* Front & back cover images are for illustration purposes only and the price of book is sold separately.
Quantity
Buying Options:
  • Ebooks:
  • Print Books:
CULTURE DISTINGUISHES HUMANS APART FROM OTHER ANIMALS. HISTORY OF HUMAN CULTURE IS FASCINATING AND EDUCATIVE AS IT ALLOWS US TO LOOK BACK AND SEE WHAT DID WE ACHIEVE IN LST 2000 YEARS. THIS BOOK PUTS A LIGHTON HOW AS HUMANS WE MADE PROGRESS IN VARIOUS SCIENCES, AGRICULTURE, CLOTHING, MEDICINE AND SURGERY, CONSTRUCTION AND BUILDING TECHNOLOGY, ARCHITECTURE, COMPUTERS, RADIO AND TELEVISION, OFFENSIVE TECHNOLOGY AND WARFARE. IT ALSO NARRATES CHANGES THAT OCCURRED IN OUR SOCIAL STRUCTURES, CUSTOMS AND RELIGIOUS BELIEFS AND EVERYDAY LIFE OF LAY MAN. IT TELLS HOW AND WHEN THINGS HAPPENED IN MUSIC, DANCE, PAINTING, THEATRE, CINEMA AND PERFORMING ARTS.VARIOUS CHANGES IN COMMUNICATION FROM THE AGE OF PIGEONS TO MOBILE AND SATELLITE MEDIA SHOWS HOW WITHIN A SHORT TIME WE ACCOMPLISHED GREAT FEATS IN THESE FIELDS. THE BOOK PROVIDES A VISUAL TOUR OF HUMAN HISTORY OF LAST TWO MILLENNIA THAT COULD SERVE AS A REFERENCE BOOK BESIDES BEING A MARVELLOUS ENTERTAINER.
संस्कृती मानवांना इतर प्राण्यांपासून वेगळे करते. मानवी संस्कृतीचा इतिहास आकर्षक आणि शैक्षणिक आहे कारण तो आम्हाला मागे वळून पाहण्याची आणि मागील 2000 वर्षांत आम्ही काय साध्य केले ते पाहण्याची परवानगी देतो. विविध विज्ञान, कृषी, वस्त्र, औषध आणि शस्त्रक्रिया, बांधकाम आणि इमारत तंत्रज्ञान, वास्तुशास्त्र, शिक्षणशास्त्र, शिक्षणशास्त्र, तंत्रज्ञान आणि तंत्रज्ञान यांमध्ये आपण मानवाने कशी प्रगती केली हे हे पुस्तक एक प्रकाशझोत टाकते. आमच्या सामाजिक संरचना, चालीरीती आणि धार्मिक विश्वास आणि सामान्य माणसाच्या दैनंदिन जीवनात होणारे बदल देखील ते वर्णन करते. संगीत, नृत्य, चित्रकला, रंगमंच, सिनेमा आणि परफॉर्मिंग आर्ट्समध्ये गोष्टी कशा आणि केव्हा घडल्या हे सांगते. कबुतरांच्या वयापासून ते मोबाईल आणि सॅटेलाइट्स टाइम्स हॉट-कॉम्प्युनिकेशनमध्ये संप्रेषणातील विविध बदल. पुस्तक गेल्या दोन सहस्रकांच्‍या मानवी इतिहासाचा एक दृश्‍य दौरा प्रदान करते जे एक अद्भूत मनोरंजन असल्‍याशिवाय संदर्भ पुस्‍तकाचे काम करू शकते.
