* Front & back cover images are for illustration purposes only and the price of book is sold separately.
  • Original Book Title: CONTAGION
  • Availability : Available
  • Translators : PRAMOD JOGLEKAR
  • ISBN : 9788177662047
  • Edition : 2
  • Publishing Year : JANUARY 2002
  • Weight : 0.00 gms
  • Pages : 328
  • Language : Translated From ENGLISH to MARATHI
  • Category : FICTION
  • Available in Combos :PRAMOD JOGLEKAR COMBO SET - 27 BOOKS
Quantity
Buying Options:
  • Print Books:
THIS IS A NOVEL BASED ON THE MEDICAL BACKGROUND. A VERY INTELLIGENT TEAM OF CRIMINALS WHO ARE ALSO THE CLASS ONE IN THE FIELD OF SCIENCE, THEIR UNCOMMON WAYS OF CRIMES, A FIGHT BY AN EQUALLY INTELLIGENT BUT VIRTUOUS MAN WHO IS WELL AWARE THAT HE IS PLAYING WITH HIS LIFE, AND THE BEAUTIFULLY WOVEN FACTS PRESENTING YET ANOTHER NOVEL FULL OF SUSPENSE, MAINTAINING THE STATUS OF THE WELL KNOWN AUTHOR ROBIN COOK. IN THE WELL KNOWN MANHATTAN GENERAL HOSPITAL AT NEW YORK, PATIENTS START DYING SUDDENLY WITH SOME UNKNOWN, UNDETECTABLE INFECTIOUS DISEASE. THE CHIEF MEDICAL OFFICER AND THE MAIN DOCTOR IN THE AUTOPSY DEPARTMENT DR. JACK STAPLETON IS BAFFLED WITH THE FINDINGS AFTER POSTMORTEM. WHAT IS THIS INFECTIOUS DISEASE? INFLUENZA? PLAGUE? TULAREMIA? ROCKY MOUNTAIN SPOTTED FEVER? WHAT IS THIS DISEASE? HOW COME THE LONG ERADICATED VIRUSES HAVE FOUND THEIR WAY AGAIN? AND THAT TOO IN THE POSH AND MODERN HOSPITAL OF NEW YORK? HAVE THESE VIRUSES OCCURRED NATURALLY OR IS SOMEONE DOING THIS INTENTIONALLY? JACK SETS HIMSELF UP ON THE TASK OF FINDING THE CULPRIT BEHIND THESE MISHAPS. NATIONAL BIOLOGICAL… FRAZER LAB, THE FROZEN ESKIMOS IN ALASKA, WHAT IS AT THE BASE OF ALL THESE? A NOVEL FULL OF DRAMATIC SITUATIONS, IT WILL MAKE YOU HELD YOUR BREATH. THIS NOVEL MAKES YOU REALIZE THAT THESE MEDICAL MISHAPS CAN TAKE PLACE ANYWHERE ALL OVER THE WORLD.
‘कन्टेजन’ ही डॉ. रॉबिन कुक यांची वैद्यकीय पाश्र्वभूमीवरील एक यशस्वी रहस्यमय कादंबरी. विज्ञानाच्या क्षेत्रातील प्रतिष्ठित ‘इंटेलिजंट’ गुन्हेगारांची टोळी, त्यांची असाधारण गुन्हेगारी व एका बुद्धिमान, निष्ठावंत व्यक्तीनं ती हाणून पाडण्यासाठी जिवाच्या करारानं घेतलेला त्याचा शोध, या पद्धतीनं गुंफलेलं हे कथानक अत्यंत उत्कंठावर्धक मांडणीमुळे वाचकांच्या मनाचा ठाव घेतं. न्यू यॉर्कच्या मॅनहटन जनरल हॉस्पिटलमध्ये कोणत्यातरी अज्ञात संसर्गजन्य रोगानं एकापाठोपाठ एक माणसं मरू लागतात. मुख्य वैद्यकीय तपासनीस ऑफिसातील गुन्हाअन्वेषण विभागातील निष्णात डॉक्टर जॅक स्टेपलटन शवविच्छेदन केल्यावर चक्रावून जातो...! हा घातक संसर्गजन्य रोग कोणता? इन्फ्ल्युएंझा?... प्लेग?... टुलरेमिया?... रॉकी माउंटन स्पॉटेड फिव्हर?... ७०-७५ वर्षांपूर्वी नामशेष झालेल्या या रोगांचे विषाणू पुन्हा या काळात आणि तेही न्यू यॉर्कमधल्या इतक्या अत्याधुनिक हॉस्पिटलमध्ये? हे विषाणू नैसर्गिकपणे उद्भवले, की कोणा माथेफिरू दहशतवाद्याचं हे कृत्य? जॅक हात धुऊन या प्रकरणाच्या मागे लागतो. नॅशनल बायॉलॉजिकल्स... फ्रेझर लॅब... अलास्कातील गोठलेले एस्किमो... शेवटी काय असतं याच्या मुळाशी? अत्यंत नाट्यपूर्ण घडामोडींनी श्वास रोधायला लावणारी ही कादंबरी. या वैज्ञानिक शक्यता कोणत्याही देशात, कोणत्याही काळात प्रत्यक्षात येऊ शकतील, या जाणिवेनं मनाचा थरकाप होतो, हेच डॉ. रॉबिन कुक यांचं यश आहे.
