- Shailesh
"स्वातंत्र्याचा अर्थ ते गमावेपर्यंत उमजत नाही"
"जर तुम्ही सगळ्या वाईट गोष्ट घडतील, असा विचार करत बसाल तर तुम्हांला काहीच करावेसे वाटणार नाही"
मला वाटतं या दोन ओळी पुरेशा आहेत हे पुस्तक वाचण्यास उद्युक्त करायला, नक्की वाचा मी तर पुन्हा एकदा वाचणार आहे.
- Suvarna Dalvi
Dec, 1978, two of EDS (One of the global IT major company) senior executives get jailed in Iran on false allegation. EDS Head tries all legal ways to get them out but failed. Finally he hires one retired colonel of US army for this work. He trains 7 employees and then this team successfully get their colleges out of jail, out of burning Iran to US in mid Feb, 79. This is a real story. What touched me is how determined this great leader and the head of the organization...to bring back his employees safely to their home and country.
- SANGEETA DESHMUKH
मूळ लेखक,केन फोलेट, अनुवाद जोत्स्ना लेले.मेहता पब्लिशिंग चे हे पुस्तक, हे कथानक इराणमध्ये घडतं.(इ.डा.सि.) इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टीम या अमेरिकन कंपनीच्या , दोन अधिकार्यांना विनाचौकशी, विनाकारण तुरुंगात डांबून १३,०००,०००लाख अमेरिकन डॉलर चा जामिन ठोठावला जातो.ही बातमी वणव्याप्रमाणे अमेरिकेत पसरते.या कंपनीचा मालक रॉस पेरो याच्या तळपायाची आग मस्तकाला गेली.इराणमध्ये क्रांतीचे अंदाधुंद वातावरण, सर्व सनदशीर मार्ग ठप्प झाले होते.आपल्या कर्मचार्यांच्या सुरक्षिततेसाठी तळमळत असणार्या या मालकाला एकच मार्ग समोर दिसत होता.`इराणच्या अभेद्य तुरुंगाला भगदाड पाडणे` ऑपरेशन हॉट फूट , ठरवले जाते.या धाडसी योजनेचा सुत्रधार म्हणून निर्भिड , निवृत्त आर्मी कर्नल `बुल सायमन`ची निवड केली जाते.पुढे ही कथा कशा प्रसंगातून उलगडत जाते.चित्तथरारक , आणि तेवढ्याच शौर्याची ,ही सत्यकथा बारा जणांनी घेतलेली जबरदस्त गरूडझेप.नक्कीच हातातून सुटणार नाही असे पुस्तकं.
- Kiran Borkar
इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टीम हि एक अमेरिकन कंपनी .या कंपनीत इराणमध्ये काम करीत असलेल्या दोन वरिष्ठ कर्मचाऱ्यांना अटक होते .इराणमध्ये शहा आणि खोमेनी यांचे युद्ध चालू आहे . दोन्ही कर्मचाऱ्यांना कोणतेही कारण दिले गेले नाही . कंपनीचा मालक पेरो हा स्वतः या गोष्टीत जातीने लक्ष घालतो आहे . पण त्याचे सगळे कायदेशीर मार्ग खुंटले आहेत ,अमेरिकन सरकार हि त्यांना काही मदत करीत नाही. शेवटी पेरोनी एक धाडसी निर्णय घेतला ,तेहरानचा तुरुंग फोडून त्यांना पळवून आणायचे ,मग त्यासाठी वाटेल ती किंमत भोगावी लागली तरी चालेल. त्याने निवृत्त कर्नल सायमनला हाताशी धरले. सायमन हा या कामात हुशार आहे .ऑपरेशन हॉट फूट असे या योजनेचे नाव .हि योजना असफल झाली तर दोनऐवजी अनेकजणांना आपले जीव गमवावे लागतील.पेरो तर आयुष्यातून उठेल.सायमनने अकरा अधिकाऱ्यांना हाताशी धरून एक योजना बनवली आहे . होईल का तो त्यात यशस्वी??? एक उत्कंठा वाढविणारी सत्यकथा.
- DAINIK TARUN BHARAT 08-05-2005
उत्कंठावर्धक थरारनाट्य...