Video not available
No Records Found
No Records Found
Keywords
"#MARATHIBOOKS#ONLINEMARATHIBOOKS#TRANSLATEDMARATHIBOOKS#TBC#TRANSLATEDBOOKS@50% #ASEGHADALESAHASTRAK #ASEGHADALESAHASTRAK #असेघडलेसहस्त्रक #REFERENCEANDGENERAL #MARATHI #NIRANJANGHATEPRAMODJOGLEKAR #निरंजनघाटेप्रमोदजोगळेकर "
Customer Reviews
  • Rating StarDAINIK SAKAL 08-10-2006

    मानवी संस्कृतीला हजारो वर्षांची परंपरा आहे. मानवाने प्रगत बुद्धिमत्तेच्या जोरावर इतर प्राण्यांवर मात करीत पृथ्वीतलावर आपले साम्राज्य प्रस्थापित केले आहे. चंद्रावर यशस्वी स्वारी ही अविश्वसनीय घटना ठरावी इतकी थक्क करणारी झेप मानवाने घेतली आहे. या सर्व हत्त्वाच्या टप्प्यांचा आढावा विज्ञान लेखक निरंजन घाटे आणि डॉ. प्रमोद जोगळेकर यांनी यशस्वीरीत्या आपल्या पुस्तकात घेतला आहे. त्यांनी लिहिलेल्या ‘असे घडले सहस्त्रक’ या पुस्तकाद्वारे सर्व स्तरातील वाचकांसाठी ज्ञानाचा खजिनाच उपलब्ध झाला आहे. त्यामुळेच हे पुस्तक संग्रही ठेवावे असे आहे. अश्मयुगात मानवाची वर्तणूक माकडाप्रमाणे होती. शिकारीसाठी त्याने हत्यारे विकसित केली. गुहांमधून तो चित्र काढू लागला. पाळीव प्राणी मानवाबरोबर राहत असल्याचे पुरावे आठ हजार वर्षांपूर्वी मिळाले. अश्मयुगानंतर लोहयुग आणि कास्ययुग आले. भारतात आर्यांचे, तर चीनमध्ये झौ साम्राज्य विस्तारले. याचा थोडक्यात आढावा पुस्तकात घेण्यात आला आहे. इसवी सन एकपासून ते एक हजारपर्यंत आणि एक हजारनंतरच्या प्रगतीचा टप्प्याटप्प्याने आढावा घेतल्याने वाचकांचा गोंधळ होत नाही. सात लाख वर्षांपूर्वीचा मानवी इतिहास काय होता, सत्तर हजार वर्षांपूर्वी त्यात काय बदल झाला, सन एक ते आजपर्यंत त्यात काय प्रगती झाली, हे दर्शविणारे पाच अत्यंत उपयुक्त तक्ते पुस्तकात आहेत. मानवी खाद्यपदार्थ पेये आणि स्वयंपाकाची साधने या पहिल्या प्रकरणात उजेडाची साधने, शेती व्यवसाय, दागदागिने, विवाह आणि नातेसंबंध, तत्त्वज्ञान, चलन तसेच व्यापार उदीम यावर प्रकाश टाकण्यात आला आहे. मानवी इतिहासात गणिताला मोलाचे स्थान आहे. गणिताची ही महती लक्षात घेऊन त्यासाठी स्वतंत्र प्रकरण पुस्तकात आहे. कालगणना कधी सुरू झाली, खगोलविज्ञान, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, तसेच या शास्त्रांचे मूलभूत नियम यांची माहिती या प्रकरणात दिलेली आहे. वैद्यकशास्त्राने माणसांच्या आयुष्याची दोरी आणखी बळकट केली आहे. वैद्यकशास्त्राच्या प्रगतीची संक्षिप्त ओळख करून देण्यात आलेली आहे. राजकारण आणि शासनप्रणाली एकमेकांशी निगडीत आहे. टोळी ही सर्वांत प्राचीन सामाजिक रचना होती. सन तीस हजारमधील अश्मयुगीन समाजरचना साधी होती. ताम्रयुगात वसाहती वाढीस लागल्या. पार्लमेंट मूळ फ्रेंच शब्द आहे. त्याचा अर्थ बोलणे असा आहे. रोम हे सन ५१० मध्ये प्रजासत्ताक बनले. लोकशाहीचा (डेमॉक्रसी) उदय अथेन्समध्ये सन ५०५ मध्ये झाला. डेमॉक्रसी हा शब्द डेमॉस (लोक) आणि क्राटॅस (सत्ता) या दोन ग्रीक शब्दांपासून तयार झालेला आहे. अशी ज्ञानात भर घालणारी माहिती प्रत्येक पानावर असल्याने पुस्तकाची वाचनीयता वाढली आहे. स्थापत्य आणि अभियांत्रिकी हा आपल्या प्रगतीचा पाया आहे. इजिप्तचे पिरॅमिड, चीनची अजस्त्र भिंत, बॅबिलॉनचे तरंगते