Video not available
No Records Found
No Records Found
Keywords
"#MEHTAPUBLISHINGHOUSE #MARATHIBOOKS #TRANSLATEDBOOKS #ONLINEBOOKS #BIOGRAPHYA&TRUESTORIES #प्रमोदजोगळेकर #रोबिनकुक #COMA #TOXIN #SONS OF FORTUNE #FALSE IMPRESSION #CONTAGION #SEIZURE #CRISIS #CRITICAL #NOT A PENNY MORE, NOT A PENNY LESS #MARKER #कोमा #टॉक्सिन #कन्टेजन #सीजर #क्रायसिस #क्रिटिकल #मार्कर "
Customer Reviews
  • Rating StarDAINIK SAKAL (SAPTARANG) 26-05-2002

    वैद्यकीय संशोधन क्षेत्रातील खळबळजनक कादंबरी... ‘कन्टेजन’ म्हणजे स्पर्शजन्य रोग. स्पर्शजन्य रोग सहजासहजी नैसर्गिकरीत्या होणं निराळं आणि स्वार्थापोटी तो मुद्दाम पसरवणं निराळं. त्यात स्वार्थापोटी काही औषधी कंपन्याही सामील असतात. हेतू असा की, त्यांच्या षधांना उठाव मिळावा. स्पर्शजन्य रोग वाऱ्यासारखा पसरतो. उग्र स्वरूप धारण करतो. परिणामी औषधांचा खप वाढतो. संबंधितांचं उखळ पांढरं होतं. आपल्याकडे काही दिवसांपूर्वी ‘हिपेटायटीस बी’ या रोगावरील प्रतिबंधक लसीसंदर्भात अशीच जोरदार जाहिरातबाजी चालली होती. अगदी मोहीमच उघडण्यात आली होती. त्यामागे अंतस्थ हेतू हाच होता. जगातील सर्वच देशात हा धुमाकूळ चालतो की नाही माहीत नाही. पण अमेरिकेत तो चालत असावा. अमेरिका सर्वच बाबतीत पुढारलेला देश आहे. तेव्हा याही क्षेत्रात तो आघाडीवर असणारच. त्या अमेरिकेमधील ही कहाणी आहे. ती थोडक्यात अशी– जॉन टेंपलटन (पुढे तो जॅक टेंपलटन म्हणून वावरतो) हा अमेरिकेतील ‘शांपान’ गावातील एक नेत्रविशारद. त्याचं तसं छान चाललेलं असतं. पत्नी आणि दोन मुलींसमवेत तो आनंदात राहत असतो. पण त्याच्या दुर्दैवाने औषधनिर्मिती क्षेत्रातील ‘अमेरिकेअर’ ही महाकाय कंपनी त्या भागात आपलं जाळं पसरते आणि बघता बघता तेथील खासगी डॉक्टरांचे व्यवसाय मोडीत काढते. सगळ्या वैद्यकीय सुविधा ती कंपनी आपल्या प्रचंड हॉस्पिटलमध्ये उपलब्ध करून देते. त्यामुळे खासगी डॉक्टर बेकारीच्या खाईत लोटले जातात. त्यांना आपले दवाखाने बंद करावे लागतात. जॉन टेंपलटन त्याला अपवाद कसा असणार? मग तो आपलं कार्यक्षेत्रच बदलतो. पॅथॉलॉजीमध्ये तो पाच वर्षें शिकागोमध्ये शिक्षण घेतो. त्याच्या व्यतिरिक्त शवविच्छेदनातही तो कौशल्य संपादन करतो. त्यामुळे मृत्यू नेमका कोणत्या रोगामुळे झाला याचे तो अचूक निदान करू शकतो. शिकागोला शिक्षण घेण्यासाठी तो जातो तेव्हा त्याच्या कुटुंबीयांनी त्याच्या समवेत राहावं असं त्याला वाटतं. पण त्याच्या पत्नीच्या नोकरीमुळे ते शक्य नसतं. ती मुलींसमवेत परत आपल्या गावी विमानाने परत जायला निघते. पण दुर्दैवाने त्या विमानाला अपघात होतो आणि जॉनची बायको आणि दोन मुली त्या अपघातात मरतात. जॉन आता कौटुंबिक पाशातून मुक्त झालेला असतो. तो आपलं संपूर्ण आयुष्य वैद्यकीय संशोधनात विशेषत: हे सांसर्गीय रोगजंतू कुठून निर्माण होतात, त्याचा प्रसार कसा होतो यावरच तो आपलं लक्ष केंद्रित करतो. Associate Medical Examiner म्हणून तो काम करू लागतो. या कादंबरीतील दुसरी महत्त्वाची रेखा म्हणजे टेरेस हेगन. जाहिरात क्षेत्रातील ती एक बडी असामी असते. ‘विलो अँड हिथ’ या न्यू यॉर्कमधील एका बड्या जाहिरात कंपनीत ती मोठ्या हुद्द्यावर काम करीत असते. ‘नॅशनल हेल्थ’ ही दुसरी एक औषधी कंपनी असते. त्या कंपनीची जाहिरात टेरेसची कंपनी करीत असते. त्या जाहिरातीची जबाबदारी टेरेसवर असते. वैवाहिक जीवनात टेरेस दु:खीच असते. तिचं अ‍ॅबॉर्शन तर होतंच. पण त्याचबरोबर अ‍ॅबॉर्शन करताना नाइलाजास्तव तिचं गर्भाशयही काढून टाकावं लागतं. आता ती कधी आई होऊ शकणार नसते. तिच्या पतीचा तिच्यामधला रस संपतो. तो तिला सोडून जातो. हा तिला जबरदस्त मानसिक आघात करतो. त्यातून वर येण्यासाठी ती स्वत:ला आकंठ कामात बुडवून घेते. योगायोगाने तिची आणि जॉन टेंपलटनची ओळख होते. त्याच्या संशोधनातील बित्तंबातम्या ती जॉनकडून काढून घेत असते. या दोन महत्त्वाच्या पात्रांभोवती कादंबरी गुंफलेली आहे. इतरही पात्रे आहेत. पण जॉन आणि टेरेस ही पात्रे महत्त्वाची. अमेरिकेअर कंपनीच्या हॉस्पिटलमध्ये काही लोकांचा