हे पुस्तक *A year by the sea* या इंग्रजी पुस्तकाचा मराठी अनुवाद आहे. या विलक्षण आत्मकथनात जोआन अँडरसनला एकांतवासात गवसलेला आनंद आणि आत्मज्ञान विषयीचे अनुभव कथन आहे व त्यानंतर जोआन च्या मनात निर्माण झालेली सागरी विश्वाची प्रचंड ओढ अन त्यतून झालेली *स्वत्वाची* जाणीव याचे चित्रण आहे.आत्मकथन समाजासमोर आणतांना ते कधीच अतिरंजित नसतं तर सत्य आणि व्यावहारीकतेचे भान ठेवून मांडलं जातं वैवाहिक जीवनाचा नवा पैलू उलगडणारी ही कथा आपल्याला गुंतवून ठेवते. आयुष्य म्हणजे सतत विकसित होणारी एक प्रक्रिया, आयुष्यात कधी दर्शनीय तर कधी सुप्त असा सतत बदल होत असतो. *समुद्राकाठचे एक वर्ष* या कथेत एका मध्यमवयीन स्त्रीने आयुष्यातील तोचतोपणा कसा घालवला आणि ती पुन्हा एकदा प्रवाही आणि उत्साही कशी झाली हे सांगितले आहे. फक्त कुटुंब आणि कौटुंबिक गरजा याव्यतिरिक्त स्वतःतील स्वतःच्या उत्कर्षासाठी केलेला हा अत्यंत धाडसी आणि विचारी प्रयत्न आहे. जोआन अँडरसन ही साधारण पन्नाशीच्या घरातील लग्नाला वीस वर्ष झालेली गृहिणी, इथे गृहिणी हा शब्द अत्यंत चपखल बसतो कारण घर, संसार, मुलं ,नवरा आणि त्यांच्या अपेक्षा पूर्ण करताना ती स्वतःला हरवून बसलेली आहे. आपल्याला अस्तित्वच नाही काय ही भावना तिला अस्वस्थ करते आणि यातून सुटण्यासाठी म्हणून ती आपल्या गावातल्या छोट्या घरात एकटीने जायचं ठरवते. सप्टेंबर ते सप्टेंबर असे बारा महिने तिला नवीन आयुष्याची ओळख करून देतात या एका वर्षात लेखिका स्वतःच्या आयुष्यात असाधारण अविस्मरणीय बदल घडवून आणते. स्वतःतील सुप्त गुणांची तिला जाणीव होते आणि पूर्ण स्त्रीच्या दृष्टीने तिने केलेली धडपड नकळत वाचकाला ही आदर्श वाटू लागते. प्रत्येक स्त्रीच्या आयुष्यात ही वेळ नेहमीच येत असते. कुटुंबातील सदस्यांच्या सुखात सुख मानणाऱ्या स्त्रीला मनात कुठेतरी एक सल असतो अन हा सल यशाकडे किंवा पूर्णत्वाकडे नेणाऱ्या आनंदात आडकाठी ठरत असतो. वीस वर्षाच्या वैवाहिक वाटचाली नंतर परस्परांमधील नातं थोडसं ताणल्यासारखं वाटल्यामुळे,दांपत्यजीवन कायदेशीर रित्या वेगळं न करता काही काळ वेगळे राहण्याचा निर्णय जोआन घेते .केपकॉर्ड नावाच्या आपल्या जुन्या गावी येऊन, जुन्या घरात राहून स्वतःच्या स्मृतीमध्ये रमते, निसर्गासह अनेक अनुभवातून तिचा स्वत्वाचा प्रवास पूर्ण होतो. हे पुस्तक वाचताना कोणत्याही स्त्रीला ही कथा आपलीच आहे असं वाटतं,हेच या पुस्तकाचे यश.... स्वानुभवाबरोबरच लेखिकेने अनेक मान्यवर व्यक्तींचे विचार मांडून स्वतःच्या लेखनाची उंची वाढवली आहे. माणसाच्या मनात अनेक कोडी असतात ,अनेक अनुत्तरीत प्रश्न ज्यांची उत्तरे कधीच मिळणार नसतात अशा प्रश्नांत अडकून माणूस शांतता हरवून बसतो. एका वर्षीच्या सप्टेंबर महिन्यात सुरू झालेला लेखिकेचा स्वतःचा शोध हा बरोबर 12 महिन्याने संपतो. अत्यंत प्रॅक्टिकल सहचर आणि मोठे होऊन स्वतःच्या विश्वात रमलेली मुले यांच्यापासून दूर होऊन सागराच्या विशालतेकडे बघितल्यावर आपल्या अडचणी आपणच मोठ्या करतो ही जाणीव तिला होते.