कधीही एखादी चित्तथरारक कथा कोणालाही ऐकायला आणि वाचायला आवडेल. त्यातून ती जर सत्यकथा असेल तर मग सोन्याहून पिवळं. अशीच एक चित्तथरारक कथा म्हणजे केन फोलेट यांची ‘ऑन द विंग्ज ऑफ इगल्स’ ही कादंबरी होय. ही कथा १९८०च्या दशकातील आहे. ज्यावेळी इराणमध्ये यादवी युद्ध चालू होतं. त्यावेळी तेथील अमेरिकनांना या युद्धाला कसं तोंड द्यावं लागलं याचं वर्णन तर यामध्ये आहेच, पण मूळ कथा ही एक सुटका नाट्याची आहे. एखाद्या सिनेमाची वाटावी अशी ही एक सत्यघटना आहे. मूळ इंग्रजी कादंबरी ज्योत्स्ना लेले यांनी मराठीत अनुवादित केली असली तरी मूळ कादंबरी जितकी मजेशीर किंवा वाचनीय असेल तेवढीच अनुवादित कादंबरीही वाचनीय आहे. ज्योत्स्ना लेले यांनी केलेला अनुवादही उत्तम वठला आहे.
ही कथा इराणमध्ये घडते. इडासी या अमेरिकन कंपनीच्या दोन अधिकाऱ्यांना कुठल्याही कारणाशिवाय तुरुंगात डांबण्यात येते. त्याचबरोबर अवास्तव जामीनही ठोठावला जातो. हा जामीन भरणं फारच कठीण असतं. याच दरम्यान इराणमध्ये यादवी युद्धालाही सुरुवात होते. आपल्या दोन अधिकाऱ्यांना कुठल्याही कारणाशिवाय तुरुंगात टाकल्याचा इडासीचा मालक रॉस् पेरो याला अत्यंत राग येतो. तो आपल्या या अधिकाऱ्यांना सोडविण्यासाठी जीवाचं रान करतो. क्रांतीच्या अंदाधुंद वातावरणात सर्व सनदशीर मार्ग ठप्प झाले होते. अशा वेळी आपल्या कर्मचाऱ्यांना सोडवून आणण्याचा एकच मार्ग रॉस पेरोकडे होता आणि तो म्हणजे इराणच्या तुरुंगातून त्यांना पळवून आणणे.
सर्व काही ठीक चाललं असताना इराणमध्ये हळूहळू यादवी युद्ध सुरू होते. याच सुमारास इडासी कंपनीचे दोन कर्मचारी पॉल व बिल यांना अचानक अटक होते व अवास्तव जामीनही ठोठावला जातो. त्यांच्या अटकेमागे इराण सरकार कुठलंही सबळ कारण देऊ शकत नाही. ही बातमी जेव्हा इडासीच्या अमेरिकेतील मुख्य कार्यालयात पोहचते त्यावेळी कंपनीच्या मालकाची तळपायाची आग मस्तकात पोहोचते. आपल्या कर्मचाऱ्यांना सोडवून आणण्यासाठी रॉस सर्व प्रयत्न करून बघतो. पण कायदेशीर मार्गाने पॉल व बिल सुटतील असं वाटत नसल्याने कायदा मोडून त्यांना तुरुंगातून पळवून आणण्याचा विचार रॉस पेरो करतो.
इराणच्या अभेद्य तुरुंगातून या दोघांना पळवून आणण्याचा विचार पेरो आपल्या काही कर्मचाऱ्यांना बोलून दाखवतो. अर्थातच हे कर्मचारी म्हणजे पॉल व बिलचे सहकारी व इराणमध्ये ज्यांनी काम केलं आहे असेच होते. पण हे सहज शक्य नव्हतं. त्यासाठी योजनाबद्ध आखणी असणं महत्त्वाचं होतं. तसंच अशा प्रकारच्या सुटकेचा ज्याला माहिती किंवा अनुभव आहे अशी व्यक्ती असणंही गरजेचं होतं. यासाठी रॉस निवृत्त आर्मी कर्नल बुल सायमनची निवड करतो. अर्थात बुल सायमनसुद्धा या गोष्टीला मान्यता देतो व सुटका पथकाचं नेतृत्व करण्यास तयार होतो. ‘ऑपरेशन हॉट फूट’ या नावाने या योजनेला सुरुवात होते.