बगीचे, ताजमहाल हे अभियांत्रिकीचे मानबिंदू आहेत. अभियांत्रिकीच्या प्रगतीशील इसवी सन पूर्व ३२०० ते इसवी सन ९९० पर्यंतचे टप्पे दर्शविणारा तक्ता या प्रकरणात आहे. याशिवाय, जगातील सर्वांत उंच रचना, बोगद्यांच्या लांबीची प्रगती, पूल तसेच धरणांच्या आकारातील प्रगती यांचीही माहिती चौकटीत दिलेली आहे. यावरून लेखकांनी किती कष्ट घेतले याची कल्पना येते. वाहतुकीची साधने, संभाषण आणि माध्यम ही प्रकरणेही वाचनीय आहेत. शांती ही मानवी समाजाला दुर्लभ आहे. धर्म, स्वार्थ यावरून तंटे, युद्ध ठरलेली आहेत. दोन व्यक्तींमधील वादाचे पर्यवसान दोन समाजांतील युद्धात होत गेले. १२०व्या शतकात खिश्चन आणि मुस्लिम यांच्या धर्मयुद्धात अनेक हत्यारे, यंत्रे वापरली गेली. त्यात उल्टाह यंत्राचा समावेश आहे. ही माहिती या पुस्तकातच मिळते. युद्धात पूर्वी वापरली जाणारी शस्त्रे ते आजच्या अत्याधुनिक विध्वंसक शस्त्रांची माहिती युद्ध या प्रकरणात दिली आहे. पहिली तलवार आणि चिलखत १८५० वर्षांपूर्वी इजिप्तमध्ये वापरली गेले. बंदुका आणि तिची दारू तेराव्या शतकात वापरात आली, यांसारखी सामान्यज्ञान वाढविणारी माहिती पुस्तकात पदोपदी आहे. एका वेळी जास्तीत जास्त बळी मिळवण्याच्या पराक्रमा (?) बरोबरच विरामचिन्हांचाही इतिहास लेखकांनी दिला आहे. पुस्तकात कृष्णधवल रेखाटने व छायाचित्रांचा वापर केलेला आहे. त्यांच्या खाली ओळीत वेगळी माहिती दिली आहे. सेक्सटंट हे ताऱ्यांचा वेध घेणारे यंत्र, तुर्कस्तानातील एफ्सस येथील प्राचीन रस्ते, मोहेंजोदोडोतील प्राचीन स्नानगृह, २४ ऑक्टोबर १९२९ला न्यू यॉर्क शेअर बाजार कोसळल्यानंतर जागतिक पडझडीला सुरुवात झाली. त्यावेळी उठलेला जनक्षोभ, दरवर्षी वीस लाख लोक मक्केची यात्रा करतात, खिश्चन, इस्लाम आणि बौद्ध धर्मानंतर हिंदू धर्माचा क्रम लागतो आदी माहिती देणाऱ्या छायाचित्रांचा यात समावेश आहे. प्रत्येकानेच वाचले पाहिजे, असे हे पुस्तक आहे. -डॉ. बाळकृष्ण शेलार ...Read more

  • Rating StarDAINIK KESARI 14-10-2007

    मानवाच्या थक्क करणाऱ्या प्रगतीचा पट मानव हा सर्वात बुद्धीमान प्राणी आहे, असे म्हटले जाते, ते उगाच नव्हे. मानवाच्या उत्क्रांतीचा नि संस्कृतीचा प्रवास पाहिला, तर या विधानात अतिशयोक्ती मुळीही नाही, याची खात्री पटते. एकेकाळी गुहेत राहणारा मानव आता अंतराात पोचतो, ही बाब वाटते तितकी साधी नाही. गेल्या काही हजार वर्षांमध्ये मानवाने सर्वच क्षेत्रात उन्नतीची नवनवीन क्षितिजे गाठली. मग ते अगदी स्वयंपाकाच्या साधनांचे क्षेत्र असो, की वैद्यकीय क्षेत्र. मानवाच्या प्रगतीच्या या पटाचा आढावा निरंजन घाटे आणि डॉ. प्रमोद जोगळेकर यांनी,‘ असे घडले सहस्त्रक’ या पुस्तकात घेतला आहे. माणूस अग्नीचा वापर पूर्वापार करत आला आहे. पण, आता गॅसबर्नर सर्रास वापरला जातो. हे एका रात्रीत घडलेले नाही. डिश वॉशर, मायक्रोवेव्ह ओव्हनने स्वयंपाकघरात प्रवेश केला. आदिमानव चरबीचे दिवे जाळत असे. मग वायूवर चालणारे दिवे आले. नि नंतर विजेचे दिवे. स्वयंपाकघराचा, घरांचा, रस्त्यांचा चेहरा-मोहरा मानवाने लावलेल्या शोधांनी आमूलाग्र बदलला. जे स्वयंपाकघरात झाले, तेच शेतीत झाले. शेतीसाठीही नवनवीन यंत्रे विकसित झाली. कपड्यालत्त्यांतही वैविध्य आले. टोप्या आल्या, स्टॉकिंग्ज आले. वैद्यकशास्त्रातही मानवाने भरारी घेतली. शरीराच्या रचनेच्या अभ्यासापासून कितीतरी शोध घेतला, असे म्हटले पाहिजे. माणसापाशी हे जे कुतूहलाने शोध घेण्याची उर्मी असते, त्यामुळेच तो सतत प्रगती करत राहतो. रक्तगटांच्या अस्तित्वाचा शोध, डी.