स्पर्शजन्य रोगाने मृत्यू होतो. तोही अगदी झटपट. लागण की लगेच मृत्यू. हॉस्पिटलचे लोक हवालदिल होतात. पुन्हा ही बातमी बाहेर फुटता कामा नये. हॉस्पिटलची बदनामी होईल ही भीती. हॉस्पिटलच्या औषध पुरवठा विभागातील लोकांना त्याची लागण होऊन ते मरतात. कोणत्या जंतूंमुळे हा रोग होतो हे शोधून काढण्यात जॉन व्यग्र होतो. त्याला तो ध्यासच लागतो. शवचिकित्सेचं काम तो करू लागतो. खरं तर हॉस्पिटलमधील वरिष्ठांना त्याचं अस्तित्व त्रासदायक होऊ लागतं. कारण त्यांचे हितसंबंध त्यात गुंतलेले असतात. पण तो त्यांना दाद देत नाही. त्यांच्या विरोधाला न जुमानता तो आपलं काम चालूच ठेवतो. हे काम करीत असताना एकेक रहस्याचा उलगडा होऊ लागतो. त्यात त्याच्या असं लक्षात येतं की, जंतू मुद्दाम पसरविले जात आहेत. त्यात अनेकांचा मृत्यू होतोय. एन्फ्लुएंझा, प्लेग, ग्रॅनुलोमा, टुलरोमिया, क्षय, नोसोकॉमियल इत्यादी रोग झपाट्यानं पसरविण्यात ही एकमेकांची सख्खी भावंडेच. जॉन चक्रावून जातो. मग हे जंतू कोण पसरवीत असावं याचा तो शोध घेऊ लागतो. या शोध कामात अनेक अडथळे येतात. त्याच्यावर मारेकरी घातले जातात. पण सगळ्या अग्निदिव्यातून तो पार पडतो. शेवटी गुन्हेगार शोधून काढण्यात तो यशस्वी होतो आणि ते सापडल्यावर तो चाट पडतो. ते असतात टेरेस आणि तिचा भाऊ रिचर्ड. ते आपल्या घरातच रोगजंतू वाढवीत असतात आणि ते पार्सलने निरनिराळ्या हॉस्पिटलमध्ये कंपन्यांच्या बनावट नावाने पाठवीत असतात. त्या उद्योगात ही बहीण-भावंडं स्वत:च त्या रोगजंतूंना बळी पडतात. जॉन मात्र सहीसलामत सुटतो. इथे कादबंरी संपते. -वसंत जहागिरदार ...Read more

  • Rating StarDAINIK SAKAL 31-03-2002

    प्राणघातक रोगजंतूंच्या फ़ैलावाची रहस्यमय कथा... न्यू यॉर्कच्या वर्ल्ड ट्रेड सेंटरच्या उत्तुंग जुळ्या इमारतीवर ११ सप्टेंबर २००१ रोजी हल्ला होऊन दोन्ही इमारती जमीनदोस्त झाल्या. त्या पाठोपाठच अमेरिकेत जागोजागी अ‍ॅथ्रॅक्स या अत्यंत घातक सांसर्गिक रोगकारकजंतूचा टपालामार्फत प्रसार होण्याचे प्रकार सुरू झाले. सारेजण विलक्षण धास्तावले. प्रत्यक्षात २००१ मध्ये घडलेल्या या घटनेच्या आधीच काही वर्षे कुणा माथेफिरूने असे प्राणघातक विषाणू आणि रोगजंतू पसरवण्याचा घाट घातला तर काय भयानक परिस्थिती उदभवू शकेल याचे प्रत्ययकारी रोमांचक चित्रण डॉ. रॉबिन कुक यांनी त्यांच्या ‘कन्टेजन’ या कादंबरीत केले कन्टेजन या शब्दाचा अर्थ प्राणघातक संसर्गजन्य रोगास कारणीभूत होणारा घटक-रोगजंतू किंवा विषाणू असा आहे. स्वार्थाने आणि सूडबुद्धीने प्रेरित होऊन न्यू यॉर्कच्या मॅनहटन जनरल हॉस्पिटलात प्लेग, टुलारेमिया, रॉकी माउंटन स्पॉटेड फिव्हर, १९१८ सालचा तडकाफडकी बळी घेणारा घातक इन्फ्लुएंझा अशा रोगांचे जंतू आणि विषाणूंचा प्रसार करण्याचा माथेफिरू गुन्हेगारी कट त्यातून सुरू झालेले एकापाठोपाठ एक अनेक निष्पाप माणसांचे तडकाफडकी रहस्यमय मृत्यू. या मृत व्यक्तीचे शवविच्छेदन करताना चक्रावून जाणारा बुद्धिमान, निष्ठवंत डॉ. जॅक स्टेपलटन आणि त्याने हे कटकारस्थान शोधून काढून ते हाणून पाडण्यासाठी जिवाच्या कराराने केलेले प्रयत्न याची ही चित्तथरारक, उत्कंठावर्धक कहाणी आहे. डॉ. रॉबिन कुक यांनी कादंबरीची मांडणी एखाद्या रहस्यमय गुन्हेगारी चित्रपटाच्या पटकथेसारखी केली आहे. कथेच्या सुरुवातीला १२ जून १९९१ या एकाच दिवशी अमेरिकेतील तीन अगदी वेगवेगळ्या ठिकाणी घडलेल्या वरवर पाहता परस्परांशी दूरान्वयानेही संबंध नसलेल्या तीन घटनांचे वर्णन केले आहे. पुढच्या कादंबरीचे सारे मध्यवर्ती सूत्र या तीन घटनांच्या परिणामावरच गुंफले गेले आहे. पहिली घटना म्हणजे अलास्कातील गोठलेल्या हिमभूमीत गाडल्या गेलेल्या एस्किमोच्या झोपडीतील मृत शवांच्या फुप्फुसातून डिक नावाचा सूक्ष्मजंतूशास्त्रज्ञ सूक्ष्मजंतूंचे नमुने काढून घेतो. ही मृत शरीरे १९१८ मध्ये उद्भवलेल्या इन्फ्लुइंझाच्या रोगाने गेलेल्या एस्किमोची असून बर्फात गाडली गेल्याने टिकून राहिलेली असतात. दुसरी घटना म्हणजे शंपान या छोट्या गावी नेत्रवैद्याचा व्यवसाय करणारा डॉ. जॅक स्टेपलटन याचा व्यवसाय