अनेक विकारांचा रोगविलय नैसर्गिक उपचारांद्वारे... रोजच्या धबडग्यात अचानक एखाद्या आजाराला सामोरं जावं लागतं आणि दैनंदिन जगण्याचा ताल-तोल बिघडून जातो. वेगवेगळ्या उपचारपद्धतींचे प्रयोग केले जातात, पण काही वेळा गुण पडतो, तर काही वेळा पडत नाही. कधी कधी शरर कोणत्याच उपचारपद्धतीला दाद देत नाही. त्यामुळे योग्य उपचारांचा शोध सुरू होतो. अशा वेळी कुणीतरी अ‍ॅक्युप्रेशर ही उपचारपद्धती घेऊन बघा असं सुचवतं, हेही करून बघू असं म्हणून माणसं त्याकडे वळतात आणि थोड्याच काळात त्यांचं शरीर अ‍ॅक्युप्रेशरच्या उपचारांना दाद द्यायला लागतं. आपल्या आसपास असं घडताना आपण अनेकदा बघतो. आजाराच्या मुळाशी जात, आपल्याला त्या आजाराशी लढायला आंतरिक बळ देत अ‍ॅक्युप्रेशर ही उपचारपद्धती आपल्याला वेदनामुक्त करू शकते. ही उपचारपद्धती नेमकी काय आहे, तिची मुलभूत तत्त्वे कोणती, ती आपल्या शरीरावर कशी काम करते, अ‍ॅक्युप्रेशरच्या दृष्टिकोनातून आपली शरीररचना कशी आहे, अ‍ॅक्युप्रेशर आणि अ‍ॅक्युपंक्चर यात फरक काय आहे. अ‍ॅक्युप्रेशरच्या दृष्टिकोनातून शरीरातल्या विविध बिंदूंची ओळख, कोणकोणत्या आजारात अ‍ॅक्युप्रेशर पद्धतीचा वापर केला जातो, तो कसा केला जातो, अशी सगळी तपशीलवार माहिती या पुस्तकात आहे. ...Read more

रोगाना बरे करणारी जीवनऊर्जा... ‘आरोग्यम् धनसंपदा!’ असे प्राचीन कालापासून समजले जाते. ही बाब आपण सर्वांनाच माहीत आहे. निरोगी व्यक्तीच निरोगी समाज घडवू शकतात. आपल्या समाजातील व पर्यायाने देशातील प्रत्येक व्यक्ती निरोगी असेल याची काळजी घेणे फार महत्त्वचे ठरते. जेव्हा एखादी व्यक्ती आजारी पडते तेव्हा अ‍ॅलोपॅथी, होमिओपॅथी, आयुर्वेद, युनानी यांपैकी कोणत्यातरी एका शाखेचे औषधोपचार सुरू करावेत, हे प्रत्येक व्यक्तीच्या इच्छेवर आणि त्या विशिष्ट शाखेवरील विश्वासावर अवलंबून असते. पुरातन कालापासून निर्माण झालेल्या किंवा कालौघात विकसित झालेल्या अनेक वैद्यकीय शाखांपैकी अ‍ॅक्युप्रेशर ही सर्वांत जुनी आणि परिणामकारक अशी उपचारपद्धती आहे, असे म्हणणे अनुचित ठरणार नाही. ही उपचार पद्धती पूर्णपणे निसर्गोपचारावर आधारित आहे. या उपचार पद्धतीत कोणतीही औषधे घ्यावी लागत नसल्यामुळे त्याचे अतिरिक्त परिणामही (Side effects) नसतात. अ‍ॅक्युप्रेशरच्या जोडीने इतर कोणत्याही पॅथीचे औषधोपचार चालू ठेवता येतात. काही कालावधीनंतर ही औषधे वैद्यकीय सल्ला घेऊन कमी करता येतात अथवा बंद करता येतात. साधारणपणे पाच हजार वर्षांपूर्वी भारतात या उपचार पद्धतीचा उगम झाला व नंतर चीनमध्ये या पद्धतीचा शास्त्रशुद्ध