- Rama Jadhav
डॉलर बहू ही मूळची सुधा मूर्ती लिखित कन्नड कादंबरी. याचा मराठी अनुवाद केला आहे प्रसिद्ध लेखिका, अनुवादक उमा कुलकर्णी यांनी (या वर्षी ज्यांचे निधन झाले ते जेष्ठ लेखक विरुपाक्ष कुलकर्णी यांच्या त्या पत्नी).
शामण्णा हे शिक्षक व त्यांची पत्नी गौरम्मा आपल्या 3 मुलांसह लहानसा संसार चालवत असतात. मोठा आणि हुशार चंद्रू धारवाडला कामानिमित्त येतो तिथे विनिताच्या प्रेमात पडतो. पण नोकरी आणि ग्रीन कार्ड वगैरेंच्या मागे पळता पळता तो अमेरिकेत स्थायिक होतो. त्याच्यापेक्षा लहान भाऊ गिरीश जो सर्व बाबतीत बराच डावा आहे त्याची वाग्दत्त वधु विनिताच आहे हे कळल्यावर चंद्रूची घोर निराशा होते. वनिता अतिशय सुरेख, सुंदर गळ्याची, कामासही अतिशय तत्पर असते.
चंद्रूचे लग्न गावातील श्रीमंत प्रस्थ असलेल्या घरातील जानकीशी होते. चंद्रू आणि जानकी अमेरिकेत आहेत आणि घसघसीत पैसे पाठवतात याचं गौरम्माना अतिरेकी कौतुक असतं. इतकं की त्यांचे विनिताकडेही त्यामुळे दुर्लक्ष होते आणि कधी कधी तर त्या तिला खिजगणतीतही धरत नाहीत.
पण कादंबरी तसे बघायला गेले तर वेगवेगळ्या उपकथानकांची आहे. एक हुशार तरुण पैसा आणि अमेरिका यांच्यामागे धावताधावता अव्यक्त प्रेम हरवून बसतो. एक हावरट आणि आळशी नणंद जिला एका वहिनीची किंमतच नाही तर एका वहिनीचं वारेमाप कौतुक आहे आणि मूळ गोष्ट आहे एका सासूची जिची भारतातील सुनेप्रति आणि अमेरिकेतील सुनेप्रति वेगवेगळी वागणूक आहे.
आपल्या देशात, आजूबाजूला, लांब कशालाच आपल्यालाही कधी कधी अमेरिकेसारख्या चकचकीत देशाचे आकर्षण वाटते. इतके की आपला खणखणीत रुपयाही डॉलरच्या ओझ्याखाली दबून जातो. अमेरिकेचे सततचे कौतुक असलेल्या गौरम्माला एक वर्षासाठी सुनेच्या(जमुनाच्या) बाळंतपणासाठी अमेरिकेत जावे लागते, तिथे वेगवेगळ्या लोकांशी भेट होते आणि मग त्यांना आपली चूक कशी उमगते, त्या विनिताला समान दर्जा देतात का? अमेरिका आणि भारत यापैकी कुठं जास्त मानसिक आराम आहे असे मानू लागतात,शेवटी त्यांना कोण जवळचं वाटतं? भारतीय सून की डॉलर बहू? याची ही कथा आहे.
यातील कथानक हे सर्वसामान्य शेवट असलेला, तरी त्याची मांडणी अतिशय सुरेख केलेली आहे. अमेरिकेत अनेक विधवा, परित्यक्ता यांना समाज सहज आपलंसं करून घेतं, त्यामानाने आपला समाज कसा बंदिस्त आहे याचेही यात छान वर्णन केले आहे. रुपयाला डॉलर्स मध्ये वा उलटे तोलण्याची व त्यावरून त्या माणसाची योग्यता ठरवण्याची जी आपली भारतीय मानसिकता आहे ती यात स्पष्टपणे दिसून येते. पण प्रत्यक्षात त्या त्या ठिकाणी काय परिस्थिती आहे हे तिथे गेल्याशिवाय कळत नाही. यातील वचनानुसार म्हणायचे झाले तर `नदीपलीकडचं कुरण नेहमीच हिरवंगार दिसत असतं`. वाचनीय आहे.