सागराची भरती- ओहोटी तिला आयुष्याचं गमक शिकवुन जातात,स्वतः मोकळं व्हायचं ठरवते. छोट्याशा गावात तिचं स्त्री असणं आणि अनोळखीपण ती त्या लोकांमध्ये मिसळून दूर करते, स्वतःहून ती मुक्त जगाकडे झेपावते. निर्जन समुद्रकिनारी सुद्धा ती समाधान शोधते मनात पतीच्या आणि मुलांच्या आठवणीही जपते, भूतकाळातील मिळवलेले आनंद आणि त्या आनंदासाठी केलेली तडजोड या दोन्ही गोष्टी आता तिच्या नवीन आयुष्यात नसतात. कारण हे आयुष्य तिचं एकटीचं, तिने स्वतः स्वतःच्या आनंदाचा शोध घेण्यासाठी निवडलेलं असतं. या प्रवासात तिचे सहकर्मचारी, मैत्रीण, निसर्ग तिला खूप काही शिकवून जातात, जगावं कसं हे सांगतात त्यामुळे अनिश्चित भविष्य काळापासून ती सहज दूर होते. अशा या वर्षभराच्या *ब्रेक* मध्ये तिला अनेक अनुभव येतात स्वतःच्या अस्तित्वाची नव्याने जाणे होताना आपल्या वैवाहिक जीवनाकडेही ती तटस्थपणे बघू शकते. कौटुंबिक एकत्रीकरणात ती रमते पण स्वतःचं अस्तित्व राखून....... कुटुंबालाही तिच्यातील वेगळेपणाची जाणीव होते आणि या वर्षभराच्या ब्रेकने आपण काय हरवलंय आणि काय नवीन मिळवलंय याचा गांभीर्याने केलेला विचार तिला यांत्रिक होणारं नातं नव्या दमाने सुरू करण्याची स्फूर्ती देऊन जातो. हे पुस्तक म्हणजे लेखिकेने रेखाटलेली *स्त्री*. नातेसंबंध जपताना स्वतःला विसरणं हेच स्त्रीत्वाचं लक्षण अशी शिकवण घेत मोठी होणारी स्त्री ही खरोखरीच स्वतःचं अस्तित्व विसरून जाते.बरेचदा तिनं स्वतःवर घालून घेतलेली बंधनं ही तिच्या अस्तित्वाभोवती तिनं स्वतः घातलेलं कटघर असतं आणि या कटघरातच आपण कसे सुखी आहोत हे दाखवण्यात तिचं पूर्ण आयुष्य खर्ची पडतं, भावनाहीन अस्तित्व हे खरोखरीच त्रासदायक असत आणि आयुष्य जगण्यासाठी बदल आवश्यक असतात. आपल्याला काय हवाय हे एकदा समजलं की समाधानाच्या परिभाषा बदलत जातात .कारण समाधानी वृत्ती ही मानसिकता असते जी स्वकर्तृत्वाच्या निर्णयाने बदलूही शकते आणि एकदा बदलत्या रूपा नुसार वागता आलं की हवे तिथे हवे ते बदल सहज घडून येतात. बरेचदा भूतकाळ हा यासाठी उत्तम शिक्षक ठरतो. आयुष्याचे रंग काहीही न समजता एकमेकात मिसळले तर स्वातंत्र्य ,भावना,अपेक्षा, सुखदुःख सारं काही समोर येईल तसं स्वीकाराव लागतं मात्र हेच जर समजून-उमजून केलं तर जीवनाचं सुंदर चित्र तयार होतं. पुस्तक वाचताना हा विचार मनात आल्याशिवाय राहात नाही. स्त्रीच्या आयुष्याचे किंबहुना मनाचे अनेक पदर या पुस्तकाच्या वाचनाने उलगडत जातात आणि विचार प्रगल्भ करीत जातात. प्रत्येक स्त्रीने स्वतःचे गुण ओळखून *स्वत्व* शोधायला हवं, स्वतःला ओळखायला हवं. ही जरी एका स्त्रीची कहाणी असली तरी स्त्री असो वा पुरूष आयुष्याशी तडजोड करीत जगत असतो. ही तडजोड दोन्हीकडून समजून घेणं अपरिहार्य आहे.मात्र पुरुषप्रधान संस्कृतीत स्त्रीचं अस्तित्व फारसं विचारात घेतलं जात नाही.सहजीवन जगताना परस्परांचा आदर करणे थोडक्यात *स्पेस* देणे आवश्यक असतं हेच खरं........ ...Read more

समुद्राकाठचे एक वर्ष हे आपले अनुवादित पुस्तक वाचले. आवडले. समुद्रकाठी वसलेल्या निसर्गसंपन्न खेड्यातील जीवनात लेखिकेच्या मनाची कवाडे खुली होतात आणि जीवनाकडे तटस्थपणे पाहण्याचा दृष्टिकोन लाभतो हा विचार खूप महत्वाचा वाटतो.