विकास झाला, असे मानले जाते. नंतर या उपचार पद्धतीची परिणामकारकता लक्षात आल्याने तिचा प्रसार व अवलंब जपान, इंडोनेशिया, थायलंड, कोरिया, श्रीलंका, इंग्लंड, अमेरिका, कॅनडा इत्यादी अनेक देशात झाला. अ‍ॅक्युप्रेशर ही उपचारपद्धती ज्या तत्त्वावर आधारित आहे. ते तत्त्व म्हणजे सर्व प्रकारच्या रोगांना बरे करणारी जीवन ऊर्जा (Vital force) होय. ही जीवन ऊर्जा आपल्या शरीरातच असते. याच जीवन ऊर्जेस कार्यान्वित करून योग्य दिशा देण्याची गरज असते. हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी अ‍ॅक्युप्रेशरचे तंत्र रिफ्लेक्सॉलॉजीच्या (Reflexology) तत्त्वावर आधारित केलेले आहे. या तत्त्वानुसार शरीरातील जवळजवळ सर्व महत्त्वाच्या अवयवांशी निगडित असलेले प्रतिक्षिप्त बिंदू (Reflexpoints) हाताच्या व पायाच्या तळव्यांवर असतात. या बिदूंना ‘उत्तेजक बिंदू’ असेही म्हणतात. एखादा आजार झाल्यास त्या विशिष्ट अवयवाशी निगडित असलेले हे बिंदू संवेदनशील (Sensitive) व थोडेसे दुखरे बनतात. हे बिंदू दाबल्यास त्याठिकाणी थोडेसे दुखते. जपानमध्ये अ‍ॅक्युप्रेशरला शिआत्सु (Shiatsu) असे म्हणतात. या शब्दातील ‘शि’ (Shi) या शब्दाचा अर्थ ‘हाताचे बोट’ असा असून ‘आत्सु’ (Atsu) या शब्दाचा अर्थ ‘दाब’ असा आहे. थोडक्यात अ‍ॅक्युप्रेशर म्हणजे हाताची बोटे किंवा अंगठ्याच्या साहाय्याने विशिष्ट बिंदूवर दिलेला दाब. दाब देणे सोयीचे व्हावे म्हणून विविध साधनांची निर्मिती करण्यात आली. या उपकरणाविषयी विस्तृत माहिती स्वतंत्र विभागात दिलेली आहे. आयुर्वेदाच्या महत्त्वाच्या अध्वर्यूपैकी चरक या ऋषींनी ग्रीस येथील युनान, इजिप्त येथील मिस्त्रा, तुर्कस्थान व रोम येथील विविध चिकित्सकांच्या मदतीने अ‍ॅक्युप्रेशरचा वापर करून मज्जसंस्थेशी निगडित, रक्ताभिसरण संस्थेशी निगडित अशा रोगांचे निवारण करण्याचे प्रतिपादन केले आहे. तसेच शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी व स्नायूंना बळकटी आणण्यासाठी अ‍ॅक्युप्रेशरच्या वापराचे समर्थन केलेले आहे. अ‍ॅक्युप्रेशरची परिणामकारकता व त्याचे फायदे लक्षात आल्यामुळे विविध वैद्यकीय शाखांचे अनेक तज्ज्ञ यामध्ये रस घेऊ लागले आहेत. अ‍ॅक्युप्रेशर या उपचार पद्धतीचा महत्त्वाचा फायदा म्हणजे ही उपचार पद्धती फक्त रोग निवारण करण्यापुरतीच मर्यादित नसून अ‍ॅक्युप्रेशरमुळे रोग होण्यासही प्रतिबंध करता येतो. घरच्या घरी, रोज किंवा आठवड्यातून दोन किंवा तीन दिवस दहा ते पंधरा मिनिटे अ‍ॅक्युप्रेशरचा सराव करून अनेक रोगांना प्रतिबंध करता येतो. सुरुवातीस अ‍ॅक्युप्रेशरचे