आरोग्यविषयक महाप्रचंड अशा अमेरिकेअर कंपनीच्या मक्तेदारीमुळे साफ बसल्याने वेगळ्याच क्षेत्रातील वैद्यकीय शिक्षणासाठी तो शिकागोला येतो. शिकागोहून त्याचा निरोप घेऊन त्याची पत्नी व दोन छोट्या मुली शंपानला परत येत असताना विमान अपघातात त्यांचा मृत्यू होतो. तिसरी घटना म्हणजे न्यू यॉर्कच्या मॅनहटन जनरल हॉस्पिटलात दाखल झालेल्या टेरेस हेगेन या महिलेच्या गर्भवाहक नलिकेमध्ये वाढू लागलेल्या गर्भाचे ऑपरेशन करताना तिचे गर्भाशय काढून टाकावे लागते. त्यामुळे तिला पन्हा अपत्यप्राप्ती होण्याचा मार्ग खुंटतो. १९९१ मध्ये एकाच दिवशी घडलेल्या या तीन घटनांनंतर पाच वर्षे उलटून गेल्यावर १९९६ च्या मार्च महिन्यात कादंबरीतील मुख्य घटनांना सुरुवात होते. या पाच वर्षांच्या काळात जॅक स्टेपलटन याने पॅथॉलॉजीचा अभ्यासक्रम पूर्ण करून तो आता निष्णात कुशल पॅथॉलॉजिस्ट झालेला असतो. वैद्यकीय गुन्हा अन्वेषण विभागात संशयास्पद मृत्यू झालेल्या शवांचे विच्छेदन करून मृत्यूचे नेमके कारण व परिस्थिती शोधून काढण्याचे काम तो करीत आहे. तो काहीसा मनस्वी, सडेतोड, परखड, स्पष्ट बोलणारा, जगावेगळा वागणारा, निग्रोच्या वस्तीत राहणारा, स्वच्छंदी वागणूक असणारा, पण हाती घेतलेले काम निष्ठेने अथक श्रमाने पूर्ण करणारा माणूस आहे. कथेच्या सुरुवातीला मॅनहटन हॉस्पिटलमधून कोणत्यातरी अज्ञात घातक संसर्गजन्य रोगाने एकापाठोपाठ मरू लागलेल्या माणसांची मृत शरीरे शवविच्छेदनासाठी येऊ लागतात. त्यांच्या वैद्यकीय तपासणीतून मिळणाऱ्या निष्कर्षाने जॅक चक्रावून जातो. न्यू यॉर्कच्या अत्याधुनिक हॉस्पिटलमध्ये हे रोगजंतू उद्भवले की कुणा माथेफिरूने हे कृत्य केले आहे, अशी शंका जॅकला येते, तो त्याचा शोध घेतो. त्यानंतर अनेक नाट्यमय घटना घडतात. जॅकवर गुंडांचे हल्ले, निग्रो गुंडांच्या दोन टोळ्यांतील समझोता, जॅकच्या मित्रांनी त्याचे प्राण वाचवणे. याची चित्तथरारक वर्णने कादंबरीत आहेत. शेवटी या साऱ्या विषाणूंचा प्रसार करणारी बहीण भावांची जोडी स्वत:च या विषाणूंना बळी पडते. जॅक वाचतो आणि शेवट सुखद होतो. एका वेगळ्या विषयावरची वेगळ्याच क्षेत्रातील गुन्हेगारीचे चित्रण करणारी ही उत्कंठावर्धक कादंबरी मांडणीमुळे वाचकांच्या मनाची पकड घेते. मेहता पब्लिशिंग हाऊसने इंग्रजीतील नामवंत व जगप्रसिद्ध लेखकांच्या उत्तम कलाकृतींचे अनुवाद ‘टी क्लब’ योजनेतून मराठी वाचकांना सादर करण्याचा स्तुत्य उपक्रम सुरू केला आहे. त्यातीलच ही एक वाचनीय कादंबरी आहे. -प्रभाकर सोवनी ...Read more

  • Rating StarDAINIK SAKAL (NASIK) 06-01-2002

    ही डॉ. रॉबिन कुक यांची वैद्यकीय पार्श्वभूमीवरील एक यशस्वी रहस्यमय कादंबरी. विज्ञानाच्या क्षेत्रातील प्रतिष्ठिा ‘इंटेलिजंट’ गुन्हेगारांची टोळी, त्यांची असाधारण गुन्हेगारी व एका बुद्धिमान, निष्ठवंत व्यक्तीनं ती हाणून पाडण्यासाठी, जीवाच्या करारानं घेतलेा त्याचा शोध, या पद्धतीने गुंफलेलं हे कथानक अत्यंत उत्कंठावर्धक मांडणीमुळे वाचकांच्या मनाचा ठाव घेते. ...Read more

Write Your Own Review
  • Default typing language is Marathi. To type in English press Ctrl+G key combination
Submit Review
PLEASE SEND YOUR AUDIO REVIEW ON editorial@mehtapublishinghouse.com

Related Books

People Who Bought This Item Also Bought

Latest Reviews

BHARTIYA GANIKA
BHARTIYA GANIKA by DR.S.R. DESHPANDE Rating Star
डॉ. शुचिता नांदापूरकर-फडके

मंडळी, कालच्या ऱ्हासचक्रानंतर मी विचार करत होते की आज काय? पुस्तकं तर काही वाचून ठेवली होती (म्हणजे वाचली आणि ठेवून दिली बाजूला... अक्षरशः). आत्ताची समोर आहेत ती. कदाचित त्यातलं एखादं उद्या घेईन. मध्ये अचानक या पुस्तकाची जाहिरात वाचली, अगदी गेल्या ठवड्यातली गोष्ट. उत्सुकता चाळवली. समूहात काहीतरी आगळं वेगळं पुस्तक घ्यावं हा विचार सतत मनात असतोच. तसं पुस्तक घरी येताच (जय amazon) चाळायला म्हणून बसले, आणि काय सांगू, हातात मार्कर कधी आलं, मी खुणा कधी केल्या, पुस्तक कधी संपलं... कळलंच नाही. एक गोष्ट प्रामाणिकपणे सांगते... प्रेयर