- DAINIK TARUN BHARAT 30-09-2017
अफगाणिस्तानमधील स्त्रियांच्या एकतेची कथा...
तीन वर्षात काबुल, लंडन आणि वॉशिग्टंन डीसी येथे घेतलेल्या मुलाखती आणि संशोधन यातून उलगडलेल्या सत्याला लेखिकेने पुस्तकातील प्रत्येक प्रसंग आणि कथानकाच्या माध्यमातून वाचकांसमोर ठेवलं आहे. या काळात अफगाणिस्तानातील एकंदर राजकीय व सामाजिक परिस्थिती फारच खालावली होती.
गेल झेमॉक ले मॉन या सुप्रसिद्ध एबीसी न्यूजमध्ये त्या काम करत असताना २००४मध्ये त्यांनी हार्वर्डमध्ये एमबीए करण्यासाठी नोकरी सोडली जगातील संघर्षांना तोंड देणाऱ्या किंवा संघर्षातून उभारी घेऊ पाहणाऱ्या देशातील महिला उद्योजकांसंदर्भात गेल यांनी अभ्यास केला. या देशामध्ये अफगाणिस्तान, बोस्निया आणि रवांडा या देशांचा समावेश होता. ‘द ड्रेसमेकर ऑफ खैरखाना’ या इंग्रजी पुस्तकाचा मराठी अनुवाद वर्षा वेलणकर यांनी केला आहे.
तालिबान नावाचं दृष्टचक्र अफगाणिस्तान आणि तेथील लोकांच्या नशिबी बहुधा कायमस्वरूपी आहे. याचा जास्तीत जास्त त्रास या देशातील महिलांनी भोगला. आपापल्या परीनं त्यांनी या परिस्थितीचा सामना केला. गेल झेमॉक लेमॉन या पत्रकार महिलेनं एक अशी नायिका जगापुढे आणण्याचा चंग बांधला आणि संकटांनी घेरलेल्या देशातील महिला उद्योजिकांचा शोध घेण्याच्या मोहिमेवरच ती निघाली. अफगाणिस्तानातील तिच्या या सफरीत तिला कमिला सिद्दीकी भेटली.
तालिबान आणि त्यांच्या देशांची संस्कृती (?) जपण्यासाठी सुरू झालेली मोहीम यांचा पहिला बळी महिला वर्ग होता. स्त्री ही पुरुषांना अनैतिकतेकडे घेऊन जाणारी एक बला आहे आणि तिला दूर सारण्यासाठी तिच्या पायाचं नख ही दिसता कामा नये, अशा विक्षिप्त विचारांच्या या राज्यकर्त्यांनी देशातील सगळ्या महिलांना वेठीस धरलं आणि मनमानी करण्यास सुरुवात केली. मुलींना शिक्षणासाठी केलेली बंदी मात्र अनेकांच्या जिव्हारी लागली. तेव्हाच एका छुप्या संघर्षाला सुरुवात झाली. बंधनांना झुगारून न देता त्यांच्या दायऱ्यात राहून या महिलांनी आपलं स्वत्व जपण्यासाठी जे केलं, त्याचं प्रतिनिधीत्व करणारी कमिला सिद्दीकी ही एक तरुणी आहे. प्रचंड आशावादाच्या जोरावर तिनं स्वत:च्या कुटुंबासाठीच नाही तर समाजासाठीही जे जे केलं त्याची अतुलनीयता निर्विवाद आहे.
हे पुस्तक लिहिताना लेखिकेच्या हाती होतं ते फक्त सत्य. सत्याला शब्दबंबाळ करण्याची कधीच गरज नसते. त्यामुळे पुस्तकाची ओघवती भाषाशैली वाचकाला थेट कमिलाच्या पुढ्यात घेऊन जाते. अफगाणिस्तान, तिथली राजकीय परिस्थिती, महिलांचे हाल किंवा आणखी बरंच काही या पुस्तकाच्या माध्यमातून वाचकाला कळतं. पण वाचकाच्या मनाला सगळ्यात जास्त भिडणारी गोष्ट म्हणजे व्यक्तीच्या अंगभूत विरोधाभासी वृत्तीमधल्या योग्य वृत्तीची निवड करण्याची पद्धत. संकट असामान्य आणि कुणालाही नेस्तनाबूत करण्याची क्षमता असलेलं होतं. पण तशा परिस्थितीतही एका तरुणीनं स्वत:तील एका योग्य वृत्तीची निवड करून आयुष्यात कसे बदल घडवून आणले, याची ही कहाणी आहे. अगदी प्रत्येकानं वाचावी अशी!