तंत्र एखाद्या तज्ज्ञ चिकित्सकाच्या देखरेखीखाली शिकून घ्यावे. त्यामुळे अ‍ॅक्युप्रेशरचे बिंदू शोधणे, तसेच एखाद्या बिंदूवर किती प्रमाणात व किती कालाकरिता दाब द्यावा या महत्त्वाच्या बाबींचे योग्य ज्ञान होते. बिंदू उपचाराच्या दृष्टीने महत्त्वाचे असून याच बिंदूंवर दाब दिल्यास रोगनिवारण होते. उपचार करताना नवशिक्या चिकित्सकाने हाता-पायांच्या तळव्यांवरील हे बिंदू योग्य प्रकारे ओळखल्यानंतर त्या बिंदूंवर स्केचपेनच्या साहाय्याने एखादी खूण करून ठेवल्यास उपचार करणे अधिक सोपे जाते. अशा प्रकारे या विशिष्ट बिंदूंवर दाब दिल्यास दुखणे, हे त्या बिंदूशी निगडित अशा विशिष्ट अवयवाचे कार्य नीट चालत नसल्याचे निदर्शक असते. अशा प्रकारे रोगाची लखणे दिसू लागण्याआधीच अ‍ॅक्युप्रेशरच्या मदतीने निदान होऊ शकते. या दुखणाऱ्या विशिष्ट बिंदूंवर योग्य प्रकारे दाब दिल्याने तो रोग दूर होतो. दाब देणे सुरू केल्यानंतर काही दिवसात या विशिष्ट बिंदूंचे दुखणे हळूहळू कती होत जाऊन बंद होते. हे रोग बरा झाल्याचे निदर्शक असते. रोग नाहीसा होताच बिंदूंमध्ये होणारी वेदनादेखील बंद होते. अ‍ॅक्युप्रेशरचे तंत्र फक्त रोगनिवारक आणि रोगप्रतिबंधक नसून निदानात्मक सुद्धा आहे, असे म्हणणे अनुचित होणार नाही. या तंत्राच्या साहाय्याने तज्ज्ञ चिकित्सकाच्या देखदेखीखाली रोगनिदान करता येऊ शकते. त्यासाठी प्रयोग शाळेतील विविध चाचण्या करण्याची, तसेच या चाचण्यांवर अधिक पैसा खर्च करण्याचीही गरज नाही. मात्र शरीरातील अति महत्त्वाच्या अवयवांशी संबंधित विकार (उदा. हृदय, मूत्रपिंडे, मेंदू इ.) असल्याची शंका आल्यास इतर तज्ज्ञ डॉक्टरांकडून व्यवस्थित व योग्य त्या तपासण्या करून घेऊन अचूक निदान झाल्यावरच अ‍ॅक्युप्रेशरचे उपचार सुरू करणे सुरक्षित असते, अन्यथा गंभीर परिस्थिती ओढवू शकते. एकदा अचूक निदान झाले की मग अ‍ॅक्युप्रेशरचे उपचार अत्यंत सुरक्षित असतात. आधीपासून अ‍ॅलोपॅथीचे उपचार सुरू असताना अ‍ॅक्युप्रेशरचे उपचार सुरू केल्या अ‍ॅलोपॅथीची औषधे एकदम बंद करू नयेत. ती औषधे चालूच ठेवावीत. अ‍ॅक्युप्रेशरच्या उपचारांचे परिणाम दिसून येऊ लागल्यानंतर डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधे हळूहळू कमी करावीत. विशेषत: हृदयाशी संबंधित विकारांबाबत अगदी हळूहळू अ‍ैषधे कमी करणे फायदेशीर ठरते. रुग्णाच्या परिस्थितीत लक्षणीय सुधारणा झाल्यानंतरही आठवड्यातून कमीत कमी एकदा तरी अ‍ॅक्युप्रेशरचे उपचार घेत राहावे. तसेच डॉक्टरी सल्ल्याने इतर औषधांचा कमीत कमी डोस घेत राहणे फायद्याचे ठरते. ...Read more