पुस्तकाला तुम्ही जो भरघोस प्रतिसाद दिलात, अनेकांनी ते विकत घेण्याचा विचार केला तेव्हाच सांगायचं होतं, पण राहिलं. ओळख करून दिलेलं पुस्तक पूर्णपणे वाचनीय असतं असं नाही. त्याचा बरचसं भाग बोजड असतो. पण ते नाही का, डेटिंगच्या काळात मुलगा मुलगी स्वतःमधलं केवळ उत्तम ते दाखवतात, तसं मला प्रेयर बद्दल वाटलं. आय मीन प्रेयर पुस्तकाबद्दल वाटलं आणि गणिका या पुस्तकाबद्दल मला नेमकं तेच वाटत आहे. ========== ‘भारतीय कामशिल्प’ या पुस्तकाचं लेखन करत असताना प्राचीन भारताच्या समाजजीवनाची माहिती देणारे अनेक संदर्भग्रंथ वाचण्यात येऊन लेखकांची उत्सुकता चाळवली गेली आणि जेव्हा या विषयावर मराठीत एकही परिपूर्ण संदर्भग्रंथ नाही हे लक्षात आलं, तेव्हा त्यांनी स्वतःच या पुस्तकाचं लेखन मनावर घेतलं. केवळ सनसनाटी विषय सवंगपणे हाताळला आहे असं कुठेही वाटत नाही. अतिशय अभ्यासपूर्वक लेखन आहे. सोबत जोडलेली संदर्भग्रंथांची यादी (एकूण संख्या ६४) पुरेशी आहे. गणिका आणि उर्वरित श्रेणी या शरीरविक्रय करतात, हा वैश्विक व्यवसाय आहे. कैक काळापासून या व्यवसायाला मान्यता मिळाली आहे आणि त्याची आवश्यकता वाटली आहे. प्राचीन काळात भारतीय गणिका यांना एक संस्कृती आणि दर्जा होता. नीतीनियम होते, ते पाळावे लागत होते. पुस्तकाची प्रकरणं – प्रास्ताविक, विदेशी गणिका, भारतीय साहित्यातील गणिका, गणिकेची प्रशिक्षण व वर्णन, गानिकांची वेशभूषा, सौंदर्यप्रसाधने, विट, गणिकामाता, प्रियकराचा राग-रंग, कथांविषयी थोडेसे आणि कथा (या शेवटच्या प्रकरणात एकूण १३ कथा आहेत – अगदी सुरस आणि चमत्कारिक वाटाव्यात अशा, त्यांचा परिचय मी देणार....... नाही.) प्रास्ताविक – (नऊ पानांचं प्रकरण) कुटुंब किंवा विवाहसंस्था कधी आकाराला आले हे नक्की सांगता येत नसलं तरी स्त्री-पुरुष शरीरसंबंध हे आदिम असून ते पशु – पक्ष्यांप्रमाणेच जनन हेतुस्तव नैसर्गिक होते आणि राहतील. फलन हे स्त्रीदेहामध्ये होतं या जाणीवेतून तिला आदरस्थान प्राप्त झालं. सर्जनाची गूढ शक्ती धारण करणारी ती आदिमाया/माता/ अद्याशक्ती होय. जवळपास प्रत्येक धर्मात प्रजा, पशु आणि धान्य समृद्धीसाठी सुफलता विधी आहेत. भारतीय हिंदू धर्म शास्त्रीय ग्रंथांतून स्त्री पवित्र्याच्या कथा वाचायला मिळतात. पतीला परमेश्वर मानलं जाई. त्याही काळात गणिका हा व्यवसाय होता आणि त्याकडे सहिष्णू वृत्तीने पाहिलं जाई.राजे महाराजे त्यांचे पोशिंदे असतं. शरीरविक्रय करणाऱ्या स्त्रिया तिरस्काराला पात्र असत, पण गणिका नाही. त्यांना नगर भूषण, नगर अलंकार, नाग्त रत्न मानलं जाई. प्रसंगी, राजे त्यांचा सल्ला घेत. त्या बहुश्रुत असतं चौसष्ट कलांत पारंगत असतं. संभाषणचतुर, हुशार, समंजस, उदार, योग्य आदर राखणाऱ्या, विनयशील आणि अनुपम सौंदर्यवती असत. एखाद्या गणिकेमुळे त्या राज्याची कीर्ती वाढत असे. धार्मिक समारंभ, सामाजिक कार्यक्रम (विविध झुंजी, शर्यती), करमणुकीचे कार्यक्रम (जलक्रीडा, वनविहार), रंगमंचावर अभिनय, अशा नानाविध ठिकाणी त्यांची ठळक उपस्थिती असे. रथारूढ अथवा सिंहासनाधिष्ठ राजाला वारा घालणे, चवरी ढाळणे, छत्र धरणे अशी कामं त्या करत. त्यांच्याशी संबंध ठेवणं समाजमान्य होतं. प्रतिष्ठितांचा त्यांच्याकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन व्यापक, अगत्यशील आणि स्नेहिल होता. मात्र, त्यांना कडक आणि कठोर नियम पालन करावे लागे.विजयनगर साम्राज्याच्या अस्तानंतर ते पेशवाई संपेपर्यंतच्या काळात, मोगल राजवट येऊन गेली, ब्रिटीश वसवतवादाचा प्रसार सुरू झाला, समाज व्यवस्था बदलली, गणिका संस्कृतीला ओहोटी लागली. ब्रिटीशांचा अंमल सुरू झाल्यावर गणिका संस्था नष्ट होऊन वेश्या व्यवसाय वाढीला लागला. यामागे औद्योगिक क्रांती हे एक कारण आहे. वेश्यागमन निंद्य कृत्य मानलं जाऊ लागलं. तरुण अधिकाधिक सुशिक्षित होऊ लागला तसा शरीरसंबंधांपायी स्वास्थ्य गमवावं लागलं तर काय, हा विचार थोडाफार मूळ धरू लागला. आणि या शौकाची आसक्ती कमी झाली. चरितार्थाकरता पैसे मिळवण्यासाठी वेश्याव्यवसाय हादेखील विश्वसनीय आर्थिक व्यवसाय मानण्यात यावा असा निकाल १९११मध्ये युरोपियन न्यायालयाने दिला. विदेशी गणिका – (२७) बहुतेक सर्व प्राचीन संस्कृतीत गणिकांचे पुरावे मिळतात. इजिप्त, बबिलोन, सिरीया, फिनिशिया, ही काही उदाहरणं. ग्रीस, इटली, भारत इथे त्यांना विशिष्ट दर्जा प्राप्त झाला. त्यांचेही प्रकार होते, सामान्य वेश्या अलेत्रय्डी, आणि सर्वोच्च म्हणजे हेटीअरा (या शब्दाचा अर्थ सोबती). काही हेटीअरा वादविवादपटू होत्या. क्लेप्सीड्रा हिच्या वक्तशीरपणामुळे तिला ते नाव मिळालं होतं त्याचा अर्थ जलघटिकापात्र असा होतो. थीओफ्रत्स याने इ.