- Sarika Nadguada
परदेशात जाऊन डॉलर मिळवण्याच्या नादात आपण आपली माणसं गमावतो, आपल्या देशा पासून, माती पासून कायमच दुरवतो..
आणी डॉलर कमावून खरच सुखी होतो का?? श्रीमंत होतो का?
या साठी डॉलर बहू अवश्य वाचावे असे पुस्तक आहे....
- Ujwala Brahmankar - Newadkar
सुधा मूर्ती ह्यांची सगळीच पुस्तके खुप छान आहेत आणि त्यातील एक म्हणजे डॉलर बहू.. भारत आणि अमेरिका या दोन देशांमधील परिस्थीती चे अगदी समर्पक वर्णन केले आहे. पुस्तक वाचतांना बरेच प्रसंग तसे च्या तसे आपल्या डोळ्यांसमोर उभे राहतात.
तेव्हा एक डॉलर म्हणजे चाळीस रुपये होते तर सद्या एक डॉलर ७५ रुपयाच्या घरात जावून पोहचला आहे. आणि ही तफावत वाढतच चालली आहे. डॉलर च्या तुलनेत रुपया अजून कमजोर होत चालला आहे. यामागची कारणे विचारात घेणे गरजेचे आहे असे मला वाटते. काही वर्षांपासून अमेरिकेत जावून तिकडेच स्थायिक झालेल्या भारतीयांचे प्रमाण वाढले आहे.
चंद्रूचे मित्र राधाकृष्ण जेव्हा त्याला भारतातील चांगली सरकारी नोकरी सोडून अमेरिकेतील त्यांच्या नोकरी आणि कामा बद्दल सांगतात तेव्हा खरच कुठेतरी भारतातील राजकारण, आपल्याच माणसांनी आपल्याच माणसांचे पाय खेचणे आणि विशेष म्हणजे गुणवत्तेला प्राधान्य नसणे ह्या गोष्टींचा मनावर खोलवर परिणाम होतो.
तसेच जमुना आणि तिच्या अमेरिका स्थायिक भारतीय मैत्रिणींचे भारतात परत न येण्यासाठी ची कारणे आणि त्यांची संभाषणे ऐकून अंगावर काटा येतो. इतके दिवस सर्व सुखसोयींनी युक्त अशा अमेरिकेत राहून त्यांना सर्वच गोष्टींचे स्वातंत्र्य असल्याचं जाणवते. म्हणूनच तीन वर्षांतून तीस दिवस हे त्यांचे धोरण.. ह्याचे कारण जमुना सांगते, `येणाऱ्या-जाणाऱ्यांचा, पाहुण्यांचा त्रास नाही.सास-ूसासरे आणि म्हाताऱ्या कोताऱ्या माणसांची सेवा करावी लागत नाही. मला तर अशा या कामाचीकिळसच येते. सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे इथं असताना आपले नवरेही आपलं ऐकतात.
कारण दुसरी सपोर्ट सिस्टीम च नसतेना!’भारतात जातांना नातेवाईकांसाठी भेटवस्तू दिल्या की ते पण खूष.
गौरम्मांना अमेरिकेत भेटलेल्या जवळ जवळ सर्वच भारतीय माणसांच्या आयुष्याची कहाणी ऐकून ती लोक अमेरिकेत आनंदाने जीवन जगत असल्याचे जाणवते. पण राधाकृष्ण ह्यांनी जेव्हा तिकडे भारतीयांची मुले वयात आल्यावर जी भयावह परिस्थिती असते ती वर्णन केली आहे.
