रोमन सम्राट व्हेस्पासियन याने आपला सेनापती टायटस याला दोन साध्या आज्ञा दिल्या. ज्यूंचे देऊळ जमीनदोस्त करा. सर्व ज्यूंना ठार मारा|जेरुसलेमच्या पाडावानंतर त्याने या आज्ञांचे तंतोतंत पालन करायला सुरूवात करताच जिवाच्या आकांताने देशोधडीला लागलेले ज्यू जगा्या कानाकोपर्‍यात पोहोचले| त्यांना स्वत:चा असा देशच राहिला नाही|ते जिथे जिथे पोचले, तिथे तिथे त्यांनी आपल्या देशाची स्मृती कायम मनात ठेवली. अपार कष्ट, हालअपेष्टा, जुलूम आणि कत्तली यांना तोंड देत आपला धर्म जिंवत ठेवला| दोन हजार वर्षे आपल्या ईश्‍वरदत्त पवित्र भूमीवर आपल्या प्राचीन राज्याची पुन्हा स्थापना करण्याचा ध्यास धरणार्‍या देशोदेशींच्या हद्दपार ज्यूंची - पासोव्हरची प्रार्थना संपत असे|- ‘‘पुढल्या वर्षी जेरुसलेममध्ये’’ या शब्दांनीच|इतिहासाचा मागोवा घेत, जिद्दीने उभारलेल्या आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्यसासाठी तेवढाच प्रखर लढा देणार्‍या ज्यूंची कथा No automatic alt text available. ...Read more

इस्रायलच्या निर्मितीची रोमहर्षक कथा… इस्त्रायलची निर्मिती आणि त्यानंतर त्याने अस्तित्वासाठी केलेला संघर्ष याचा इतिहास जगातील कोणत्याही इतिहासापेक्षा अधिक रोमहर्षक आहे. केवळ प्राचीन धार्मिक पुस्तकांमध्ये अस्तित्वात असलेला देश आधुनिक काळात प्रत्यक्षातआणणे आणि त्यासाठी निसर्गाबरोबर राजकीय प्रतिकूलतेवर मात करणे यासाठी लागणारी प्रखर निष्ठा आणि आत्मविश्वास यांचे थक्क करणारे दर्शन इस्त्रायलींनी जगाला घडविले आहे. सहा दिवसांचे यु, असो की दूर युगांडातील एन्टेबीवरील आश्चर्यकारक छापा असो, या घटनांनी इस्त्रायल ही दंतकथाच बनली आहे. जगाच्या नकाशावर शोधताना कष्ट पडावेत, इतक्या चिमुकल्या आणि वाळवंटी भूभागासाठी हजारो वर्षे संघर्ष, हिंसाचार करण्याइतके असे कोणते सोने या भागाला लागतले आहे, हा प्रश्न ज्यू नसलेल्या इतरांना पडू शकतो. परंतु इस्त्रायल हे ज्यूंचे स्वप्नच नव्हे, तर त्यांच्या अस्तित्वाचेही कारण आहे. ज्यू आपला देश गमवणार, हे बायबलमध्ये म्हटले होते, पण देव त्यांना तो पुन्हा मिळवून देईल. असेही बायबलमध्ये लिहिले होते. बायबलच्या प्रत्येक अक्षरावर दृढ श्रद्धा बाळगणाऱ्या ज्यूंनी, एक ना एक दिवस आपली भूमी परत मिळवू. हे स्वप्न बघत दोन हजार वर्षे अनंत यातना, कल्पनातीत हालअपेष्टा आणि असंख्य कतली यांना तोंड दिले. पण स्वत:चे राज्य पुन्हा स्थापन करण्याचा ध्यास कधीही सोडला नाही. असंख्य अडचणी येऊनही इस्त्रायलची एकदा निर्मिती झाल्यावर त्याच्या शत्रूंनी चहुबाजूंनी त्याच्यावर हल्ला चढविला; पण धर्मावरील असीम आणि अढळ श्रद्धेनेच ज्यूंनी शत्रूंवर मात केली. एकदा नव्हे अनेकदा. शेकडो वर्षे देशोदेशी आश्रय घेतलेल्या आणि सर्वत्र अल्पसंख्य असलेल्या या समाजाकडे हे बळ आले कोठून? त्यांची प्रेरणा कोणती? इस्त्रायलच्या निर्मितीमागचा ध्येयवाद आणि वास्तव परिस्थिती यांचे जिवंत दर्शन लिऑन