पू. ३७२ – २८७ या काळात ‘ऑन मरेज’ हा ग्रंथ लिहिला, याचा सविस्तर अभ्यास करून लिओंटीयम या हेटीअराने त्यावर प्रगल्भ टीका लिहिली. रोमन समाजात कोर्टीझन अस्तित्वात होत्या. पॉम्पेई इथे व्हिकोली बाल्कोन पन्सिली नावाच्या इमारतीत शेकडो रमणी वास करत. या संदर्भातली रतिक्रिडेची मूळ चित्रं पॉम्पेईन wall paintings म्हणून प्रसिद्ध असून ती इटलीच्या वस्तुसंग्रहालयात सुरक्षित आहेत. रोमन साम्राज्यात हेटीअरा ऐवजी कोर्टीझन शब्द रूढ झाला. युरोपात पंधरा-अठरा शतकांत कोर्टीझन आणि कलावंतीण यांना समाजात विशिष्ट स्थान आणि आदर मिळत होता. फ्रान्समध्ये सतराव्या शतकात रमणींची सत्कारगृहं (सलो) प्रसिद्ध होती. जपानमध्ये गै (कलात्मक क्षमता) आणि शा (व्यक्ती) यावरून गैशा ही संज्ञा रूढ झाली. त्यांच्यात अलंकारिक सुरावट, सौजन्य, निष्कपट, सुसंस्कृतपण असे. बाराव्या शतकापासून कार्यरत असलेली ही प्रथा इडो काळात (इ.स.१६००-१८६८) अधिक वाढीला लागली. ओकिया ही त्यांची निवासस्थानं होत. विसाव्या शतकात त्यांचं वर्चस्व राजकीय क्षेत्रात वाढीला लागलं. १९२०-३० मध्ये त्यांची संख्या साधारण ८० हजार होती, ती १९७०-८० दम्यान १७ हजार इतकीच उरली आहे. चीनमध्ये पूर्वी पीकिंग (बीजिंग) इथे सिंगसॉंग हाउस हा भाग राखीव होता. शांघाय इथे अत्यंत विलासी वारांगना गृहं आहेत. सिंगापूरमध्येगिटार गर्ल्स (पीपाचाई) या नावाने त्या ओळखल्या जातात. पाकिस्तानात त्या तवायफ, कान्जारी आणि गश्ती नावाने ओळखल्या जातात. आज मात्र सर्वत्र आमुलाग्र बदल झाला आहे. भारतीय साहित्यातील गणिका – (३२) संस्कृत, प्राकृत, पाळी भाषांत, हिंदू, बौद्ध, जैन वान्ग्मयात, त्यांचा उल्लेख आढळतो. त्या वैदिक काळात भारतात होत्या हे काही ऋचांवरून समजतं. (ऋचा १.१६७.४ – अनेक पुरुषांशी सांग करणारी ती साधारणी). पंचचुडा अप्सरेपासून त्यांची उत्पत्ती झाली असं मानतात. महाभारत काळात त्यांना प्रतिष्ठा प्राप्त झाली. (राज, नागरी, गुप्त, देव आणि ब्रह्म असे पाच प्रकार होते). रामायणात फार स्थान नव्हतं. अमरकोश, महाभाष्य, वार्त्तिके, दशरूपक, कौटिलीय अर्थशास्त्र जातक कथा, पंचतंत्र, वेताळकथा, शुकबहात्तरी, गाथासप्तशती, अशा विविध ग्रंथांत त्यांचा उल्लेख आहे. कामसूत्र या ग्रंथात वात्सायनाने ‘वैशिक’ या प्रकरणात त्यांची माहिती दिली आहे. कथासरीत्सागर, राजतरंगिणी, शृंगारतिलक, सरस्वतीकंठभरणा, कलाविलास, मेघदूत, मृच्छकटिक, रत्नावली, नागानंदा, अशा नाटकांतून त्यांचा उल्लेख येतो. भारतात इ.पू. पहिल्या सहस्रकात ती प्रथा अस्तित्वात येऊन ब्रिटीशांच्या आगमनानंतर एकोणिसाव्या शतकात लोप पावली असावी असं समजलं जातं. गणिकेची प्रशिक्षण व वर्णन – (१६) गणिकेला बालपण जवळपास नव्हतच. वयाच्या सहा-सात वर्षापासून तिला घडवायला सुरुवात होत असे. त्यांच्या प्रशिक्षणात आचार, विचार, शिष्टाचार, विविध कला, खेळ, भाषा, वर्तन, सौंदर्यवर्धन, गायन, वादन, नृत्य, अलंकरण, शरीर सौष्ठव, बुद्धिवर्धन अशा प्रत्येक अंगाचा व्यापक विचार होता. काही हस्तकला शिकाव्या लागत. पाककला, सुगंधी द्रव्य निर्मिती, कामशास्त्र, प्रणायाराधन, हिकाव्म लागे. स्वसंरक्षण शिकावं लागे. गणिकांची वेशभूषा, सौंदर्यप्रसाधने – (५) आधीच्या प्रशिक्षणात हाही एक महत्त्वाचा भाग होता. विट – (७) हा शब्द मी पहिल्यांदाच ऐकला. त्याचा इथे दिलेला अर्थ – शृंगाररस नायकानुचराप्रमाणे संपत्तीचा भोग न घेणारा किंवा जो आपल्या पैशाचा वापर कधी करत नाही, असं नाटकातलं लबाड, धूर्त पात्र. गणिका संस्थेत त्याच्या जोडीने वयस्य, अनुचर, धूर्त