अमेरिकेतील काही काळाचे वास्तव्य जेव्हा संपत येते तेव्हा आपल्या भारतात राहणाऱ्या सुनेचा गौरम्माना अभिमान वाटायला लागतो पण तोपर्यंत थोडा उशीरच झालेला असतो. अर्थातच शामण्णा सारखे समजूतदार सासरे विनता ला लाभले होते आणि विनताच्या मनःस्थिती चा त्यांना पूर्णपणे अंदाज आलेला असतो. म्हणुन त्यांनी कथेच्या शेवटी घेतलेला निर्णय मला प्रशंसनीय वाटतो.
- AADIKA KADAM
आजच मा.सुधा मुर्ती यांचे `डॉलर बहू` वाचले.बहुतांश भारतीयांमध्ये असणारे अमेरिका आणि तेथील तथाकथित संपन्न जीवनाचे आकर्षण आणि त्यातील फोलपणा त्यांनी अत्यंत सोप्या भाषेत कथासूत्र स्वरूपात या पुस्तकाद्वारे वाचकांपुढे मांडले आहे. अमेरिकन डॉलर च्या भुलभुलैय्यापेक्षा आपले संस्कार श्रेष्ठ आहेत,हेच सुधा मुर्तीनी खूप सुंदररित्या या कथा/कादंबरीत सांगितले आहे..न वाचलेल्यानी एकदा नक्की वाचावी आणि ज्यांनी वाचली आहे त्यांनी आपले अभिप्राय नक्की सांगावेत
- Sonali Dighe
खुप सुंदर आहे पुस्तक. आपल्या कडच्या लोकाना अमेरिकन जीवनशैली चे खुप आकर्षण आहे पन तेथील वस्तुस्तीथी या पुस्तका तून समजते.
- Archana Netke Bansode
प्रेम या विषयावर आवडलेलं साहित्य
- DAINIK TARUN BHARAT 06-05-2007
नातेसंबंधांच्या विविध रूपांचे दर्शन...
‘डॉलर बहू’ ही सुधा मूर्तींची मूळ कन्नड कादंबरी उमा कुलकर्णी यांनी अनुवादित केलेली– ‘अमेरिकेतील जीवन म्हणजे रंगीबेरंगी कोळ्याचं जाळं. तिथे नोकऱ्या आहेत. यंत्र तंत्र आहे, डॉलर्स आहेत. आपली माणसं त्यातल्या कशाला तरी बळी पडून तिथं येतात, पण माघारी जायला जमत नाही. पैशाच्या म्हणजे डॉलरच्या दलदलीत सापडतात. फारच महाग पडतो हा डॉलर. पण भारतात कुणालाही ते समजत नाही.’ या कादंबरीतील चंद्रूच्या तोंडून लेखिका आपली खंत व्यक्त करते.
इस्रो कंपनीत नोकरी करणारा इंजिनिअर चंद्रू कंपनीतर्फे अमेरिकेला जातो. पहिल्याच भेटीत या देशावर, तिथल्या समृद्धीवर भाळतो. डॉलरमधल्या मंत्रशक्तीने खेचला जातो. त्यामुळे कंपनीचं ट्रेनिंग संपल्यावर भारतात परत न जाता आपल्या मित्रांप्रमाणेच ‘स्किप’ करून मिनिसीटामधल्या ग्रीनकार्ड मिळवून देणाऱ्या कंपनीत नोकरी धरतो. कंपनीनं दिलेलं ट्रेनिंग. बाँड यांचा भंग करून ‘पळपुट्या’ मनोवृत्तीचा चंद्रू शेवटी ग्रीनकार्ड मिळवून अमेरिकेत स्थिरावतो. दरम्यान त्याच्या धाकट्या भावाचं– गिरीशचं लग्न होतं. गिरीशची पत्नी विनिता हिच्यावर चंद्रूचं एकतर्फी प्रेम असतं. पण ग्रीनकार्डच्या मोहापायी त्याला विवाहासाठी भारतात जाणं शक्य झालेलं नसतं. एकटेपणाला कंटाळून चंद्रू भारतात येतो आणि त्याच्या आईने गौरम्माने ठरविलेल्या सर्वसामान्य तरी अतिश्रीमंत मुलीशी लग्न करतो. डॉलर मिळविणाऱ्या चंद्रूवर त्याची आई गौरम्मा भुललेली असते. आंधळेपणामुळे तिला जवळ असलेल्या गिरीश– विनिताचा सरळ, साधा