रुचिरा हे पाककला शास्त्राचे पुस्तक माहीत नाही असा कोणी महाराष्ट्रात तरी नसेल. स्वयंपाकाचे अगदी प्राथमिक धडे इथूनच सुरू करायचे.पहिला गुरु आई ,जिच्या हाताखाली वरकामे करून बघून आपण शिकतो.आणि नंतर साक्षात अन्नपूर्णा,कमलाबाई ओगले. प्रत्येक मराठी घरात रुचरा हे पुस्तक असते. मला आठवतंय मी वाचायला काहीच नाही म्हणून आईनी नवीनच आणलेलं हे पुस्तक टाईमपास जाणून वाचायला घेतले होते.सहज आणि सोपे पदार्थ, पारंपरिक पदार्थ अगदीच सध्या भाषेतही वरण भात ते केक पर्यंत,मस्त गाईड .सध्या घरातील वाटीचे आणि चमचा हे प्रमाण. ह्या पद्धतीने पदार्थ खूप परफेक्ट व्हायचा. मी तर लग्नात मुलींना हेच भेट द्यायचे . आज त्यांची आठवण येतेय कारण त्यांचे पुण्यस्मरण दिवस आज आहे.त्यावेळी असे धाडसी पुस्तक आणि त्याच्या अनेक वेळा झालेल्या आवृत्त्या हेच त्यांचे यश सांगतात. मी व माझ्यासारख्या अनेक जणींना सुगरण बनवल्याबद्दल खूप खूप धन्यवाद. ...Read more

या दोनही पुस्तकांचा परिचय द्यायची खरंतर काही गरजच नाहीये. छापिल स्वरुपात आहेत, म्हणून पुस्तकं म्हणायचं, नाही तर स्वयंपाकघरात प्रयोग करणार्या प्रत्येकाला आपली आई, आजी, किंवा जवळचं कुणीतरी आधाराचं असल्यासारखं वाटतं, ही पुस्तकं घरात असली की. २८ ्या वर आवृत्या निघाल्यात. कै. कमलाबाईंची प्रस्तावना पण खूप छान आहे. त्यांनी आपल्या सासूबाईंकडून हे सगळं शिकून घेतलं. प्रत्येक पदार्थ स्वतः बनवून, चविष्ट आणि आरोग्यपूर्ण होण्यासाठी त्यात बदल करून प्रमाणं ठरवून, मगच पुस्तकात समाविष्ट केला आहे. विशेषतः पहिला भाग जास्त उपयोगी वाटतो. रोजच्या वापरातले खास मराठी वळणाचे पदार्थ , यात साध्या भाताच्या प्रकारांपासून वरण, आमट्या, भाज्या, असं सगळं आहे. जसं सांगीतलंय, अगदी तसंच करत गेलं , तर हमखास यशाची खात्रीच. स्वयंपाकघरात वावरण्याची सवय नसलेल्या नवविवाहितांना याचा उपयोग होतोच, पण अनुभवी सुगरणींना देखील यात दरवेळी काहीतरी नवीन सापडतेच. अगदी स्वयंपाकघराची नव्याने ओळख झालेल्या पुरुषांनाही यांचा आधार वाटेल. साठवणीचे पदार्थ, मधल्या वेळचे पदार्थ, मुरांबे, लोणची, अन्य प्रादेशिक पदार्थ , पक्वान्ने, उपासाचे पदार्थ असे वेगवेगळे विभाग यात आहेत. भाषा साधी, सोपी, सहज कळेल अशी. मापासाठी वाटी आणि चमचा ही व्यावहारिक साधनेच आहेत. त्यामुळे दीड इंच आलं, किंवा इतके ग्रॕम रवा,असला काटेकोरपणा नाही. हे पुस्तक मी फाटेपर्यंत वापरलं, नंतर बाईंडिंग करुन वापरलं. माझ्या आईला पण यातले खूप संदर्भ उपयोगी पडले. आता माझ्या सुनांना पण कमलाबाईंचा आधार आहे. बाजारात पाककलेची असंख्य पुस्तके उपलब्ध आहेत, पण यासम हेच. ...Read more