आणि डिंडिक ही पुरुष पात्र वावरतात. प्रतिवेशिनी ही गणिकेची शेजारीण. ती विश्वासातली. ती गणिकेसाठी विट आणि प्रियकर यांच्याशी संवाद साधते. गणिकामाता – (७) हे पात्र फार महत्त्वाच. तिला संरक्षित स्त्री, कुट्टनी किंवा कुट्टीनी म्हटलं जाई. तिचं काम शिस्त राखणे, थोडक्यात रेक्टर. कामकुजानांना आळा घालणं, गणिकांना खऱ्या प्रेमापासून वंचित ठेवणं. कामुकांचं मानसशास्त्र तिला मुखोद्गत. पुरुषांच्या गुणदोषाच्या’ आधारे अचूक आडाखे बांधत ती गणिकेला सल्ला देता. तिचा दबदबा असतो. ते नसती तर गणिका ही संस्था कधीच नामशेष झाली असती. कारण स्त्रिया या स्त्रिया असल्याने स्त्रीसुलभ भावनेनुसार गणिकागिरीत न रमता त्या केव्हाच संसाराला लागल्या असत्या. प्रियकराचा राग-रंग – (९) रग हे बारा छटांमधली काम आसक्ती असं म्हणता येईल. पुरुषाची मनोवृत्ती, प्रवृत्ती, स्वभाव, गुणविशेष आणि खास करून राग-लोभ जाणून घेत गणिकेला त्याच्याशी वर्तन करावे लागते. कथांविषयी थोडेसे आणि कथा (४८) – ‘शृंगारमंजरीकथा’ हा राजा भोज रचित संस्कृत ग्रंथ असून त्यात स्त्री-पुरुष मनोवृत्ती दर्शन घडवणाऱ्या तेरा कथा आहेत. त्यापैकी काही जीर्ण, काही अपूर्ण आहेत. पैकी एक कथा वाचून दाखवते. संदर्भग्रंथ (४) सोबत फोटो दिले आहेत त्या पानांचे. या पुस्तकात आढळलेले सुंदर शब्द – गरती, लीलासहचारी, पृथुल (अर्थ कळला नाही अजून), रूपाजीवा, सूरसुंदरी परिचय फार लांबला. या विषयावरच्या इतक्या अभ्यासानंतर एखादा पेपर सहज देता येईल. परत अभिमानाने म्हणता येईल, ‘मा, मै फर्स्ट क्लास फर्स्ट आया!’ मनापासून धन्यवाद. माझी परिचय पाळी नसती तर मी हे पुस्तक वाचलंच नसतं. मजा आली मला वाचताना. तशी तुम्हालाही आली असेल अशी खात्री आहे. थांबते. ...Read more

RESHIMREGHA
RESHIMREGHA by SHANTA J SHELAKE Rating Star
मीना कश्यप शाह

शांता शेळके या कवयित्री म्हणून आपल्या सर्वांच्या माहितीच्या आहेतच. गीतकार म्हणूनही त्यांचे मोठे नाव झाले. रेशीमरेघा हे त्यांनी रचलेल्या गीतांचे पुस्तक. मुख्यतः त्यांनी चित्रपट आणि नाटक यासाठी गीते लिहिली आहेत. प्रस्तावनेत शांताबाई म्हणतात, गीते लििणे त्यांना अतिशय आकर्षक वाटत गेले आणि म्हणून केवळ चित्रपट आणि नाटकांसाठीच नाही, तर स्वानंदासाठीही, त्या गीतं लिहित राहिल्या. चालीवर गीते लिहिणे त्यांना आव्हानात्मक वाटायचे, बंधनकारक नाही. पुढे बंगाली, गुजराती अशा काही गीतांच्या चाली आवडल्या, तर त्या, त्या चालींवरही छंद म्हणून गीते लिहू लागल्या. त्यांच्या गीतांमध्ये लावण्या, गवळणी, नृत्यगीते आणि युगुलगीते (त्यांनी द्वंद्वगीते हा शब्द वापरला आहे, जो मला आवडत नाही) जास्त आहेत. ह्या पुस्तकात त्यांचे संकलन आढळून येतं. पुस्तकातील काही गीतांपेक्षा मला त्यांची प्रस्तावनाच जास्त आवडली. आपल्या गीतांबद्दल त्यांनी हळुवार होत लिहिलं आहे. प्रत्येक गाणं ध्वनिमुद्रीत होतानाचे क्षण त्यांना आठवतात. आणि ही गीतं प्रसिद्ध होण्यासाठी संगीतकार, गायक यांचा हातभार नक्कीच आहे याची त्या आठवण काढतात. गीतांचा अर्थ रसिकांपर्यंत पूर्णपणे पोहोचवण्यासाठी गायक-गायिकांचा खूपच मोठा वाटा आहे, त्यांच्याबद्दल त्या अपार कृतज्ञता व्यक्त करतात. हे पुस्तक त्यांनी लावणेसम्राज्ञी यमुनाबाईंना अर्पित केलेले आहे. त्यान्नी लिहिलेल्या "रेशमाच्या रेघांनी" या सर्वात जास्त प्रसिद्ध पावलेल्या लावणीच्या नावावर ह्या पुस्तकाचे नाव आधारित आहे. अनेक प्रसिद्ध गाणी या गीत संग्रहात आढळतात. रेशमाच्या रेघांनी, काय बाई सांगू, मनाच्या धुंदीत लहरीत, हे श्यामसुंदर, राजसा, शालू हिरवा पाच नि मरवा, चाल तुरू तुरू, मनाच्या धुंदीत लहरीत येना आणि अशी अनेक. शांताबाईंचं काव्य सामर्थ्य ह्या लावण्या/गीतांमध्ये देखील दिसून येतं... कळ्या आजच्या, शिळ्या उद्याला, ओठांशी न्याल का, आल्यावर जवळ मला घ्याल का.... अशी अनेक उदाहरणं! पुस्तकातील बहुतेक गाणी ही लावण्यांच्या स्वरूपातली आहेत. त्यामुळे त्याच त्याच भावना सारख्या सारख्या आढळून येतात. बोलावणे किंवा नको जाऊ म्हणणे, भेटी (गिफ्ट्स) घेणे, वाट पाहणे, विरह, सौंदर्याचे