प्र. सु. येतावडेकर नाबाद ६०---
स्वामी -मराठी साहित्यातील एक अजरामर असं अक्षरलेणं. कादंबरीचा भाषेचा बाज हा अभिजात मराठीची महत्ता अधोरेखित करणारा आहे. माधवराव पेशवा या मध्ययुगीन ऐतिहासिक व्यक्तीमत्वाच्या मध्यवर्ती भूमिकेवर
बेतलेली कादंबरी, उण्यापुऱ्या चारशे सोळा पाना एक मोठा असा कालपट चित्रित करते. मराठेशाहीच्या राजकीय
इतिहासातील मोठा काळ पेशवाईच्या राजकारणाने व्यापलेला आपल्याला पाहायला मिळतो. थोरले बाजीराव पेशवा
ते अगदी सवाई माधवराव पेशवा यातील प्रत्येक व्यक्तीने पेशवा म्हणून पद भूषवत असताना मराठ्यांचे राज्य
विस्तार कसे पावेल यासाठीच योगदान दिलेले पाहायला मिळेल. त्याच पेशवाईच्या कोंदणातील एक अस्सल रत्न
म्हणजे माधवराव पेशवा हे होय. माधवराव पेशवा यांनी पेशवाईची वस्त्रे स्विकारल्यापासून ते थेऊर मुक्कामी
अंतकाळ होईपर्यंतचा काळ यामध्ये चित्रित होताना आपल्याला पाहायला मिळतो.
पेशवाईतील राजकारण, मोहिमा, राजकीय डावपेच याबरोबरच गृहकलह अशा विविध घटना यात येत राहतात.
अल्पवयीन असताना पेशवाईची वस्त्रे प्राप्त झाल्यामुळे वाढलेली जबाबदारी, राज्यशकट हाकताना लागणारी
सरदारमंडळी व त्यांची कुमक, शहरसुधारणा त्याच प्रकारे प्रजाहित लक्षात घेऊन राबवावे लागणारे प्रकल्प यात
लागणारा कस यावर काम करत असताना एक प्रजाहित दक्ष राज्यकर्ता म्हणून माधवराव मनाला भावून जातात.
निजामासोबतचा लढा, कर्नाटक स्वारीत हैदराचा केलेला बंदोबस्त याबरोबरीनेच अंतर्गत गृहकलह यात लागलेला
माधवरावांचा कस याचे सम्यक वर्णन आपल्याला कादंबरीत पानोपानी दिसून येते. खुशमस्कऱ्या हुजऱ्यांच्या गर्दीत
हरवलेले राघोबादादा, महत्वाकांक्षी आनंदीबाई, राजकीय सल्लागार सखारामबापू बोकील, नाना फडणीस,न्यायाधीश
रामशास्त्री,माधवरावांचा सेवक श्रीपती त्याचबरोबरीने पेशवाईला साथ लाभलेली मराठा सरदार मंडळी ग्वाल्हेरकर
शिंदे, इंदोरचे होळकर यांची राजनिष्ठा, करारी गोपिकाबाई, अल्लड नारायणराव, पतीबद्दल आपली निष्ठा ठेवून
त्याला हरप्रसंगात साथ देणाऱ्या रमाबाई इ.या व्यक्तीरेखा आपल्याला भेटत असतात.
पेशवाई राजकारणातील पेचप्रसंग, डावपेच, लढाया, पेशवाई थाट म्हणून आज वापरात असलेला शब्द त्या थाटाला
साजेसं दरबारी वर्णन ही आपल्याला यात वाचायला मिळते. या वर्षी, २०२२ साली कादंबरीला प्रकाशित होऊन ६० वर्षे झाली आहेत.आजही वाचकांच्या पहिल्या पसंतीच्या अग्रक्रमात `स्वामी` आपलं अढळपद राखून आहे.
...Read more
मुकुंद येवलेकर मराठीत अनुवाद करण्याचा उपक्रम खूपच् प्रशंसनीय आहे.