आणि काय हवं ... प्रिया बापट `रूचिरा` बघून पुरणपोळ्या करते ... २९/०४/२०२० 👇

स्वयंपाक घरातील नंदादीप : रुचिरा... जातीच्या सुंदरींना काहीही शोभते. पण मूळच्या सौंदर्याबरोबरच चांगल्या वस्त्रप्रावरणांची आणि अलंकाराची जोड मिळाली तर सौंदर्यात अधिक भर पडते. हे जसं खरं आहे. त्याचप्रमाणे ‘स्वयंपाकघर’ महिलेचं हक्काचं स्थान तेही शास्त्शुद्ध असलं पाहिजे. ‘सगळ्या पदार्थांनी, सोयींनी युक्त असावं.’ ही वाक्य वाचताना मनाशी म्हटलं की देवघराप्रमाणेच स्वयंपाकघराचं स्थान आहे. ही वरील वाक्य ‘रुचिरा’च्या लेखिका कमलाताई ओगले यांच्या प्रस्तावनेतील आहेत. जीवनातील आवश्यक अशा घटकातील महत्त्व जाणून ‘रुचिरा’ हे पुस्तक कमलाताईंनी लिहिलं १९७० पासून २०१४ पर्यंत त्याच्या ४२ आवृत्त्या निघाल्या. लाखो प्रतींच्या खपानंतर आजही त्याला तेवढीच मागणी आहे. सतत प्रती संपतात आणि प्रकाशकांना फोन येतात. पाककला ही नवीन नाही पण वाचनाची आवड असणाऱ्यांना कोरंकरकरीत रुचिरा दिसल्यास पूर्ण वाचून बाजूला ठेवण्याव्यतिरिक्त गत्यंतर नाही. असे वाटते. नुकतेच खूप वर्षांनी हे पुस्तक ग्रंथच म्हणा हवंतर. माझ्या नजरेसमोर आला आणि पूर्ण फडशा पाडून बाजूला ठेवला. चिंतन करावे असाच विषय वाटला. तसं हे पुस्तक आणि कमलाताई ओगले कोणालाच नवीन नाहीत, पण ट्रंकेतील पैठणी किंवा लग्नातील शालू दिसला तर पटकन बाजूला ठेवला जात नाही. ४०-५० वर्षांपूर्वी नव्या सुनांना परदेशी जाणाऱ्या मुला-मुलींना हे पुस्तक म्हणजे वरदान होते. फोडणी कशी करावी? इथपासून मसाल्याची ओळख, भाज्या, कोशिंबिरी-चटण्या, वडे, फराळाचे पदार्थ वाटी चमच्याच्या अंदाजाने तसेच विविध मापाने कसे घ्यायचे हे विस्तारितपणे त्यात लिहिले आहे. सासूबाईंच्या शिकवणीमुळे मार्गदशनामुळे बाराव्या वर्षी लग्न करून आलेल्या कमलाताईंनी स्वयंपाकाच्या विषयात खूप प्रगती केली. हाताला चव असल्याने प्रत्येक पदार्थाची गोडी रुचकर असे. लाखो सुनांनी सासू म्हणून त्यांना गौरविले आहे. चौथी शिकलेल्या कुंडल (किर्लोस्करवाडी) येथून आलेल्या या महिलेने अतोनात प्रगती केली. नवीन सुनांना सुखी स्वयंपाकाचा कानमंत्र दिला आणि कुटुंब सुखी समाधानी झाले. आपले पाककलेतील ज्ञान पुस्तक रूपाने प्रसिद्ध केल्यास आपल्या अनुभवाची शिदोरी सर्वांनाच देता येईल हा विचार करून पुस्तकप्रपंच केला, असं त्यांनी लिहिलंय आणि त्यांच्या एवढ्या आवृत्त्या, लाखोंवर गेलेला खप हे काही त्यावेळी ध्यानी नव्हते. सांगली, बेळगांव, जळगांव, मुंबई, पुणे अशा विविध ठिकाणी पतीच्या बदलीमुळे राहावे लागले. त्यामुळे विविध ठिकाणी त्यांना प्रोत्साहन मिळत होते. मुंबईच्या वनिता समाजमध्ये दरवर्षी बक्षिसे मिळवत