स्वभाव रुचत नाही. ती त्यांना तुच्छतेने वागवते. चंद्रूच्या वडिलांची– शामण्णाची ती पत्रास ठेवत नाही. सुनेच्या बाळंतपणाच्या निमित्ताने गौरम्माची अमेरिका-वारी होते आणि भ्रमाचा भोपळा फुटतो. अमेरिकेतील कुटुंबांच्या समस्येची जटिलता, एकटेपणामुळे सहज व्यसनात अडकणारी मुलं, गौरम्माच्या पैशाच्या लोभाला ओळखून दुटप्पी वागणारी सून-जमुना अशा अनेक गोष्टींमुळे गौरम्मांचे डोळे उघडतात. तरीही भारतीय समाजात किमान स्थान नसलेल्या व्यक्ती अमेरिकेत राहून डॉलर मिळवून आयुष्याला चांगलं वळण देऊ शकतात, हेही त्यांना समजतं.
कथेचा हा पट विणलाय परस्परविरोधी स्वभावाच्या चंद्रू गिरीश, विनिता-जमुना, गौरम्मा-शामण्णा अशा जोड्यांनी गेल्या पंधरा वीस वर्षातील बदलतं जग, व्यवसायासाठी मुलांनी परदेशी स्थायिक होणं तिथल्या जीवनपद्धतीशी जुळवून जवळजवळ एकलकोंडं आयुष्य स्वीकारण, भारतीय नातेवाईकांशी त्यांची नाळ तुटणं या अपरिहार्य वास्तवातील भयानकता यातून स्पष्ट होते. घटनांची वेगवान रचना तसेच नातेसंबधांची विविध रूपे, कादंबरीतून स्पष्ट होतात. ‘डॉलर फार महाग पडतो.’ हे सत्य समजून अमेरिकेहून भारतात परतणाऱ्या गौरम्मांचा प्रवास मनाला चटका लावतो. तरीही बरेच प्रश्न अनुत्तरित राहतात.
-मेधा मराठे
- DAINIK AIKYA 03-06-2007
अमेरिकन श्रीमंतीचा भुल भुलैय्या…
‘डॉलर बहू’ ही सुधा मूर्ती यांची कादंबरी अनेक भाषांमध्ये अनुवादित झाली आणि तिच्यावर टेलिसीरियलही झाली आहे.
अमेरिकेत सध्या भारतीय तरुण संगणकक्षेत्रात, माहितीतंत्रज्ञान क्षेत्रात मोठ्या संख्येने कार्यरत आहेत आणि त्यांना तेथे होणारी प्राप्तीही अमेरिकेतील उच्चश्रेणीतील वर्गाशी तुल्यबळ असल्याने, कोणालाही त्यांचा हेवा वाटावा. असे सध्याचे वातावरण आहे. अमेरिकेचे आकर्षण त्यामुळे सर्वांना वाटते. अमेरिकन विद्यापीठात प्रवेश मिळावा म्हणून दरवर्षी दीडदोन लाख पदवीधर मुलांचा प्रयत्न असतो. तेथे एम.एस. पीएच.डी. वगैरे पदव्या मिळाल्या की कॅम्पस इंटरव्ह्यूमध्ये बहुतेकांना नोकऱ्या मिळतात. चांगला पगार मिळू लागतो. अशा तरुणांशी लग्न होऊन अमेरिकेत वास्तव्य करता यावे असे स्वप्न कितीतरी तरुणी बाळगत असतात आणि अमेरिकेत गेल्यावर तेथील सुबत्तेच्या, समृद्धीच्या, सुखसोयींच्या भुलभुलैय्यात हरवून जाण्यात धन्यता मानतात. अमेरिकेत ग्रीनकार्ड मिळाले म्हणजे आयुष्याचे सार्थक झाले अशी भावना सर्वदूर दिसते. अमेरिकन जीवनशैली अंगवळणी पडली की भारतात परत येणे नकोसे वाटते. अशा जोडप्यांना होणारी मुलेबाळे लहानपणापासून अमेरिकन ढंगात वाढत राहिली तर विचारूच नका. भारतीय वातावरण, येथील अस्वच्छता, बेशिस्त, दारिद्र्य, गैरसोय वगैरे बघून हा देश आपला नव्हे, अशी त्यांची धारणा होते आणि भारताला कधीमधी धावती भेट देण्यापलीकडे त्यांचे मायभूमीशी काही नाते उरत नाही.