एन.ए च्या रचनेचा शोध, शस्त्रक्रियांच्या पद्धती, सार्वजनिक आरोग्यासाठीची सजगता हे सारे क्रमश: घडत गेले. या साऱ्यांमागचा मूळ उद्देश हा माणसाचे जीवन अधिकाधिक सुखी, निरामय करणे हाच असावा. या सगळयाचा वेध लेखकांनी पुस्तकात घेतला आहे. पुस्तकात विविध भाग आहेत. मानवी खाद्यपदार्थ, पेये, स्वयंपाकाची साधने, गणित, वैद्यकशास्त्र आणि शल्यचिकित्सा, राजकारण आणि शासनप्रणाली, स्थापत्य आणि आभियांत्रिकी, वाहतुकीची साधने, युद्ध आणि संभाषण व माध्यम असे ते विभाग. त्या त्या विभागात, त्या त्या क्षेत्रातील प्रगतीचा पट लेखकांनी उलगडून दाखविला आहे, नि तो खरोखरच थक्क करणारा आहे. युद्ध हे एकेकाळी केवळ ताकदीच्या जोरावर होई. मग तलवारी आल्या, घोडेस्वार आले, पुढे तेही मागे पडले नि बंदुका, तोफा, रणगाडे, विमाने, क्षेपणास्त्रे आली. ही सारी प्रगती एका अर्थाने तंत्रज्ञानामुळे झाली. अर्थात, युद्धाची खुमखुमीही वाढती राहिली आहे, हा त्यातील वाईट भाग. संभाषण - संवाद माध्यमांतही क्रांती व्हावी नि दुसरीकडे युद्धाची खुमखुमीही वाढावी, हा एका अर्थाने विरोधाभास म्हणायला हवा. पण, एकूणच प्रत्येक क्षेत्रात सतत पुढे जात राहण्याचा मानवाचा जो प्रयत्न राहिला आहे, त्याचे फलित म्हणून, मानवाने गगनभरारी घेतली आहे. या साऱ्याचा आढावा लेखकांनी घेतला आहे. पुस्तकात लेखकांनी आढावा धावता घेतला असला, तरी त्यात प्रगतीचे टप्पे दुर्लक्षित राहणार नाहीत, याचीही काळजी घेतली आहे. त्यामुळेच, अगदी बारीकसारीक गोष्टींचादेखील उल्लेख ‘प्रगतीच्या प्रवासवर्णनात’ या पुस्तकात आढळतो. हे पुस्तक सिद्ध करताना संदर्भ एकत्र करण्याचे मोठे क्लिष्ट काम लेखकांना करावे लागले असणार. या मेहनतीची प्रचिती पुस्तकाच्या पानोपानी येते. अनेक ठिकाणी चित्रे, छायाचित्रे, तक्ते यांनी पुस्तकाची रंगत वाढते. प्रस्तावनेत लेखकांनी म्हटल्याप्रमाणे, ‘माणसानं अल्पकाळात घेतलेली झेप थक्क करणारी आहे. ती इथे एकत्रित बघायला मिळेल.’ पुस्तकाचे मुखपृष्ठ चंद्रमोहन कुलकर्णी यांनी तयार केले आहे. तेही वेधक. ...Read more

Write Your Own Review
  • Default typing language is Marathi. To type in English press Ctrl+G key combination
Submit Review
PLEASE SEND YOUR AUDIO REVIEW ON editorial@mehtapublishinghouse.com

Related Books

People Who Bought This Item Also Bought

Latest Reviews

NAGZIRA
NAGZIRA by VYANKATESH MADGULKAR Rating Star
कृष्णा DIWATE

आजच्या पुस्तकाचा विषय माझ्या आवडीचा - जंगलाचा... *जंगल - काय असतं ?* म्हटलं तर फक्त झाडे, नदी-नाले, प्राणी पक्षी यांनी भरलेला जमिनीचा एक तुकडा .... की वन-देवता? की पशु-पक्ष्यांचं घर? की जीवनचक्रातील अति-महत्वाचा घटक? की आपल्यातल्या दांभिकपणाला - दिखव्याला - व्यवहाराला गाळून टाकणारं आणि आपल्यालाही त्याच्यासारखाच सर्वसमावेशक, निर्मळ बनवणारं आणि आपल्यातल्या originality ला बाहेर आणणारं, असं एक अजब रसायन? *जंगल भटक्यांना विचारा एकदा... बोलतानाच त्यांच्या चेहऱ्यावर आणि डोळ्यात जी चमक दिसेल ना, त्यातून फार वेळ वाट न बघता सरळ जंगल गाठण्याची इच्छा न होईल तरच नवल!