काबूलमधील वास्तव्यात लेखिकेला एक गोष्ट प्रकर्षानं जाणवली. येथील स्त्रियांमधला एकोपा विलक्षण होता. या एकोप्याला समजूतदारपणा, हास्यविनोद, धाडस, जगातील घडामोडीचा मागोवा घेण्याची जिज्ञासा आणि आपल्या कामावरील निष्ठा या साऱ्या छटा होत्या. आपला व्यवसाय सुरू करताना आणि इतर स्त्रियांना त्यात सामावून घेताना आपण आपल्या हलाखीच्या परिस्थितीतही देशाला मदत करू असा ठाम विश्वास कमिलाच्या मनात असल्याचं लेखिकेला त्यांच्या पहिल्या जाणवल्या होत्या. ही जिद्द, ही जाणीव कुठून आली होती? कमिलाच्या या कथेचा मागोवा घेताना अफगाणिस्तानचं भविष्य आणि अमेरिकेचा या देशातील सहभाग याबद्दल काय जाणून घेता येईल? लेखिकेतील पत्रकाराला ही उत्सुकता शांत बसू देईना. हीच कहाणी लेखिका आपल्याला सांगत आहे.
-शैलजा यादवाड
- MAHARASHTRA TIMES 29-01-2017
ही एक विलक्षण कहाणी आहे. अत्यंत बिकट आणि कठीण परिस्थितीवर मात करून पुढे जाण्याची प्रेरणा या कहाणीतून मिळते. ही कथा आहे अफगाणिस्तानातील एका तरुणीची... स्त्रियांना मिळणारी अत्यंत दुय्यम वागणूक, तालिबान्यांचा दहशतवाद, शैक्षणिक मागासलेपण, राजकीय अस्थैर्य म्हणजे अफगाणिस्तान म्हणजे हा देश, असे म्हणणे वावगे ठरणार नाही. तालिबान्यांच्या कारवायांमध्ये पहिला बळी स्त्रियांचा गेला. स्त्री म्हणजे अनैतिकता असा विचार रुजविण्याचा तेथे प्रयत्न झाला. तेथील राज्यकत्र्यांनी स्त्रियांवर जुलूम केले. या दडपशाहीतही काही स्त्रियांनी आपले स्वत्व जपले. अन्यायाविरुद्ध लढा दिला. कमिला ही त्या स्त्रियांपैकीच एक... तिच्या संघर्षाची ही चित्तथरारक कहाणी आहे.
- DAINIK SAKAL, SAPTARANG 22-01-2017
अफगाणिस्तानातल्या काबूलमधल्या खैरखाना या उपनगरातल्या कमिला सिद्दिकीची ही प्रेरणादायी कहाणी. हार्वर्डमधल्या अभ्यासाचा एक भाग म्हणून गेल झेमॉक लेमॉन पत्रकार महिलेनं अफगाणिस्तानातल्या महिला उद्योजकांचा शोध घ्यायचे ठरवलं. त्यातूनच तिला कमिलाची कहाणी सापडली आणि त्यातून ‘ड्रेसमेकर ऑफ खैरखाना’ हे पुस्तक तयार झालं. त्याच पुस्तकाचा हाच अनुवाद. तालिबानी राजवटीत अनेक जुलूम, हिंसाचार चालू असतानाही कमिलानं स्वत:मधल्या उद्यमशीलतेला झळाळी दिली. शिवणकाम करून तिनं तो व्यवसाय वाढवत नेला. कमिलाची धडपड, इतरांच्या सुरक्षिततेसाठी स्वत:चा जीव धोक्यात घालण्याची वृत्ती, तिची बंडखोरी, सर्जनशीलता, तिच्या बहिणी, त्यांचं कुटुंब, त्यांची धडपड यांची ही कहाणी. या कहाणीत अफगाणिस्तानामधलं भयाण वास्तव उलगडत जातं आणि त्याच वेळी कमिलाची आणि एकूणच तिथल्या महिलांची सकारात्मकताही समोर येते.