अमेरिकेत वास्तव्य करणाऱ्या तरुणांशी लग्न करून ‘डॉलर बहू’ होण्याची स्वप्ने बघणाऱ्या तरुणींची कथा डॉ. सुधा मूर्ती यांनी ‘डॉलर बहू’ या कादंबरीत सांगितली आहे. अशा डॉलरबहूचे कौतुक सासरी-माहेरी सर्वांना वाटते.
परंतु अमेरिकतले भारतीयांचे जीवन हे दुरून वाटते तितके गोंडस, ग्लॅमरस नसते; तेथे पगार वगैरे चांगला असला आणि जाती, भाषा, धर्म यांच्या राजकारणाचा जाच टाळून आपलं काम निर्वेधपणे करून चांगल्या प्रकारे जगणं शक्य असलं तरी अमेरिकेत आपण तसे उपरेच असतो आणि तसे एकाकीही असतो; अडीअडचणींच्या वेळीही मित्रमंडळी तेवढ्यापुरती मदतीला आली तरी आपले आपणच बघणे क्रमप्राप्त असते. आपले परिचित वर्तुळ आधारासाठी लागते. तेथील नोकरीमध्ये भरपूर काम करावे लागते; नोकरचाकर ठेवणे अशक्यप्राय असल्याने स्वत:च आपली सर्व कामे करणे भाग असते; अर्थात तेथील सुखसुविधांमुळे तेही जमणे अवघड जात नाही आणि तेथील त्या सुखसुविधा अंगवळणी पडल्यावर काही वर्षांनी पुन्हा भारतात येऊन येथे नव्याने आपले लागेबांधे निर्माण करून जम बसवणे हे मात्र अवघड वाटते... त्यामुळे तेथेच राहणे, दुय्यम नागरिक म्हणून जीवन व्यतीत करणे हेच भाग्योदय उरते.
डॉ. सुधा मूर्ती यांनी अमेरिकेत राहणाऱ्या भारतीयांच्या जीवनाचे अनेक विध पैलू ‘डॉलर बहू’च्या माध्यमातून पेश केले आहेत.
बंगोलरच्या जयनगर भागात राहणारे संस्कृतचे मास्तर शामण्णा. त्यांची पत्नी गौरम्मा. काटकसरीचा संसार. तीन मुलं. थोरला चंद्रशेखर इंजिनिअर. दुसरा मुलगा गिरीश बँकेत क्लार्क. बेताचा पगार. मुलगी सुरभी... चंद्रशेखर बंगलोरच्या हस्त्रो या माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्रातील कंपनीत सॉफ्टवेअर इंजिनिअर. कंपनी त्याला अमेरिकेला एका वर्षासाठी पाठवते. अमेरिकेतील समृद्धीने तो चक्रावून जातो.
दरम्यान त्याचा भाऊ गिरीश विवाहबद्ध होतो. त्याला पत्नी म्हणून मिळते ती धारवाडची विनिता... खरं तर धारवाडला बँकेत नोकरी करताना चंद्रशेखर तिच्या प्रेमात पडलेला होता. पण ते प्रेम अव्यक्तच राहिलेलं होतं.. विनिता आपली वहिनी म्हणून आपल्याच घरात आलेली बघून तो काहीसा उद्विग्न होतो; पण साडेतीन वर्षांनी भारतात तीन आठवड्यांच्या रजेवर आलेल्या चंद्रशेखरच्या लग्नाच्या दृष्टीने हालचाली सुरू होतात.