त्याच ठिकाणी कार्यकारिणीवर सुद्धा त्यांनी पद गाजविले. सासऱ्यांच्या आग्रहामुळं सांगलीच्या राणीबरोबर बॅडमिंटन ब्रिज खेळण्याची संधी मिळाली. धडाडीचा स्वभाव असल्यामुळे सतत काहीतरी नवीन करावे असा ध्यास होता. महिलांना स्वयंपाकाचे धडे देत क्लासेस घेणे, परदेशात क्लासेस घेणे, व्याख्याने देणे, असे करीत त्यातून मिळालेला पैसा स्वा. सावरकरांच्या निधीला त्या देत असत. टीव्हीवर पहिली मुलाखत देताना कुटुंबात सगळ्यांना वाटत होते त्या काय बोलतील? पहिलीच मुलाखत यशस्वी झाली. ऑस्ट्रेलियातील त्यांचे चिरंजीव श्री. अरुण ओगले व सून रोहिणी ओगले यांच्याकडून त्यांची बरीच माहिती मिळाली. सिडनी येथे त्यांनी महिलांना पाककलेबाबत खूप छान व्याख्यान दिले, की महिला आजही त्यांनी सांगितल्याप्रमाणे पदार्थ तयार करतात. आईच्या हाताला प्रचंड चव होती. त्यामुळे काही केले तरी आम्हा सगळ्यांना ते खूप आवडायचे असे श्री. ओगले सांगतात. पुस्तक प्रपंच करताना सामाजिक भानही त्यांना होते. विविध संस्थांना त्या मदत करीत होत्या. घरातून पती, थोरले चिरंजीव विश्वनाथ आणि दोन्ही सुना त्यांच्या सासूबाई या सगळ्यांचे माझ्या यशात खूप मोठे स्थान आहे. असंही कमलाताईंनी प्रस्तावनेत नमूद केलेले आहे. भाषेचं शुद्धीकरण त्याची व्यवस्था कुटुंबातील प्रत्येकाने केली आहे. हे त्या आग्रहपूर्वक सांगतात. किर्लोस्कर प्रकाशनातर्फे प्रथम बऱ्याच आवृत्त्या प्रकाशित झाल्यानंतर आता बरीच वर्षे पुण्यातील नामवंत अशा ‘मेहता पब्लिशिंग हाऊस’कडे ही प्रकाशनाची धुरा आहे आणि आजही यशस्वीरीत्या त्याचे काम आनंदपूर्वक होत आहे. मसाले - फोडणीपासून विविध प्रकारच्या विविध पद्धतीने भाज्या, उसळी, कोशिंबिरी, पोळ्या, वड्या, लाडू यांची प्राथमिक तयारीपासून यात माहिती दिली आहे. महाराष्ट्रीय बंगाली, पंजाबी, कर्नाटकी, कोकणी या सर्व प्रांतांच्या पदार्थांची माहिती दिली आहे. पान वाढताना कसे वाढावे? पदार्थांचे सुशोभिकरण कसे करावे? विडा कसा बांधवा? किती प्रकारची पाने करता येतात. खमंग सुपारी-मसाला सुपारी-मुखशुद्धी ही साधी दिसणारी पण महत्त्वाची गोष्ट याबाबत खुलासेवार माहिती आहे. कृतीची माहिती खुलासेवर दिली आहे. संसार सुखी व्हावा अशी प्रत्येकाचीच इच्छा असते. खवय्या असलेल्या नवऱ्याला, मुलांना चांगला स्वयंपाक करून सुखी करण्यासाठी ‘रुचिरा’ हे मार्गदर्शक आहे. ट्विटर, फेसबुक, व्हाट्सअप या सगळ्या आधुनिक तंत्रज्ञानाने लोकांना माहिती मिळते पण ज्ञानेश्वरी, श्यामची आई, गड आला पण सिंह गेला, या ग्रंथाच्या लाखो प्रतींच्या खपांप्रमाणेच हे ‘रुचिरा’ त्याच रांगेत असावे ही वैशिष्ट्यपूर्ण बाब आहे. – मनिषा लोणकर ...Read more