योजना आखली जाते. बुल सायमनच्या नेतृत्वाखाली इडासीचे अकरा कर्मचारी योजना आकाराला आणण्यासाठी कार्यरत होता. यामध्ये अमेरिकेत ही योजना कशी आखली जाते, पण इराणमध्ये आल्यावर कळतं की इथली परिस्थिती दिवसेंदिवस बिकट होत चालली आहे. त्यामुळे योजना कशी बदलली जाते, योजना बदलताना त्यामध्ये कशा अडचणी येतात, कोणकोणता बदल करावा लागतो त्याचबरोबर ही योजना गुप्त राहण्यासाठी कसे प्रयत्न केले जातात, पॉल व बिलला तुरुंगातून बाहेर कसं काढलं जातं, त्यानंतर त्यांना इराणबाहेर काढणं आणि मायदेशी नेणं किती कठीण होतं व ते कसं नेलं जातं याची ही कथा आहे. कथा वाचताना ती प्रत्येक प्रकरणागणिक उत्कंठावर्धक होत जाते. कारण दोन व्यक्तींना सोडवताना इतर बाराजणांचेही प्राण पणाला लागले होते. त्यामुळे दोघांमुळे इतर बाराजणांनाही तुरुंगवास भोगायला लागला असता किंवा मरण पत्करायला लागलं असतं.
कादंबरीच्या सुरुवातीला काही व्यक्तिरेखा समजण्यास कठीण जातात. कारण बरीच नावं सारखी असल्याने हा गोंधळ होतो; परंतु नंतर हा गोंधळ कमी होऊन थरारनाट्याला सुरुवात होते. या कादंबरीला इराण आणि अमेरिकेचे संबंध कसे होते. इराणची सामाजिक व राजकीय परिस्थिती कशी होती तसेच त्या काळात एकूणच जागतिक परिस्थिती कशी होती हेही कळते. आज जेवढं जागतिकीकरण झालं आहे तेवढं त्या काळात नव्हतं. थोडक्यात तो काळ जागतिकीकरणाचा नव्हता. त्यामुळेच या सुटका नाट्याला एक वेगळं वळण मिळालं व हे फारच थरारक बनलं.
ज्यांना अशा कथा वाचायला आवडतात त्यांच्यासाठी तर ही खूपच उत्तम कादंबरी आहे. पण इतरांनीही ही कादंबरी वाचावी. कारण अतिशय उत्तम अशी कादंबरी तर आहेच पण ही एक सत्य घटनाही आहे. भांडवलशाहीतही आपल्या कर्मचाऱ्यांच्या सुटकेसाठी तळमळणारा मालक आपल्याला बघायला मिळतो. त्यासाठी तो स्वत:ही आपला जीव धोक्यात घालतो. एकूणच ही कादंबरी वाचताना कुठेही कंटाळा येत नाही. तसेच जसजसे नाट्य उलगडत जाते तसतशी उत्कंठाही वाढत जाते व शेवटी अगदी ती शिगेला पोहचते. ज्यावेळी ही योजना यशस्वी होते तेव्हाच उत्कंठा शांत होते, तर अशी ही वाचनीय कादंबरी एकदा तरी वाचावीच.
-श्रेया खरे
- DAINIK LOKSATTA 29-08-2005
कल्पनेपेक्षा रम्य सत्यकथा...
‘ऑन द विंग्ज ऑफ ईगल्स’ ही केन फोलेट यांची कादंबरी. ज्योत्स्ना लेले यांनी तिचा मराठीत अनुवाद केला आहे. ही कादंबरी म्हणजे एक सत्यघटना आहे. इराणमधील क्रांतीच्या धुमसत्या काळात घडलेली. ‘युद्धस्य कथा रम्या’ असं म्हटलं जातं. ही प्रत्यक्ष युद्धाची कथा नसली तरी अत्यंत धमासान काळात इराणमधल्या तुरुंगातून सुखरूप पलायन करून अमेरिकेला परतणाऱ्यांची ही चित्तथरारक कहाणी आहे. ‘इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टिम’ या अमेरिकन कंपनीच्या इराण शाखेतील दोन अधिकाऱ्यांना विनाचौकशी तुरुंगात डांबण्यात आले. त्यांना सोडवून आणण्यासाठी त्यांच्या बॉसने केलेला आकाशपातळ एक करणारा प्रयत्न हा या कादंबरीचा विषय. डलास, तेहरान, इस्तंबूल, वॉशिंग्टन हा या सत्यकथेचा पट. कोणत्याही राजकीय घटनेशी संबंधित नसणाऱ्या, निव्वळ आपल्या कंपनीचे कर्मचारी असल्यामुहे अडचणीत सापडलेल्या आपल्या कर्मचाऱ्यांना सोडवण्यासाठी रॉस रोशे हा इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टीम कॉर्पोरेशनचा अध्यक्ष अक्षरश: जिवाचं रान करतो. आपण इराणमध्ये सापळ्यात अडकले जात आहोत याची जाणीव झाल्यापासून सुटकेपर्यंतचा ‘इडीसि’च्या कर्मचाऱ्यांचा जीव धोक्यात घालून केलेला प्रवास, तुरुंग फोडून त्यांना बाहेर काढून इराणबाहेर पोहोचवण्याचा प्रवास अत्यंत चित्तथरारक असाच आहे. साहसकथांची आवड असणाऱ्यांसाठी सत्य हे कल्पितापेक्षाही अद्भुत कसे असते याचा दाखला देणारी ही कहाणी आवर्जून वाचावी अशीच आहे.