तशातच कॉम्प्यूटर इन्स्टिट्यूटमध्ये शिकवणाऱ्या सामान्य स्थितीतल्या गोपीच्या प्रेमात सुरभी पडते. गौरम्मा तिला या दरिद्री प्रेमाचा नाद सोडून दे असे सांगते. ‘अमेरिकेच्या हिशेबाने पाहिले तर शंभर डॉलरसुद्धा न मिळवणाऱ्या नवऱ्याशी संसार करताना तुझे हाल होतील..’ अशी भीती घालते. ‘मला अमेरिकेत नोकरी करणाराच जावई पाहिजे’ असे गौरम्मा सांगते. आईच्या स्वभावाची कल्पना असल्याने गिरीश गप्प बसतो. अमेरिकेतले एक स्थळ लग्न जुळवणाऱ्या दलालाकडून सुचवण्यात येते. ‘राजारामांचा मुलगा – शेखर अमेरिकेत असतो. हिऱ्यांच्या कुड्या, अमेरिकेचं तिकिट, दोन किलो चांदी, पन्नास तोळे सोनं, दिवसाचं चांगलं लग्न, योग्य तो मानपान... हुंडा अजिबात नको... अशा बेताच्या अपेक्षा असणारे हे स्थळ – गौरम्माला ठीक वाटते. राजाराम व शेखर सुरभीला बघायला येतात. ‘ही दरिद्री माणसं माझ्या मुलाला काय देतील – उगाच आमच्या मुलाचा वेळ फुकट घालवला’ असे राजारामांना वाटते. आठ वर्षांनी सुरभीपेक्षा मोठा असणारा शेखर – गिरीश शेखरबद्दल माहिती मिळवतो. तो एका अमेरिकन मुलींबरोबर रहात असतो. त्यामुळे सुरभीचे लग्न बँकेत नोकरी करणाऱ्या सुरेशशी ठरते. हैद्राबादमध्ये त्याचे घर असते... चंद्रशेखर लग्नासाठी दोन लाख रुपये पाठवतो... जमुनाच्या सोयीने लग्नाची तारीख ठरते.
विनिताही मग मोकळेपणाने सांगते. ‘तुमच्या डॉलरनं आपल्या घराचा सत्यानाश केला. आम्ही काहीही केलं तरी अम्मा त्याची तुलना डॉलरशी करतात. लग्नाची तारीख ठरवतानाही केवळ जमुनेची सोय पाहिली. चंद्रशेखरला त्यातले सत्य जाणवते. पुढे जमुनेच्या बाळंतपणासाठी गौरम्मा अमेरिकेला जाते.
अमेरिकेत राहणाऱ्या भारतीयांच्या वेगवेगळ्या समस्या गौरम्माला लक्षात येतात. चंद्रशेखरचा मित्र वेंकटू यांची मुलगी तेरा वर्षांची. तिला तिच्या मित्रांचे येणारे फो. अमेरिकेन मुलीप्रमाणे डेटिंग करू लागला तर म्हणून त्याला वाटणारी काळजी... पद्माच्या बाळंतपणासाठी गौरम्मा जाते. तिला स्टेशनवर घ्यायला वत्सला येते. ती बिदरची. तिचा नवरा रुदेश हा म्हैसूरचा. अठ्ठावीस वर्षे ती अमेरिकेत राहत असते. वत्सलाचा मुलगा अशोक ड्रग्जच्या आहारी गेलेला... शिवाय मद्मपान.. मुलगा हाताबाहेर गेला याचं वत्सलेला दु:ख...