युरिस यांच्या ‘एक्झोडस्’ या कादंबरीत घडते काल्पनिकता आणि वास्तव घटना याचा सुरेख मिलाप घडवून युरिस यार्न इस्त्रायलचा जणू इतिहासच लिहिला आहे. बाळ भागवत यांनी या कादंबरीचा केलेला सहज सुंदर अनुवाद ‘मेहता पब्लिशिंग हाऊस’ने देखण्या स्वरूपात प्रसिद्ध केला आहे. इजिप्तमधील ज्यूंना गुलामगिरीतून मुक्त करून मोझेस त्यांना इस्त्रायलमध्ये घेऊन आला. ते पहिले ‘एक्झोडस् - म्हणजे ज्यूंचे घाऊक स्थलांतर. त्यानंतर पण इस्त्रायलच्या निर्मितपूर्वी जगभरच्या ज्यूंनी तेथे जाण्याचा सपाटा लावला. तत्कालीन पॅलेस्टाईनमधील ज्यूंची संख्या वाढू लागल्यावर अरब देशांमध्ये असंतोष पसरला पॅलेस्टाईनवर ब्रिटिश सत्ता होती आणि ब्रिटन हे अरबांच्या बाजूने होते. ब्रिटिशांनी ज्यूंना पॅलेस्टाईनमध्ये जाण्यापासून रोखण्यास सुरुवात केली. जवळच्या सायप्रस बेटावर असंख्य ज्यूंना ब्रिटिशांनी बंदी बनवून ठेवले होते. यातील काही मुलांना इस़्त्रायलमध्ये बेकायदा घेऊन जाण्याची योजना ज्यूंची गुप्तचर संघटना - मोसाद आलिया आखते. या ढोबळ कथावास्तूव ‘एक्झोडस्’ आधारित आहे. या कथेच्या अनुषंगाने तत्कालीन पॅलेस्टाईनमधील राजकीय स्थिती आणि तेथे जाऊ इच्छिणाऱ्या ज्यूंची पार्श्वभूमी यांची गुंफण करीत युरिस यांनी ज्यू त्यांचं धर्मनिष्ठा, त्यांचे सणवार इस़्त्रायलनिर्मितीमागचे तत्त्वज्ञान यांचे विश्लेषण केले आहे. तब्ब्ल ६४५ पानांच्या या कादंबरीचे पाच भागात विभाजन केले आहे. तत्कालीन वास्तव राजकीय परिस्थिती आणि कादंबरीतील कथा यांची बेमालूम सांगड घातली गेल्यानं कादंबरीतील घटना खऱ्याच आहेत अशी शंकाही अधूनमधून येते प्रत्येक भागापूर्वी ज्या भागात ते कथानक घडते, त्याचा नकाशा आणि कथानकास अनुरूप असे बायबलमधील वचन देण्यात आले आहे. संपूर्ण कादंबरी वाचल्यावर (किंवा वाचतानाही) ज्यूंचा जगभर झालेला छळ आणि त्यांची ससेहोलपट आणि त्यातूनच आलेली त्यांची विजिगीषु वृत्ती यांचा प्रभाव वाचकावर पडल्याशिवाय राहत नाही. ज्यूमधील अतिरेकी विचारसणीच्या लोकांचीही ओळख घडते. मात्र कादंबरीचा प्रारंभ, तिच्या सुरुवातीस आलेल्या प्रमुख व्यक्तिरेखा कथेच्या ओघात हरवून जातात. एक घटना घडत असताना त्यात असलेल्या व्यक्तिरेखांचा इतिहास देताना मूळ कथा बाजूलाच पडते. यामुळे कादंबरी वाचताना एकसंघ कथा वाचल्याचा परिणाम जाणवत नाही. हा या कादंबरीचा दोष, असे असले, तरी कादंबरी वाचनीय झाली आहे. गेल्या काही वर्षात मराठीत इस्त्रायलविषयक पुस्तके प्रसिद्ध होऊ लागली आहेत. ‘एक्झोडस्’ ही त्यात मौलिक भर आहे. कादंबरीपेक्षा इस्त्रायलनिर्मितीचा जिवंत इतिहास असेच तिचे स्वरूप असल्याने संदर्भग्रंथ म्हणूनही तिचे स्थान अधिक टिकाऊ आहे. -राहुल बोरगावकर ...Read more

"Passionate summary of the inhuman treatment of the Jewish people in Europe, of the exodus in the nineteenth and twentieth centuries to Palestine, and of the triumphant founding of the new Israel."