* आमचा एक मित्र- ज्याने असंच जंगलांचं वेड लावलं आणि अजून एक भटकी मैत्रीण - जिने त्या वेडात भरच घातली..... आणि असे अजून अनेक भटके निसर्गप्रेमी ... आणि मुळातूनच निसर्गाची ओढ , या सर्व गोष्टी माझ्या जंगल -प्रेमासाठी कारणीभूत ठरल्या. *आणि मग अरण्यऋषी श्री. मारुती चितमपल्ली, शंकर पाटील (कथा), डॉ. सलीम अली, जिम कॉर्बेट, व्यंकटेश माडगूळकर इत्यादींनी या निसर्गदेवतेकडे बघण्याची एक वेगळी दृष्टी दिली. त्या सर्वांनाच आजचा हा पुस्तक-परिचय सादर अर्पण!!* कथांसाठी प्रसिद्ध असणाऱ्या लेखकाने हे नागझिरा पुस्तक का बरे लिहिले असावे? मनोगतात ते स्वतः म्हणतात - *"महाराष्ट्रातील एखाद्या आडबाजूच्या जंगलात जाऊन महिना दोन महिने राहावे, प्राणी जीवन, पक्षी जीवन, झाडेझुडे पाहत मनमुराद भटकावे आणि या अनुभवाला शब्दरूप द्यावे हा विचार गेली काही वर्षे माझ्या मनात घोळत होता. काही परदेशी प्राणी शास्त्रज्ञांनी असा उद्योग करून लिहिलेली उत्तम पुस्तके माझ्या वाचण्यात आल्यापासून ही इच्छा फारच बळवली. मी इथे तिथे प्रयत्न करून पाहिले आणि निराश झालो. हे काम आपल्या आवाक्यातले नाही असे वाटले. मग शेल्लरने कुठेतरी लिहिल्याचे वाचले की भारतातील लोक प्राणी जीवनाच्या अभ्यासात उदासीन आहेत, आफ्रिकेच्याही फार मागे आहेत. त्यांना वाटते अशा संशोधनासाठी प्रचंड खर्च करावा लागतो, पाण्यासारखा पैसा लागतो. पण तसे नाही. गळ्यात दुर्बीण, मनात अमाप उत्साह आणि आस्था असली की अभ्यास होतो. मी शक्य तेव्हा एकट्यानेच उठून थोडेफार काम करत राहायचे ठरवले. कधी काझीरंगा, मानस या अभयारण्यावर, कधी नवेगाव-बांधावर तर कधी कोरेगावच्या मोरावर लिहित राहिलो.* *मला चांगली जाणीव आहे की हा प्रयत्न नवशिक्याचा आहे. तो अपुरा आहे, भरघोस नाही. त्यात बऱ्याच त्रुटी आहेत, पण नव्या रानात शिरण्यासाठी पहिल्यांदा कोणीतरी वाट पाडावी लागते. पुढे त्या वाटेने ये-जा सुरू होते. मी लहानशी वाट पाडली आहे एवढेच!"* लेखक आत्ता असते तर त्यांना नक्की सांगितले असते की तुम्ही पाडलेली पायवाट आता जवळ-पास राजमार्ग बनत चालली आहे. आज अनेक वन्य-जीव अभ्यासक, जंगल भटके सुजाण व सतर्क झाले आहेत, जंगले आणि प्राणी वाचले पाहिजेत यासाठी प्रयत्न सुरु आहेत. ह्या प्रयत्नांमागे लेखकासारख्या अनेक वनांचा अभ्यास करून ते आपल्यासमोर आणणाऱ्यांचा मोठा हात आहे. आज पक्षी-निरीक्षक किरण पुरंदरेंसारखे व्यक्ती शहरातील सगळा गाशा गुंडाळून जंगलात राहायला गेलेत ... काय नक्की thought -process झाली असेल त्यांची? फक्त जंगल-भटकंती करताना पाळावयाचे नियम अत्यंत महत्वाचे आहे. मुख्यत्वे-करून कुठल्याही वृक्षांचे, प्राणी-पक्ष्यांचे आपल्या असण्याने कुठलाही त्रास किंवा धोका - हानी संभवू नये, याची काळजी आपल्यासारख्या सुज्ञ भटक्यांनी नक्की घ्यावी. तरच हे भटकणे आनंद-दायी होईल. *भंडारा जिल्यातील नागझिरा हे एक अभयारण्य! फार सुंदर आहे.