गौरम्मा अशा अनेक जणींच्या हकीकती ऐकते. अमेरिकेतील भारतीयांच्या जीवनाबद्ददल, समस्याबद्दल तिला जे कळते त्यामुळे तिचे काही भ्रम दूर होतात. जमुना ही डॉलरबहू – पण तिच्या वर्तनातले काही दोष तिला जाणवतात. गिरीशची पत्नी विनिता हिच्यावर आपण अन्याय केल्याची भावना तिला सतावू लागते. अमेरिका म्हणजे दुरून डोंगर साजरे... गौरम्मा भारतात परत जायचे असे मुलाला सांगते. विनोद शहाची सोबत बघून चंद्रशेखर आईला बंगलोरला पाठवतो...
बंगलोर विमानतळावर शामण्णा तिला घ्यायला येतात. गिरीश-विनिता आले नाहीत म्हणून गौरम्मा जरा खट्टू होते. ‘तू तुझ्या या सुनेचा सारखा पाणउतारा करायचीस. म्हणून मीच तिला धारवाडला जा म्हटले. तुझ्याबरोबर राहून ती डिप्रेशनमध्ये गेली असती. तुझ्या प्रत्येक पत्रात अमेरिकचं वैभव, कौतुक असायचं, विनिताबद्दल कधीच काही नसायचं...’
गौरम्मा म्हणते, ‘अमेरिकेला जाऊन माझे डोळे उघडले. तिथं गेल्यावर मला कळलं, मी किती भाग्यवान आहे. विनितेसारखी सून मला मिळाली आहे.
एका परीने हा बोधकथा आहे. अमेरिकेबद्दल आकर्षण, अमेरिकेतील श्रीमंतीची भूल - यामुळे अनेक तरूण तिकडे जातात. तेथील जीवनात वेगळ्याच समस्या उद्भवतात. तेथील वेगळी जीवनप्रणाली... तिच्यामुळे आचारविचार बदलतात... तेथील वास्तव वेगळेच असते. आपली मूल्ये वा निकष गृहीत धरून अमेरिकेतील भारतीयांना दोष देण्यात अर्थ नाही. तेथील जीवनशी त्यांना मिळवून घ्यावे लागते. अमेरिकेमील श्रीमंतीमुळे डॉलरबहुचे कौतुक करताना आपल्या इतर सुनांची वा नातवंडाची अवहेलना करणे हा करंटेपणा आहे. अमेरिकेच्या भ्रमजलातून बाहेर काढण्याचा ‘डॉलरबहू’ या कहाणीद्वारे सुधा मूर्ती यांनी प्रयत्न केला आहे. गौरम्माच्या निरीक्षणातून आणि तिला भेटणाऱ्या भारतीयांच्या जीवनकहाण्यामधून तेथील समस्या, त्यातील न पटणाऱ्या गोष्टींशी करावी लागणारी तडजोड हे सर्व तिला जाणवते. आपल्या डॉलरबहूच्या वागण्यातील हिशेबीपणा तिला कळून येतो... आणि आपल्या घराची ओढ तिला लागते. सुधा मूर्ती यांची निवेदनशैली वेगवान असते. एकापुढे एक प्रसंग चित्रपटातील सीनप्रमाणे त्या ठेवत जातात. त्यातून वेगवेगळ्या कहाण्यांची मालिका नजरेपुढून तरळत जाते. काहीशा सनातनी, कर्मठ अशा गौरम्माच्या नजरेतून अमेरिकतील जीवनशैलीतील समस्यांचे आणि आधुनिकपणाचे दर्शन घडल्याने, त्यातील ताण अधिक तीव्र होतो... या जीवनशैलीशी आपली नाळ सहजी जळू शकणार नाही; नाइलाजाने ती जुळवून घ्यावी लागले आणि त्याची खंत कायम मनाला टोचत राहील असाच संदेश जणू त्या देत आहेत.
