांनी कब्जा मिळवला तेव्हा तेथील लोकांमध्येदेखील हीच भावना होती. डायमंड कुटुंबीय त्यांपैकीच एक. नाझींच्या हाती लागून छळछावणीत अडकून पडण्याची, तेथेच प्राण गमावण्याची भीती त्यांनाही होतीच. हजारो बालकेदेखील याच भीतीच्या छायेत होती. पण एका सद्गृहस्थाने प्रचंड मेहनत करून त्यांपैकी ६६९ बालकांना थेट ब्रिटनला नेले. त्यापैकीच एक म्हणजे व्हेरा गिसिंग. म्हणजेच या पुस्तकाची लेखिका. झेकोस्लोव्हाकियात असताना नाझींचा हल्ला, तेथून निघून ब्रिटनला आल्यानंतर नव्या कुटुंबातील वास्तव्य, तेथील पुढील आयुष्य असा सारा प्रवास लेखिकेने या पुस्तकात मांडला आहे. हा केवळ लेखिकेचा प्रवास नाही. तिच्या वाट्याला आलेले दु:ख हे त्याकाळच्या संपूर्ण समाजाचे चित्रण आहे. लेखिकेने जरी स्वत:चा प्रवास मांडला असला तरी त्यात केवळ स्वत:च्या दुखण्याखुपण्याला प्राधान्य दिलेले नाही. व्हेराने तिच्या ब्रिटनमधील सुरुवातीच्या वास्तव्याच्या साऱ्या नोंदी रोजनिशी स्वरूपात मांडून ठेवल्या आहेत. ब्रिटनमध्ये ती तिच्या दत्तक आई-वडिलांबरोबर राहत असली तरी तिची मूळची ओढ तशीच आहे. झेक भाषा, तिचे मूळ गाव याची ओढ तिला सतत छळत असते. देश सोडून आई-वडिलांपासून ताटातूट झालेली मुलगी काय विचार करते याचे प्रत्यंतर तिच्या डायरीत दिसून येते. नंतरच्या काळात तिचा आई-वडिलांबरोबरचा पत्रव्यवहारदेखील या पुस्तकातून उलगडत जातो. व्हेराने तिचे हे सारे अनुभव, रोजनिशी, पत्रे सारे पुस्तकरूपाने १९८८मध्ये ‘पल्र्स ऑफ चाइल्डहूड’ या नावाने प्रकाशित केले आणि यामुळेच ज्या व्यक्तीने त्या ६६९ बालकांना वाचवले तो माणूसदेखील प्रकाशात आला. त्याचे नाव होते निकोलस विन्टन. तो ब्रिटनमधील एक शेअर व्यावसायिक होता. व्हेरा ही त्याने सुटका केलेल्या बालकांतील पहिली ‘मुलगी’. पुढे ती सर्व ६६९ बालके ही विन्टनची मुले म्हणून ओळखली जाऊ लागली. विन्टनला नंतर अनेक मानसन्मान मिळाले. व्हेराची ही कथा अशा साऱ्या आठवणींचा एक मस्त कोलाज आहे. दु:खातून सुखद स्मृतींना जन्म देणारी ही सत्यकथा आहे. –राधिका कुंटे ...Read more

दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात व्हेराचा अकरावा वाढदिवस जवळ आलेला असतानाच अचानक तिला तिचा प्रिय देश सोडून जावं लागतं. आपलं कुटुंब, आई-वडील आणि मित्रमैत्रिणी यांना सोडून सहा वर्षे ब्रिटनमध्ये राहिली. ब्रिटनमधल्या वास्तव्याच्या काळात व्हेरा डायरी लिहायला सरुवात करते. आई-वडिलांपासून झालेली ताटातूट, त्यांच्या आठवणी, तिच्या आशा, आकांक्षा, इच्छा आणि देशासाठी तिने केलेल्या प्रार्थना... सर्व डायरीत टिपते. महायुद्ध संपल्यावर ती पुन्हा मायदेशी परतते आणि त्यामागच्या आठवणी, भावना तो काळ जागृत होतो. ती पुन्हा डायरीकडे वळते... तिचीच ही करूण, हृदय हेलावणारी भावनिक आंदोलने म्हणजेच ‘आठवणींचे मोती’. ‘आठवणींचे मोती’च्या मूळ लेखिका व्हेरा गिसिंग मराठी अनुवाद केलाय डॉ. विनया धारवाडकर यांनी. व्हेरा गिसिंग यांनी विविध इंग्रजी प्रकाशकांकडे भाषांतरकार, संपादक म्हणून काम केले. तसेच बालसाहित्यही लिहिले आहे. महायुद्धाच्या काळात इंग्लंडमध्ये असताना लिहिलेल्या डायऱ्यांवर आधारित ‘पर्ल्स ऑफ चाइल्डहूड’ या इंग्रजी पुस्तकाचा मराठी अनुवाद म्हणजेच ‘आठवणींचे मोती’. दुसऱ्या महायुद्धात बालपणीच कुटुंबाशी ताटातूट झालेल्या ‘व्हेरा गिसिंग’ लेखिका या ज्यू मुलीचा भावपूर्ण प्रवास आहे. हे पुस्तक अमेरिका, झेक रिपब्लिक, स्लोव्हाकिया आणि जर्मनी येथे प्रकाशित झाले आहे. जपानी भाषेतही ते अनुवादित झाले. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर यशस्वी झालेला ‘ऑल माय लव्ह वन्स’ हा चित्रपटही बनविला गेला आहे. माता-पिता नाझींच्या छळछावणीत मृत्युमुखी पडल्यानंतरचा प्रवास डोळ्यात अश्रू उभे करणारा ठरतो. त्या युद्ध काळात जी निष्पाप बालके त्यांच्या घरापासून तोडली गेली, त्या सर्वांचीच ही कहाणी ठरू शकते. ब्रिटनने त्या बालकांना आश्रय दिला, मदत केली आणि त्यांना समजूनही घेतले हे विशेष. सदर पुस्तकात व्हेराच्या कुटुंबाची, घराची, शाळेची, शहराची छायाचित्रेही यात समाविष्ट केलेली आहेत. यात एकूण आठ प्रकरणे आहेत. दोन विभागात ती दिलेली आहेत. लेखिकेचा हा दुःखदायक प्रवास डॉ. विनया धारवाडकर यांनी अतिशय संवेदनशीलतेने साध्या, सोप्या भाषेत मांडलेला आहे. हृदय पिळवटून टाकणारी ही सत्यकथा मराठीकरण करताना कुठेही बटबटीत वाटत नाही. उलट त्यातील जिवंतपणा प्रत्ययास येतो, ही डॉ. विनया धारवाडकर यांच्या भाषाशैलीची पोचपावती ठरते. ...Read more