- Ajinkya
Excellent !
- DIVYA MARATHI, NASIK 14-10-2016
पाच बहिणी, एक विलक्षण कुटुंब आणि इतरांच्या सुरक्षिततेसाठी स्वत:चा जीव धोक्यात घालणाऱ्या एका तरुणीची कथा... असे थोडक्यात म्हणता येईल ते म्हणजे गेल झेमॉक लेमॉन यांनी लिहिलेल्या अणि वर्षा वेलणकर यांनी अनुवादित केलेल्या खैरखानाची उद्योजिका या पुस्तकाबद्दल.
तालिबान नावाचं दुष्ट चक्र अफगाणिस्तान आणि तेथील लोकांच्या नशिबी बहुधा कायस्वरुपी आहे. पण जेव्हा ते पहिल्यांदा या देशात आपल्या सर्व शक्तीनिशी उभं ठाकलं, तेव्हा मात्र देशाची दैना झाली होती. त्याचा सगळ्यात जास्त त्रास या देशातील महिलांनी भोगला. या स्त्रियांनी आपापल्या परीनं आलेल्या परिस्थितीचा सामना केला. अशाच कथा या पुस्तकात वाचायला मिळतात. अभ्यासाचा भाग म्हणून गेल झेमॉक लेमॉन यांनी देशातील महिला उद्योजिकांचा शोध घेण्याचे ठरविले आणि अफगाणिस्तानातील तिच्या या सफरीत तिला कमिला सिद्धिकी भेटली. तालिबान आणि त्यांच्या देशाची संस्कृती जपण्यासाठी सुरु झालेली मोहीम यांचा पहिला बळी अफगाणिस्तानातील महिला वर्ग होता. स्त्री ही पुरुषांना अनैतिकतेकडे घेऊन जाणारी एक ‘बला’आहे आणि तिला दूर सारण्यासाठी तिच्या पायाचं नखही दिसता काम नये, अशा विक्षिप्त विचारांच्या या राज्यकर्त्यांनी देशातील सगळ्या महिलांना वेठीस धरलं आणि मनमानी करायला सुरुवात केली. मुलींना शिक्षणासाठी केलेली बंदी मात्र अनेकांच्या जिव्हारी लागली आणि तेव्हाच एका छुप्या संघर्षाला सुरुवात झाली. बंधनांना झुगारुन न देता त्यांच्या दायऱ्यात राहून या महिलांनी आपलं स्वत्त्व जपण्यासाठी जे केलं त्यांचं प्रतिनिधित्त्व करणारी कमिला सिद्धीकी ही एक तरुणी आहे. प्रचंड आशावादाच्या जोरावर तिनं स्वत:च्या कुटुंबासाठीच नाही तर समाजासाठीही जे केलं त्याची अतुलनीयता निर्विवाद आहे. पुस्तक लिहिताना लेखिकेच्या हाती होतं, ते फक्त सत्य. सत्याला शब्दबंबाळ करण्याची कधीच गरज नसते. त्यामुळे पुस्तकाची ओघवती शैली वाचकाला थेट कमिलाच्या पुढ्यात घेऊन जाते. अफगाणिस्तान, तिथली राजकीय परिस्थिती, महिलांचे हाल किंवा आणखी बरंच काही या पुस्तकाच्या माध्यमातून वाचायला मिळतं. पण वाचकांच्या मनाला सगळ्यात जास्त भिडणारी गोष्ट म्हणजे व्यक्तीच्या अंगभूत विरोधाभासी वृत्तीमधल्या योग्य वृत्तीची निवड करण्याची पद्धत. संकट असामान्य आणि कुणालाही नेस्तनाबूत करण्याची क्षमता असलेलं होत. पण तशा परिस्थितीतही एका तरुणीनं स्वत:तील एका योग्य वृत्तीची निवड करुन आयुष्यात कसे बदल घडवून आणले, याची ही कहाणी आहे.