- DAINIK AIKYA 02-01-2005
एक अविश्वनीय परंतु सत्यकथा असलेल्या रोमांचक आणि चित्तथरारक प्रसंगावर लिहिलेली कहाणी लेखिकाच्या वाचनात आली. या कहाणीत मराठीत अनुवाद करून मूळ कथेची थरारकता ‘ऑन दे विंग्ज ऑफ ईगल्स’ या पुस्तकाद्वारे लेखिकेला अनुभवायला दिली आहे.
‘इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टिम’ या अमेरिकन कंपनीच्या इराण येथील शाखेतील पॉल व बिल या अधिकाऱ्यांना विनाकारण विनाचौकशी तेथील तुरुंगात डांबण्यात आले, त्यानंतर या कर्मचाऱ्यांना सुखरूपपणे परत अमेरिकेत आणण्यासाठी त्या कंपनीच्या रॉस पेरो या कोट्यधीश मालकाने केलेल्या भगिरथ प्रयत्नांची ही कहाणी आहे. माझ्या कंपनीचे कर्मचारी हे माझे आहेत. त्यांच्या सुरक्षिततेची जबाबदारी माझी आहे अशी भावना असणाऱ्या या कंपनीमालकाने आकाशपाताळ एक करून त्या अधिकाऱ्यांची सुटका केली. ‘व्हेअर द ईगल्स डेअर’ या चित्रपटाची आठवण, हे पुस्तक वाचताना आल्याशिवाय राहात नाही.
केन फोलेट यांची ‘ऑन द विंग्ज ऑफ ईगल्स’ या कादंबरीत या सत्यघटनेची केलेली मांडणी रोचक आहे, हे या अनुवादातून जाणवते. लेखिकेने या पुस्तकाच्या अनुवादासाठी घेतलेल्या परिश्रमांनाही तोड नाही. अनेक संदर्भ पुस्तकाचा उपयोग करून अनुवादासाठी परवानगी मिळवण्याच्या अथक प्रयत्नातून हा अनुवाद साकारला आहे. अनुवादित चांगल्या पुस्तकांना वाचकापयंत पोहचविण्याचा विडा उचलणाऱ्या ‘मेहता पब्लिशिंग हाऊस’ने हे पुस्तक देखण्या स्वरूपात प्रकाशित केले आहे.
दोघा अधिकाऱ्यांची तुरुंगातून सुटका करण्यासाठी सनदशीर मार्गाशिवाय निवृत्त कर्नलच मार्गदर्शनाखाली ऑपरेशन हॉट फूट ही योजना आखून पनीतल्याच अकरा अधिकाऱ्यांना हाताशी धरून इराणच्या त्या अभेद्य तुरुंगाला भगदाड पाडतात, असे सर्वसाधारण सूत्र या कादंबरीचे आहे.