वर्णन, शृंगाराचे वर्णन, म्हणजे तुम्हाला काय मिळू शकेल याची कल्पना गीतातून देणे (उदा. कंबरपट्टा रेखून दावी, देहाचा आकार!!) अशा प्रकारचे विषय पुन्हा पुन्हा येत राहतात, पण (शांताबाई बीइंग शांताबाई) कुठेच तोचतोचपणा कंटाळवाणा होत नाही (वाचकाने जरा रोमँटिकपणा दाखवून वाचली ही गीतं तर फारच बहार!) शांताबाई नथ फारच आवडते असं दिसतं... नथ सर्जाची नाकी घालता हसेल डावा गाल किंवा सलगी करते नथ ओठांशी, तो तुमचा अधिकार अशा प्रकारे ती खुलून देखील दिसते ह्या गीतांमधे!! अनेकविध लावण्या आहेत ह्या पुस्तकात. पाडव्याची, रंगपंचमीची, श्रावणाची, अशा विविध दिवसांच्या लावण्या तर हिरव्या रंगाची लावणी देखील आहे. पाडव्याची लावणी म्हणजे पाडव्याला शालू मागते आहे, कारण ती रात्री एकांतात उभारणार आहे. 🙂 "मी सुंदर आहे तर आता मी काय करू?" अशी तक्रारही दिसून येते. "माझ्या नखऱ्याच्या शंभर तऱ्हा" सांगणारीला स्वतःच्या सौंदर्याची पुरेपूर जाणीव आहे आणि त्यापेक्षाही, फक्त शारीरिक सौंदर्यावर विसंबून न राहता, त्याबरोबर तोरा दाखवत भुरळ पाडणे ह्यात ती माहीर आहे. पण त्याचबरोबर ती धोक्याची सूचना पण देते आहे... घटकाभर संग बसून घालवा वेळ, जमल्यास मनांचा जमून येईल मेळ, नाहीतर यायचा अंगाशी हा खेळ, पाय टाकण्याआधी इथे, विचार पुरता करा, माझ्या नखऱ्याच्या शंभर तऱ्हा!! एका लावणीत एका पुरुषाने फसवलंय अशा स्त्रीचे रूप आहे. जत्रेत एक जण भेटला आणि त्याने आपल्याशी फ्लर्ट केलं, जत्रा उलगडल्यावर दुसऱ्या दिवशी मात्र तो डोळ्याला डोळा भिडवत नाही, तोंड चुकवून पुढे जातो, ह्याची तक्रार ह्या लावणीत येते. किती विविधता! अशा लावणी कलाकाराच्या आयुष्याचं विदारक दृश्य देखील शांताबाईंनी दाखवले आहे. तिथे येणारा आज एक, तर उद्या दुसराही असू शकेल किंवा तिथे असणारी आज एक, तर उद्या दुसरीही असू शकेल. हे सांगून त्या म्हणतात... प्रीतीचे नीतीचे व्यर्थ सांगणे, भुकेल्या देहाचे सारे मागणे, जन्माच्या नात्याचे फुका बहाणे, कुणाला सतत इथे राहणे? इथल्या महाली घडीची वस्ती, सुखाचे हिंदोळे आभाळी चढती, घडीत वरती घडीत खालती ऐन विशीतल्या स्त्रीचं सौंदर्याचं अत्युत्तम वर्णन एका गीतात केलं आहे. अनेक गीतांमध्ये पुरुषांनी स्त्रीच्या देहाचे आणि मनाचे केलेले वर्णन दिसून येते. त्यातही नुसता देहच नाही तर स्त्रीचा तोरा (attitude) देखील पुरुषाला कशी भुरळ पाडतो हे दिसतच. "ही चाल तुरुतुरु" आपल्या सगळ्यांच्या आवडीचे आणि माहितीचे आहे. असंच "मनाच्या धुंदीत लहरीत ये ना" हे देखील. गीतांमध्ये श्रावण, पाऊस, विरह, वाट बघणे हे सर्व हमखास येतं. एक गीत आहे "लहरी सजण कुणी दावा" - मीना खडीकर यांचे संगीत, उषा मंगेशकर यांचा आवाज. हे गीत मला ना वाचायला आवडलं ना ऐकायला आवडलं 🫣 श्रीकृष्ण राधेच्या कथा तर आपण गवळणींमधे अनेक वेळा ऐकल्या आहेत. कृष्णाची धून ऐकल्यानंतर अगदी काहीही न सुचता तशीच्या तशी निघालेली राधा! त्यातही तिच्या शृंगारचं वर्णन येतंच. सजण्याची आवड असलेल्या स्त्रीचे वर्णन अतिशय खुबीने शांताबाईंनी केले आहे. मला स्वतःला नटण्या मुरडण्याची अतिशय हौस असल्यामुळे हे सगळं वर्णन वाचून, "हे पुस्तक आपण आधी का नाही वाचलं" याचं दुःख मात्र झालं. ही उदाहरणं बघा ना... माथ्यावर मोतियाची जाळी, भांगेत मोती सर, चंद्रकोर भाळी, कानात झुमके, केसांमध्ये वेल, नाकात नथ, नथित हिरे, बिल्वदळे, वज्रटिक, `बोलताना पाठीवर जिचे रेशमाचे गोंडे खालीवर होतील अशी` पाच पदरी मोहन माळ!! दंडात वाकी रुताव्या, शिंदेशाही तोडे असावेत आणि पायी सांध्यात सोनसळी, गळ्यात तन्मणी, कमरेला कंबरपट्टा, पायी पैंजण.... "शालू हिरवा, पाच नि मरवा, वेणी तीपेडी घाला" हे गीत तर फारच प्रसिद्ध झाले. शृंगार आणि सौंदर्य यांचे वर्णन या सगळ्या गीतांमध्ये अगदी खुलून आलेलं आहे. आणि प्रेम! त्याविषयी किती लिहावं आणि कशाप्रकारे लिहावं असा मोठाच प्रश्न पडला आहे. तरीही एका स्त्रीच्या मनाने वाचलेल्या ह्या चार ओळी लिहीतेच... काय वाजले प्रिय ते पाऊल, तो तर वारा तिची न चाहूल, भास हो फसवा वरचेवरी, शोधितो राधेला श्रीहरी!! ...Read more