* हे पुस्तक फक्त लेखकाच्या दृष्टीने त्यांना भावलेलं जंगल आहे का? फक्त जंगलाचं वर्णन आहे का? तर नाही. एक पट्टीचा कथालेखक आणि मानव-स्वभाव चितारणारा लेखक केवळ वर्णन करू शकत नाही. माझ्या मते ही एक प्रक्रिया आहे, त्यांच्या अंतर्बाह्य बदलाची, जी त्यांना जाणवली, अगदी प्रकर्षाने. आणि तोच स्वतःचा शोध त्यांनी आपल्यासमोर मांडण्याचा प्रयत्न केलाय. बाकी प्रत्येकाचं जंगल वेगळं, खरं जंगल नाही तर स्वतःच्या आतलं एक जंगल. ते ज्याचं त्याने शोधायचं, त्यात डुंबायच, विहार करायचा आणि काही गवसत का ते बघायचं .... लेखकानेही तेच केलं... एक स्वगत मांडलं आहे.... आणि त्यातून संवादही साधला आहे. हे पुस्तक ललित म्हणावे की कादंबरी, वर्णन म्हणावे की आत्मकथन, अशा हिंदोळ्यावर हे वाचताना मी सतत राहते. अतिशय आशयपूर्ण गहिऱ्या अर्थाचे लिखाण आहे यात. लेखकाने नागझिरा आणि त्याचे वर्णन कसे केले आहे ते आपण रसिक वाचकांनी हे पुस्तक वाचूनच त्याचा आनंद घ्यावा. ते इथे मी सांगत बसणार नाही, उगाच तुमचं आनंद का हिरावून घेऊ? मी इथे मला भावलेले लेखकच मांडण्याचा अल्पसा प्रयत्न करत आहे, ते ही या पुस्तकाच्या माध्यमातून... पहिल्याच पानावर ते काय लिहितात बघा - *"गरजा शक्य तेवढ्या कमी करायच्या, दोनच वेळा साधे जेवण घ्यायचे, त्यात पदार्थ सुद्धा दोन किंवा तीनच. स्वतःचे कामे स्वतःच करायची. पाणी आणणे, कपडे धुणे अंथरून टाकणे आणि काढणे या साध्या सुध्या गोष्टींसाठी माणसांनी दुसऱ्यावर का अवलंबून राहावे? एकांत, स्वावलंबन आणि प्रत्येक बाबतीत मितव्यय ही त्रिसूत्री पाळून जंगलात पायी भटकायचे, जंगलाच्या कुशीत राहून निरागस असा आनंद लुटायचा या माफक अपेक्षेने गेलो आणि माझा काळ फार आनंदत गेला . रेडिओ, वृत्तपत्रे, वाङ्मय चर्चा, वाचन, कुटुंब, मित्र, दुसऱ्याच्या घरी जाणे येणे, जेवण देणे आणि घेणे यापैकी काहीही नसताना कधी कंटाळा आला नाही. करमत नाही असे झाले नाही. रोज गाढ झोप आली. स्वप्न पडले असतील तर ती सकाळी आठवली नाही. शिवाय मित आहार आणि पायी हिंडणे यामुळे चरबी झडली. एकूणच मांद्य कमी झाले."* हे वाचून आपल्याला नक्की काय हवे असते, आणि रोजच्या रहाटगाडग्यात आपण काय करतो, याची मनातल्या मनात तुलना व्हावी. खरंच काय हवं असतं आपल्याला? आपण सतत प्रेम, शांती, समाधान आणि मनःशांती याच्याच तर शोधात असतो ना? आणि नेमक्या ह्याच सर्व गोष्टी बाजूला पडून आपण नुसते धावतच असतो... कशासाठी?? जीवनाचं तत्वज्ञान हे फार गंभीर नाहीये, अगदी छोट्या छोट्या गोष्टीतून आपण ते समजून घेऊन शकतो. फक्त ती जाण असली पाहिजे. थोडासा थांबून विचार झाला पाहिजे. मनःचक्षु उघडे पाहिजे आणि मुख्य म्हणजे मी कुणीतरी मोठा , हा भाव पहिल्यांदा गाळून पडला पाहिजे. *अगदी तसंच जसं पानगळीच्या मोसमात जुनं पान अगदी सहज गळून पडतं ... नव्यासाठी जागा करून देतं ... जंगल आपल्याला हेच शिकवतं ... न बोलता ... त्याच्या कृतीतून ... आपली ते समजून घेण्याची कुवत आहे का?* शेवटच्या प्रकरणात लेखक परतीसाठी रेल्वे फलाटावर येतो. तेव्हाचचं त्यांचं स्वगत फार विचार करायला भाग पाडतं - *"ह्या दोन तासात करण्याजोगे असे काहीच महत्त्वाचे कार्य नसल्यामुळे मी आरशासमोर बसून दाढी केली, मिशा काढून टाकल्या. सतत अंगावर होते ते हिरवे कपडे काढून टाकले आणि इतके दिवस माझ्या कातडी पिशवीच्या तळाशी परिटघडी राहिलेले झुळझुळीत कपडे चढवून पोशाखी बनलो.