इलेक्ट्रॉनिक डाटा सिस्टिम (इडसि) ही रॉस पेरो या उद्योगपतीची कंपनी केवळ १००० डॉलर्स गुंतवून त्याने ही कंपनी सुरू केली. या कंपंनीने १९७० मध्ये इराणमध्ये प्राथमिक अवस्थेतील सार्वजनिक आरोग्य सेवेऐवजी स्वयंचलित कल्याणकारी योजनेद्वारे आरोग्य सेवा पुरविणारे कंत्राट मिळवले. याचवेळी इराणमध्ये आर्थिक मंदी सुरू झाली. अमेरिकन प्रेसिडेंट जिमी कार्टरच्या मानवतावादी योजनामुळे इराणच्या शहाची जुलमी अमल खिळखिळा झाला. १९७८ मध्ये आयातुल्ला खोमेनी या बहिष्कृत धर्मोपदेशकाबद्दल तेथे काही अश्लाघ्य मजकूर छापून आला. तेव्हापासून निदर्शने वाढली. ती हिंसक बनू लागली. मार्शल लॉ पुकारला गेला. १०० निदर्शक. सैनिकाकडून ठार झाले. याच दरम्यान खोमेनीच्या चिथावणीमुळे इराणमध्ये अमेरिकन नागरीक हल्लेखोरांचे लक्ष्य बनू लागले. इडासि ही अमेरिकन कंपनी असल्यामुळे व्यवस्थापकीय संचालक जय कोबान याने तेहरानमधून १३० अमेरिकन पाठवले. इराणमधील ऑफिसचा प्रमुख पॉल चिप्परोन व आरोग्य खात्याबरोबरच्या मोठ्या प्रकल्पावर काम करणारा बिल गेलार्ड यांना याचवेळेस एका महत्त्वाच्या चौकशीसाठी साक्षीदार म्हणून पोलीस खात्याने स्थानबद्ध केले. या दोन सिस्टिम इंजिनिअरांची चौकशी करणाऱ्या जज्ज हौसेन ददगर याने त्या दोघांना अटक केली व जमीनासाठी एक कोटी ३० लाख अमेरिकन डॉलर्स इतकी प्रचंड रक्कम ठरविली. ही घटना अमेरिकेत कंपनीचा मालक रॉस पेरोयाला समजली तेव्हा तो खवळला. पॉल व बिल यांना आपण इराणमध्ये पाठवले म्हणून ते तुरुंगात आहेत याचा विचार करून त्यांना सोडवणे ही आपली नैतिक जबाबदारी आहे, असे समजून त्याने त्यासाठी प्रयत्न सुरू केले. अमेरिकन सरकारने पेरोला मदत केली नाही. तेव्हा सैन्यदलातील निवृत्त कर्नल आर्थर डी. बुल सायमन याची मदत घेऊन पॅट स्कली, ग्लेन जॅकसन, राल्फ बोलवेअर, जो पोचे, जिम स्क्चेबाच, रॉन डेव्हिस, मव्र्ह स्टाफर या कर्मचाऱ्यांच्या मदतीने थेट इराणमधील तो तुरुंग फोडण्याची योजना आखली
शहा इराण सोडून गेल्यानंतर इराणमध्ये प्रचंड उद्रेक झाला. पॉल व बिल यांना दुसऱ्या तुरुंगात हलवण्यात आले. इडासीचा इराणमधील सिस्टिम इंजिनिअर रशीदच्या नेतृत्वाखाली तुरुंग फोडला गेला. त्यात पॉल व बिल सुटले, पण अजूनही जज ददगर पॉल व बिलच्या मागे लागलेलाच असतो. रॉस पेरोला ही गोष्ट कळताच तो बोर्इंग ७०७ विमान मिळविण्यात यश येते. इकडे सायमन पॉल व बिलना घेऊन खुष्कीच्या मार्गाने तुर्कस्तानातून प्रवास करून सरहद्द ओलांडतात. तेथे अमेरिकेहून येणारी दुसरी टीम या सर्वांना बसने घेऊ जाते. आणि पेरो तेथे विमान पाठवून त्यांना अमेरिकेत आणतो. तुर्कस्तानातील प्रवासात इराणी रशिदला ते बरोबर घेतात. दुसरी टीमही इराणमधून अमेरिकन वकिलातीच्या सहाय्याने विमानाने परतते. पुस्तकात एका अमेरिकन कंपनीमालकाची आपल्या कर्मचाऱ्यांबद्दलची भावना, त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी त्याने केलेले प्रयत्न सुटका टीममधील संघभावना, देशप्रेम, स्नेह, आपुलकी याचे वर्णन आहे. पानापानावर थरारक अनुभव देणारे प्रसंग आहेत.
-संदीप अडनाईक