- MAHARASHTRA TIMES 26-11-2006
सुधा मूर्ती यांची एकच एक ओळख नाही. इन्फोसिस फाऊंडेशनच्या माध्यमातून त्या समाजकार्य करतात, त्यांनी लिहिलेल्या कादंबऱ्या आवडीने वाचल्या जातात, आता तर त्या मालिकांमध्येही काम करू लागल्या आहेत! त्यांचं मूळ लेखन इंग्रजीत असलं तरी त्याच्या अनुवादित पुस्तकांनाही वाचकांचा चांगला प्रतिसाद मिळतो. अशाच त्यांच्या एका पुस्तकासंदर्भात...
डॉलरची सुखांतिका…
‘डॉलर बहू’ ही सुधा मूर्ती यांची गाजलेली कादंबरी या कादंबरीवर आधारित सीरिअलही तयार झाल्याने हे कथानक घराघरात पोहोचलं. सुधा मूर्ती यांनी भारतातल्या आणि परदेशातल्याही भारतीयाचं जीवन जवळून पाहिल्याने डॉलर त्यांच्या आयुष्यात कसा बदल घडवून आणतो, हे त्यांनी अनुभवलं. वेगवेगळ्या माणसांच्या आयुष्यावर हा डॉलर कसा परिणाम करून जातो, याचं सूक्ष्म निरीक्षण त्यांनी केलं. त्यापैकी काहीचं आयुष्य अतिशय आनंदमय झालं तर काहींना याचं डॉलरने असमाधानाच्या गर्तेत लोटलं.
‘डॉलर बहू’ चा नायक हा खऱ्या अर्थाने नायक नाही. तो नोकरीसाठी धारवाडसारख्या गावात येतो. घरमालकाच्या घरात असलेल्या मुलीच्या प्रेमात पडतो. पण तिचं मन जाणून घेण्याचा प्रयत्न करत नाही. अशातच त्याला हवी असलेली अमेरिकेतली नोकरी मिळते आणि कुटुंब, प्रेम, नाती सगळं सोडून तो अमेरिकेला जातो. त्याचं तिथे स्थिरस्थावर होणं म्हणजे ग्रीन कार्ड मिळेपर्यंत त्या मुलीचं लग्नही होतं. तेही त्याच्याच भावाबरोबर. डॉलरमुळे श्रीमंत झालेला नायकाला कायमचं दु:ख मिळतं. पण यात एका श्रीमंत मुलीचं स्थळ त्याच्यासाठी येतं आणि पैशाचा हव्यास वाढलेली आई त्या मोहाला बळी पडते. इथून नायकाऐवजी गरीब सुनेची कथा आपला ताबा घेते. मग लग्नानंतर दोन सुनांमध्ये होणारा भेदाभेद हा कादंबरीचा बिंदू बनतो. आई अमेरिकेला जाते आणि कथेचं सूत्र तिच्याकडे जातं. नायकाची आई अमेरिकेत स्थायिक झालेल्या भारतीयांच्या अनेक कथा ऐकते आणि आपल्या वागण्यातला दोष तिला कळून चुकतो. केवळ डॉलरच्या येण्याने आपण डोळ्यावर कातडं ओढलं होतं याचं दु:ख तिला होतं.
आपल्या आजूबाजूलाही अशा अनेक घटना घडताना आपण पाहतो. पैशाने ज्यांची प्रतिष्ठा वाढली आहे अशांशी आपण नकळतपणे आपली तुलनाही करतो. ‘डॉलर बहू’ याच स्थितीचं प्रातिधिनिक चित्र आहे. अनेक अनुभवांच्या कथा एकाच अनुभवात गुंफल्या आहेत, हे या पुस्तकाचं वैशिष्ट्य. खूप अलंकारिक भाषा न वापरल्याने कथानक प्रवाही होत जातं. त्यात लेखिका सुधा मूर्ती यांच्याबरोबर अनुवाद करणाऱ्या उमा कुलकणी यांचंही कौशल्य म्हणावं लागेल. सुधा मूर्ती यांच्या पुस्तकाने आधीच बरीच लोकप्रियता मिळवली आहे. त्यामुळे त्याविषयी अधिक सांगायला नकोच.
-अपर्णा पाटील