`* किती साधी वाक्य आहेत, पण `पोशाखी बनलो` यातून किती काय काय सांगायचे आहे लेखकाला... गहिरेपण जाणवते! मला विचार करायला भाग पाडते. ट्रेक करून गड -किल्ल्यांहून परतताना माझीही अवस्था काहीशी अशीच व्हायची... जाड पावलांनी घरी परतणे आणि पुन्हा निसर्गात भटकायला मिळण्याची वाट पाहणे, याशिवाय गत्यंतर नसायचे. *जंगलांवर , निसर्गावर निस्सीम प्रेम करणाऱ्या आणि त्यांच्या संवर्धनासाठी झटणाऱ्या अनेक वेड्यांमुळे आज आपली वसुंधरा टिकली आहे. पुढील पिढ्यांसाठी तिला असच बहरत ठेवायचं असेल, किमान टिकवायचं जरी असेल तरी आपणही थोडेसे निसर्ग-वेडे व्हायला काय हरकत आहे??* *वृक्षवल्ली आम्हा सोयरे... वनचरे ...* धन्यवाद! जय हिंद!!! ...Read more

KHULBHAR DUDHACHI KAHANI
KHULBHAR DUDHACHI KAHANI by SUNANDA AMRAPURKAR Rating Star
श्रीपाद ब्रह्मे

नुकतंच असंच वेगानं वाचून संपवलेलं दुसरं पुस्तक म्हणजे सुनंदा अमरापूरकर यांचं ‘खुलभर दुधाची कहाणी’. दिवंगत ज्येष्ठ अभिनेते सदाशिव अमरापूरकर यांच्या त्या पत्नी. अर्थात ही काही त्यांची एकमेव ओळख नव्हे. एक चांगल्या अभिनेत्री, उत्तम अनुवादक म्हणूनही त्या ्रसिद्ध आहेत. त्यांनी ‘खुलभर दुधाची कहाणी’ या आत्मचरित्रवजा लेखनातून त्यांच्या जगण्याचा व्यापक पट अतिशय प्रांजळपणे उलगडला आहे. मला हे पुस्तक विशेष भावण्याचं कारण म्हणजे त्यात आलेलं नगरचं वर्णन. मी स्वत: नगरला फार प्रदीर्घ काळ राहिलो नसलो, तरी ते शेवटी माझ्या जिल्ह्याचं गाव. आणि वयाच्या १३ ते २२ अशा महत्त्वाच्या कुमार व तरुण वयातला माझा तिथला रहिवास असल्यानं नगरच्या आठवणी विसरणं शक्य नाही. सुनंदाताई माझ्या आईच्या वयाच्या. त्यामुळं त्यांच्या लहानपणच्या आठवणी जवळपास माझ्या जन्माच्या २०-२५ वर्षं आधीच्या. असं असलं तरी मी त्या वर्णनाशी, त्या काळातल्या नगरशीही रिलेट होऊ शकलो, याचं कारण मुळात गेल्या शतकात बदलांचा वेग अतिशय संथ होता. नगरसारख्या निम्नशहरी भागात तर तो आणखी संथ होता. त्यामुळं एकूण समाजजीवनात १९६० ते १९९० या तीस वर्षांत तपशिलातले फरक सोडले, तर फार मोठा बदल झाला नव्हता. सुनंदाताई माहेरच्या करमरकर. त्यांचं आजोळ‌ सातारा असलं, तरी त्या जन्मापासून नगरमध्येच लहानाच्या मोठ्या झालेल्या. अगदी पक्क्या ‘नगरी’ म्हणाव्यात अशा. ( आजही त्या स्वत:ला अभिमानानं ‘नगरकर’च म्हणवून घेतात.) सुनंदाताईंचे वडील त्या दहा वर्षांच्या असतानाच गेले. त्यांना मामांचा आधार होता, पण आईनंच लहानाचं मोठं केलं. तेव्हाचं त्यांचं निम्न मध्यमवर्गीय जगणं, नगरमधले वाडे, तिथलं समाजजीवन, तिथल्या शाळा, शिक्षक, नगरमधील दुकानं, दवाखाने, तिथल्या गल्ल्या, बाजार हे सगळं सगळं सुनंदाताई अतिशय तपशीलवार उभं करतात. नगरसारख्या मध्यम शहरात वाढलेल्या महाराष्ट्रातील कुठल्याही शहरातील त्या काळातील व्यक्तीला अतिशय सहज रिलेट होईल, असं त्यांचं हे जगणं होतं. त्यात सुनंदाताईंचं लेखन अतिशय सहज, सोपं आणि प्रांजळ असल्यामुळं ते आपल्याला अगदी भिडतं. एका प्रख्यात अभिनेत्याची पत्नी असल्यानं त्यांचं जीवन इतर सर्वसामान्य स्त्रियांपेक्षा वेगळं झालं असेल, अशी आपली अपेक्षा असते. सुनंदाताईंच्या लेखनातून या ‘वेगळ्या जीवना’ची काही तरी झलक मिळेल, अशीही आपली एक भूमिका तयार झालेली असते. सदाशिव अमरापूरकरांसारख्या मनस्वी अभिनेत्याशी लग्न झाल्यानंतर सुनंदाताईंचं जगणं बदललंही; मात्र ते वेगळ्या पद्धतीनं. सदाशिव अमरापूरकर ऊर्फ नगरकरांचा लाडका बंडू त्यांना नगरमध्ये शाळेपासून कसा भेटला, नंतर कॉलेजमध्ये दोघांनी एकाच ग्रुपमधील नाटकं कशी सादर केली, त्यात अगदी नकळतपणे त्यांचं प्रेम कसं जमलं आणि नंतर नगर सोडून त्या पतीच्या कारकिर्दीसाठी मुंबईत कशा आल्या हा सर्व नाट्यमय प्रवास सुनंदाताई अतिशय तन्मयतेनं मांडतात. अमरापूरकर मंडळींच्या घराविषयीचे तपशील त्यात येतात. अमरापूरकरांचे वडील दत्तोपंत हे नगरमधलं मोठं प्रस्थ. श्रीमंत घराणं. मोठा वाडा, नोकरचाकर वगैरे. त्या तुलनेत सुनंदाताईंची माहेरची परिस्थिती जेमतेम म्हणावी अशी. अशा परिस्थितीत हे लग्न झालं आणि त्या अमरापूरकरांची सून झाल्या, इथपर्यंत पुस्तकाचा निम्मा प्रवास (मध्यंतरच) होतो. पुढल्या दोनशे पानांत आपल्याला खऱ्या अर्थानं सदाशिव अमरापूरकर हे काय व्यक्तिमत्त्व होतं, हे उलगडत जातं. अमरापूरकरांनी शेवटपर्यंत त्यांची मध्यमवर्गीय राहणी व मध्यमवर्गीय मूल्यं सोडली नाहीत. ‘अर्धसत्य’सारख्या सिनेमामुळं एका रात्रीतून ते भारतभरात प्रसिद्ध झाले. या एका ओळखीमुळं अमरापूरकरांचं जीवन पूर्ण बदलून गेलं. तोपर्यंत असलेली आर्थिक ओढगस्तीही संपली. हिंदी चित्रपटसृष्टीत अगदी स्वप्नवत अशा रीतीनं ते मोठे स्टार झाले. एकापाठोपाठ एक खलनायकी भूमिका त्यांच्याकडं येऊ लागल्या. पैसा येऊ लागला. अशा परिस्थितीत एक मध्यमवर्गीय कुटुंब या सगळ्या धबधब्याला कसं तोंड देतं आणि आपली मूल्यं कायम जपत राहतं, हे सुनंदाताईंनी फार हृद्यपणे लिहिलं आहे. सुनंदाताईंनी अनेक वर्षं एलआयसीत नोकरी केली. पतीचं अस्थिर क्षेत्र असल्यानं त्यांनी सुरुवातीला नोकरी केलीच; पण नवरा हिंदी चित्रपटसृष्टीत सुपरस्टार व्हिलन झाल्यावरही त्यांनी ही नोकरी सोडली नाही. त्यांच्या तिन्ही मुलींवर त्यांनी उत्तम संस्कार केले. एका सिनेमाच्या प्रीमियरनंतर हे सगळे कुटुंबीय कसे घरी जाऊन पिठलं-भाकरीचं जेवण तयार करून जेवले हे त्यांनी एका प्रसंगात अतिशय खेळकरपणे सांगितलं आहे. अमरापूरकरांचं नाटकवेड, भौतिक सुखांविषयीची काहीशी विरक्त वृत्ती, त्यांचा मित्रांचा गोतावळा, अनेक माणसांचा घरात राबता असा एकूण ‘देशस्थी’ कारभार यावर सुनंदाताई कधी गमतीत, तर कधी काहीसं वैतागून टिप्पणी करतात. अर्थात त्यांचं सदाशिव अमरापूरकरांवर अतिशय प्रेम होतं आणि त्यांनी हे शेवटपर्यंत उत्तम निभावलं. अशा आत्मचरित्रांत अनेकदा ‘आहे मनोहर तरी... गमते उदास’ असा सूर लागण्याचा धोका असतो. सुनंदाताईंच्या लेखनाचं वैशिष्ट्य म्हणजे, एखादा अपवाद वगळता, त्यांच्या या संपूर्ण पुस्तकात असा रडवा सूर कधीही लागलेला नाही. आपल्याला जे काही मिळालं, ते आपणच निवडलं आहे आणि त्यामुळं त्याविषयी तक्रार करण्याचा आपल्याला काही अधिकार नाही, अशी एक भूमिका त्यांनी घेतलेली दिसते. त्यांच्या या पुस्तकातून विसाव्या शतकातील मध्यमवर्गीय ब्राह्मण घरातील एका तरुणीच्या आशा-आकांक्षांचा, आयुष्यानं दिलेल्या आश्चर्याच्या धक्क्यांचा आणि त्याला सामोरं जाण्यातील धीट दिलदारपणाचा लोभस प्रवास दिसतो. आपली मध्यमवर्गीय मूल्यं जपत, प्रामाणिकपणे व उमेदीनं आयुष्य जगणाऱ्या अनेक महिलांना या पुस्तकात आपल्या जगण्याचं प्रतिबिंब सापडेल. तेच या ‘खुलभर दुधाच्या कहाणी’चं यश आहे. ...Read more